ΜΕΝΕ ΠΙΣΤΟΣ ΣΤΟ ΣΤΕΦΑΝΙ ΣΟΥ!

«Μερικοί κοσμικοί που ζούσαν αμελώς με ερώτησαν: «Πώς μπορούμε εμείς που ζούμε με συζύγους και είμαστε περικυκλωμένοι με τόσες κοινωνικές υποχρεώσεις ν’ ακολουθήσουμε τη μοναχική ζωή»; Και τους απήντησα:  «Όσα καλά μπορείτε, να τα κάνετε· κανένα να μη περιγελάσετε, κανένα να μη κλέψετε, σε κανένα να μην ειπήτε ψέματα, κανένα να μη περιφρονήσετε, κανένα να μη σκανδαλίσετε. Σε ξένο πράγμα και σε ξένη γυναίκα να μην πλησιάσετε. Αρκεσθήτε στην ιδική σας γυναίκα (πρβλ. Λουκ. Γ΄ 14). Εάν ζήτε έτσι, «ου μακράν εστε της βασιλείας των ουρανών» (Μάρκ. ιβ΄ 34)» (Άγ. Ιωάννης Κλίμακος, λόγ. α΄ 38).

Είναι παγίδα που σου στήνει πολλές φορές εκ δεξιών ο πονηρός: «Ας ήμουνα καλόγερος.  Να ζούσα ελεύθερος· με ψυχική ανάταση· με προσευχή. Να ζούσα την αληθινή πνευματική ζωή. Τώρα όμως, μέσα στον κόσμο, μπλεγμένος στη ρουτίνα της ζωής, αλυσοδεμένος με τα δεσμά της οικογένειας και των κοινωνικών υποχρεώσεων, υποχρεωμένος να λέω τα κατά συνθήκη λεγόμενα ψέματα, με το κεφάλι πάντοτε κάτω, δεν γίνεται τίποτα». Και σου δημιουργεί ο αρχέκακος ένα άλλοθι αμέλειας: δεν κάνω τίποτε, ή κάνω ελάχιστα, γιατί ακριβώς δεν μ π ο ρ ώ  να κάνω κάτι άλλο. Γιατί έτσι είναι η «κανονικότητα» της ζωής μέσα στον κόσμο.  Και ησυχάζεις μ’ αυτόν τον τρόπο την ένοχη συνείδησή σου. Και πείθεσαι μάλιστα ότι η χριστιανική ζωή είναι μόνο για τους μοναχούς και τους καλόγερους. Σαν την κυρία κάποτε που απηυδισμένη από τα οικογενειακά της βάρη, από τις υποχρεώσεις της καθημερινότητας με τον σύζυγο και τα παιδιά της, μου είπε με απόλυτη σοβαρότητα: «Θέλω να πάω σε ένα μοναστήρι. Εκεί μόνο θα βρω τη γαλήνη που έχω ανάγκη. Εκεί θα ζήσω την πνευματική ζωή που ονειρεύομαι». Και το πίστευε. Και το ’χε σχεδόν αποφασισμένο.

Κι είναι παγίδα, γιατί υπάρχει αληθοφάνεια: αυτό δείχνει η πραγματικότητα των πολλών, ακόμη και των χριστιανών, των ανθρώπων της Εκκλησίας. Αλλά έτσι χωρίς να το καταλάβεις, παρασύρεσαι στην αίρεση της διάσπασης της χριστιανικής ζωής. Στην αθέλητη και ανεπίγνωστη υποβάθμιση του λόγου του Χριστού, ή ακόμη χειρότερα, στον παραμερισμό Του από τη ζωή σου, γιατί τάχα δεν τα κανόνισε όπως έπρεπε: ζητάει το θέλημα του Θεού, που είναι τελικά όμως μόνο για τους λίγους, για τους εκλεκτούς! Σαν να υπάρχουν δύο ευαγγέλια!

Ο άγιος Ιωάννης σε προσγειώνει, γιατί σε αγαπά: η αμέλεια της χριστιανικής ζωής στον κόσμο δεν έχει δικαιολογία, δεν έχει άλλοθι. Είσαι κοντά στη βασιλεία του Θεού, είσαι μέσα στον Χριστό δηλαδή, αν προσπαθείς στην ουσία ένα πράγμα: να κρατάς λίγο την αγάπη προς τον συνάνθρωπο. Να  μην τον αδικείς σε οτιδήποτε πρώτα, και ό,τι καλό μπορείς να του κάνεις, να το κάνεις χωρίς δισταγμό. Και κυρίως: αφού είσαι έγγαμος, μην ξενοκοιτάς. Μένε πιστός στο στεφάνι σου!

Δεν είπε τυχαία ο όσιος γέρων Παΐσιος: «Δεν υπάρχει δεν μπορώ. Υπάρχει δεν θέλω. Και υπάρχει δεν θέλω, γιατί τελικά δεν αγαπώ».

ΣΕ ΑΔΕΛΦΟ ΚΟΥΡΑΣΜΕΝΟ, ΑΠΟΚΑΜΩΜΕΝΟ ΚΑΙ ΕΚΝΕΥΡΙΣΜΕΝΟ...

Αγαπητέ μου Σ..., σε ασπάζομαι και μαζί με εσένα και όλη την οικογένεια. 

Πράγματι, είναι στενάχωρο να σ' ακούω – έναν νέο άνθρωπο - να λες πόσο κουρασμένος είσαι. Κι όχι τόσο, όπως σωστά επισημαίνεις, από πλευράς σωματικής, όσο από πλευράς ψυχικής. Γιατί η ψυχική κούραση φέρνει την πραγματική κούραση, κάτι που αντανακλά και στη σχέση σου με τη γυναίκα σου, τα παιδιά σου, αλλά και με όλο το περιβάλλον σου.

Το παρήγορο σ' αυτά που λες είναι το γεγονός ότι διψάς για αλλαγή. Βλέπεις το αδιέξοδο και θέλεις κάτι να κάνεις για να ξανανιώσεις. Και το ξανάνιωμα, όπως πολύ καλά το ξέρεις, δεν έρχεται με εξωτερικές απλώς αλλαγές - αυτές έχουν εντελώς προσωρινό χαρακτήρα που τις περισσότερες φορές προσθέτουν βάρος και δεν το αφαιρούν! Το ξανάνιωμα έρχεται μόνο με τη στροφή μας προς τον Χριστό. Και δεν είναι ένα νοητικό σχήμα τούτο, αλλά η αποκαλυμμένη αλήθεια του Χριστού, ο Οποίος επανειλημμένως φωνάζει: "Ελάτε κοντά μου όλοι όσοι είστε κουρασμένοι και φορτωμένοι από τα βάρη της ζωής και θα βρείτε σ' εμένα την ανάπαυση". "Τα πάντα τα κάνω καινούργια" λέει το Πνεύμα του Θεού στην Αποκάλυψη. Κι ο απόστολος Παύλος εξαγγέλλοντας την ίδια αλήθεια που αποτελούσε και προσωπική του εμπειρία έλεγε: "ει τις εν Χριστώ, καινή κτίσις", όποιος είναι ενωμένος με τον Χριστό είναι καινούργια δημιουργία. Κι αυτό συμβαίνει, Σ... μου, για τον λόγο που επίσης γνωρίζεις: Ο Χριστός δίνει τη χάρη Του, την υπέρ τα επίγεια και ορώμενα ενέργειά Του, που κάνει τον άνθρωπο να μετατίθεται σε επίπεδο πέρα μόνο από τα υλικά, μάλλον τον κάνει μέσα στα υλικά ευρισκόμενο να ζει πνευματικά σε άλλο επίπεδο. Διαρκώς δεν μας το υπόσχεται; "Μείνετε ενωμένοι μαζί μου, δηλαδή τηρήστε τις εντολές μου, και θα δείτε να μένετε μέσα στον Θεό και ο Θεός να μένει μέσα σε σας". Το κέντρο βάρους δηλαδή σε έναν χριστιανό βρίσκεται όχι στον εαυτό του αλλά στον Χριστό - μία πραγματικότητα που χρειάζεται κανείς να "πειραματιστεί" στον εαυτό του για να δει την αλήθεια της. Κι από την άλλη βεβαίως οποιαδήποτε εξωτερική αλλαγή δεν φέρνει τα "ποθητά" αποτελέσματα της ουσιαστικής ανανέωσης, γιατί ο άνθρωπος χρησιμοποιεί τα ίδια φθαρμένα υλικά, που θα πει ότι ανακυκλώνει πάντοτε τα πάθη του σε ένα νέο ίσως απλώς πλαίσιο. Είναι πολύ ευεργετικό επ’ αυτού να θυμόμαστε πάντοτε τον άγιο Συμεών τον θεοδόχο και την αγία γερόντισσα Άννα την προφήτιδα, γιατί γέροντες αυτοί διακρίνονταν για τέτοιο νεανικό σφρίγος και φρόνημα που θα το ζήλευαν και οι πιο νέοι άνθρωποι.

Πρακτικά τι σημαίνουν αυτά; Σημαίνουν πως όποιος κι αν είναι ο περίγυρός σου, στενός ή ευρύτερος, με «δύσκολους» ως επί το πλείστον ανθρώπους - οι περισσότεροι άνθρωποι  ίδιοι ή παρόμοιοι «περίεργοι» χαρακτήρες είμαστε! - εσύ δεν πρέπει να εστιάζεις εκεί. Ο εστιασμός όλων μας πρέπει να είναι ο ίδιος ο εαυτός μας: εμείς να παλεύουμε να είμαστε στις εντολές του Χριστού, οπότε και θα έχουμε βρει την πηγή της διαρκούς ανανέωσής μας και του ξανανιώματός μας, κι οι άλλοι θα βρίσκονται έτσι μόνο μέσα στην προσευχή και την αγάπη μας – ό,τι τόνιζαν και τονίζουν όλοι οι άγιοί μας, σαν τον όσιο Πορφύριο για παράδειγμα που είχε αντιγράψει ένα απόσπασμα κειμένου από τον άγιο Συμεών τον νέο θεολόγο που καθοδηγεί τον κάθε χριστιανό στο πώς πρέπει να βλέπει όλους τους ανθρώπους γύρω του: ως τον ίδιο τον Χριστό, ανεξάρτητα από τις κακίες και τα πάθη τους! Κι αν έτσι αρχίσουμε να πορευόμαστε, τότε η καλή αυτή διάθεσή μας: έκφραση της χάρης του Θεού μέσα μας, θα επηρεάζει και τους άλλους. 

Λοιπόν, Σ... μου, καλές είναι οι επισημάνσεις για τις δυσκολίες των ανθρώπων του περιβάλλοντός σου, αλλά νομίζω ότι δεν σε βοηθούν για την αλλαγή που διψάει η ψυχή σου. Και το ίδιο ισχύει και για τον συνάδελφό σου στην εργασία σου με τη συνεχή αρνητική διάθεση και κριτική του. Μη δίνεις σημασία στα λεγόμενά του όσο αρνητικά και αν είναι - εκείνος θα δώσει λόγο για την αμαρτία του αυτή! Εσύ επικέντρωνε στο βάθος του, δηλαδή στην τραυματισμένη εικόνα του Χριστού που υπάρχει στην ψυχή του και προσεύχου υπέρ αυτού. Γιατί μη ξεχνάς: άνθρωπος που μεταφέρει αρνητισμό λόγω κατάκρισης ζει έναν μαρασμό ψυχής και πονάει. Με την προσευχή σου απάλυνε τον πόνο και αυτού του ανθρώπου, κάτι που θα απαλύνει βεβαίως και τον δικό σου πόνο. Και μία ψυχολογικής τάξεως παρατήρηση σίγουρα γνωστή και σε σένα: όταν κάποιος μας ενοχλεί με κάτι που λέει ή κάνει, σημαίνει ότι σ' αυτό που λέει και κάνει βλέπουμε δικά μας τελικά πράγματα – βλέπουμε συνήθως στον άλλο στοιχεία του εαυτού μας. Συνεπώς, εκμεταλλεύσου τα "νεύρα" σου από τη συμπεριφορά του για να βγάλεις ορθά συμπεράσματα για τον ίδιο σου τον εαυτό! Μαθήτευσε δηλαδή στον... θυμό σου!

Σ... μου, προσεύχομαι διαρκώς για σένα και την οικογένειά σου. Όμως μην παραιτείσαι και εσύ από την προσευχή. Αύξησέ την κατά... ένα ή δύο λεπτά! Θα δεις αποτέλεσμα! Γιατί και ο άγιος Αντώνιος να προσεύχεται για σένα τίποτε δεν θα σου κάνει, αν εσύ ο ίδιος δεν στραφείς προς τον Θεό! 

Εύχομαι εκ βαθέων η χάρη του Θεού να ενεργοποιήσει ακόμη περισσότερο τη θέλησή σου - γιατί ήδη στην έχει ενεργοποιήσει - ώστε να ζεις τη χαρά της πίστεως. Και μη ξεχνάς: κάποιες φορές μάς λένε οι άγιοι, ο Θεός μάς αφήνει λίγο με τη στενοχώρια και το θεωρούμενο αδιέξοδό μας, για να έχουμε αφορμή ταπείνωσης! 

Σας ασπάζομαι και σας φιλώ όλους σας. Ο πνευματικός σας αδελφός.

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΗΣ...ΜΑΚΡΟΖΩΪΑΣ!

Δεν είναι η μακροζωία βεβαίως η προοπτική και ο στόχος ενός πιστού χριστιανού – αυτό συνιστούσε και συνιστά προοπτική ανθρώπου που έχει εξολοκλήρου δέσει την ύπαρξή του με τον κόσμο αυτόν τον παρερχόμενο. Όμως και ο πιστός επιζητεί τη μακροζωία, αφενός γιατί αναγνωρίζει ότι η ζωή αποτελεί δώρο του ίδιου του Δημιουργού, καθώς ψαύει τις ενέργειές Του στα πάντα, όπως και στον ίδιο τον εαυτό του, την ψυχή και το σώμα του, και αφετέρου γιατί αγωνίζεται αδιάκοπα στον αγώνα της μετανοίας, την οποία βλέπει ότι δεν μπορεί να την κατορθώσει στην πληρότητά της όσο χρόνο και καιρό κι αν έχει. Θυμάται κανείς τον όσιο αββά του Γεροντικού που έκλαιγε έστω και στο τέλος της ζωής του, ζητώντας περισσότερο χρόνο από τον Κύριο για να ολοκληρώσει τη μετάνοιά του. Η μετάνοια άλλωστε δεν είναι ο σκοπός για τον οποίο ο Κύριος παρατείνει την παραμονή μας στον κόσμο τούτο;  «Έδωσα χρόνο στον άνθρωπο για να μετανοήσει» λέει το Πνεύμα του Θεού στην Αποκάλυψη του Ιωάννου. Λοιπόν, θέλουμε τον χρόνο και την παράταση της ζωής, για να μπορούμε να βαθαίνουμε αδιάκοπα τη σχέση μας με τον Κύριο. Κι αυτό σημαίνει ότι ήδη ανοίγουμε τις προοπτικές της βιώσεως της αιώνιας ζωής και μέσα στον παρερχόμενο και φθειρόμενο τούτον κόσμο.

Και να, μερικές πράγματι σοφές συμβουλές:

- Να τρώμε το μισό από όσο ίσως θα θέλαμε να φάμε – μία άσκηση εγκρατείας που προβάλλει η Εκκλησία μας ιδίως με τη νηστεία που καθορίζει, ανεξάρτητα από τη νηστεία της ποιότητας των τροφών τις εποχές των Νηστειών. Γιατί και η ιατρική το τονίζει κατά κόρον: ο κόρος και η πλήρωση του στομάχου με τα φαγητά είναι ό,τι χειρότερο για την υγεία του ανθρώπου.

- Να περπατάμε διπλά από ίσως περπατάμε καθημερινά, με την έννοια ότι η σωματική άσκηση είναι αυτή που ασκεί μεν το σώμα, αλλά και την ψυχή, γιατί ο άνθρωπος κινητοποιούμενος έτσι αντιμετωπίζει τη φθοροποιό κατάσταση της ακινησίας ως αργίας και τεμπελιάς. Δεν είναι τυχαίο ότι ο απόστολος Παύλος σημειώνει πως «υποπιάζει» το σώμα του προκειμένου να το έχει σε ετοιμότητα διακονίας του συνανθρώπου του, αλλά και υπακοής στο θέλημα του Θεού. Χωρίς την άσκηση αυτή θα φανώ, λέει, αδόκιμος στην πίστη μου. Το βλέπουμε και στους ασκητές και μοναχούς και όχι μόνο: καθημερινώς ασκούν το σώμα τους όχι μόνο με τη νηστεία, αλλά και με τη σωματική κινητοποίηση μέσα από τις μετάνοιες, μικρές και ιδίως μεγάλες. Και η ιατρική βεβαίως κατεξοχήν μας προειδοποιεί: άνθρωπος, ανεξάρτητα από τα πιστεύω του, που δεν κινείται και δεν ασκείται, που δεν περπατάει το λιγότερο, με μαθηματική ακρίβεια θα αναπτύξει πολλές ασθένειες, όχι μόνο σωματικής φύσεως αλλά και ψυχικής.

- Να γελάμε τριπλά. Να αγωνιζόμαστε δηλαδή να βρισκόμαστε σε κατάσταση ψυχικής ευφορίας, σε κατάσταση που γελά ιδίως η ψυχή μας, γεγονός που σημαίνει ότι πρέπει να φροντίζουμε την εσωτερική κατάσταση της καρδιάς μας. Γιατί το γέλιο ως ευφρόσυνη διάθεση αναφέρεται στην καρδιά του ανθρώπου και όχι βεβαίως σε μία εξωτερική σύσπαση μόνο των μυώνων του προσώπου του. Οπότε, χρειάζεται να διαφυλάσσει κανείς την καρδιά του από ό,τι της προκαλεί θλίψη και στενοχώρια, που θα πει να τη διαφυλάσσει από την πηγή της θλίψης που είναι η αμαρτία. «Διά της αμαρτίας ο θάνατος» αποκαλύπτει ο λόγος του Θεού, γι’ αυτό και κάθε πιστός εν επιγνώσει εκεί ρίχνει το βάρος της πνευματικής του ζωής: να κρατάει την κάθε ημέρα του όσο μπορεί αναμάρτητη, για να μπορεί να διακρατεί τη χάρη του Θεού που είναι ταυτοχρόνως και χαρά. Στην περίπτωση αυτή όχι μόνο ο άνθρωπος γελά τριπλά, αλλά πολλαπλά και έτι πλέον, έστω κι αν οι εξωτερικές συνθήκες της ζωής του είναι συχνά οδυνηρές.

- Κι ασφαλώς το τελευταίο είναι το κριτήριο: να αγαπάμε ατελείωτα, χωρίς διακοπές, όπως το σημειώνει και πάλι ο απόστολος: «Η αγάπη ουδέποτε εκπίπτει». Πρόκειται για την αγάπη όπως την δίδαξε και την έδειξε ο ίδιος ο Κύριος, ως ανιδιοτελές άνοιγμα της ψυχής μας σε κάθε συνάνθρωπό μας, στο πρόσωπο του οποίου «διαβάζουμε» τη δική Του παρουσία. «Εφ’ όσον εποιήσατε ενί τούτων των αδελφών μου, εμοί εποιήσατε». Και λέμε ότι η αγάπη συνιστά το κριτήριο, γιατί χωρίς την αγάπη του Χριστού ούτε την καρδιά μας μπορούμε να κρατήσουμε καθαρή, συνεπώς χαρούμενη, ούτε και η όποια άσκησή μας, είτε ως σωματική γυμνασία είτε ως νηστεία, θα έχει το οποιοδήποτε νόημα.

ΦΙΛΟΙ ΚΑΙ ΦΙΛΟΙ...

«Γέροντα, πόσα είδη φίλων υπάρχουν;»

«Τέσσερα», απάντησε.

«1. Οι φίλοι που είναι σαν το φαγητό – κάθε μέρα τους χρειάζεσαι.

2. Οι φίλοι που είναι σαν το φάρμακο – τους ψάχνεις όταν νιώθεις άσχημα.

3. Οι φίλοι που είναι σαν την ασθένεια – οι ίδιοι σε ψάχνουν!

4. Αλλά και οι φίλοι που είναι σαν τον αέρα – δεν είναι ορατοί αλλά είναι πάντα μαζί σου!» (Από το Μέγα Γεροντικό).

«Άμα βρήκες φίλο αληθινό – λέει η Γραφή – βρήκες τον μεγαλύτερο θησαυρό»! Δηλαδή ο φίλος δεν κυκλοφορεί στους δρόμους έτοιμος να μας προσφερθεί ούτε φαίνεται να αναδεικνύεται μέσα στους πολλούς που καθημερινά συναναστρεφόμαστε! Απαιτείται να τον αναζητήσει κανείς, να ψάξει με πόνο και με διάθεση, να αφιερώσει χρόνο, όπως συμβαίνει και με εκείνους που ψάχνουν για μεγάλους θησαυρούς. Πολλοί δεν το πετυχαίνουν ποτέ τους! Τι τεράστια χαρά όμως όταν τον βρεις. Νιώθεις ότι σου δόθηκε ιδιαίτερο δώρο από τον Ουρανό, ότι έλαβες μία σπουδαία και μοναδική χάρη. Γιατί βρήκες συνάνθρωπο που μπορείς να συντονιστείς μαζί του ψυχικά. Κι έτσι να γίνεις με τον φίλο σου σαν τείχος ισχυρό. «Αγαθοί οι δύο υπέρ τον ένα» σημειώνει και πάλι ο λόγος του Θεού.

Αλλά εννοείται το αυτονόητο: ότι σου δόθηκε αυτό το δώρο γιατί το αναζήτησες και το δίψασες. Γιατί ήσουν έτοιμος να το λάβεις. Κι αυτό θα πει ότι στη φιλία υπάρχει η αμοιβαιότητα – ποτέ δεν παίρνεις την προσφορά του φίλου και το άνοιγμα της ύπαρξής του απέναντί σου αν κι εσύ δεν είσαι στην ίδια ετοιμότητα! Αλλά τούτο αποκαλύπτει και το… εύθραστο της φιλίας: ανά πάσα στιγμή μπορεί να διαρραγεί η μοναδική αυτή σχέση, αν δεν προσεχτεί. Μόλις το θάρρος της φιλίας για παράδειγμα πάει να υπερβεί το λεπτό όριο του σεβασμού και της διάκρισης, εκεί έχει αρχίσει ήδη η υποχώρηση και η διάσπασή της. Μόλις το άνοιγμα της καρδιάς προς τον φίλο πάει να γίνει «βορά» σε μία αδιάκριτη αστειότητα, εκεί έχει πληγεί ίσως ανεπανόρθωτα. Η φιλία είναι σαν τα πολύτιμα κρύσταλλα: απαιτούν διαρκή προσοχή. Μπροστά όμως στην αξία της ύπαρξής της στη ζωή μας, όλες οι θυσίες είναι αποδεκτές.

Κι ο αββάς του Γεροντικού με πείρα ζωής και φωτισμό από τον Θεό κάνει τη διάκριση: τέσσαρα είδη των φίλων υπάρχουν. Τα τρία πρώτα βρίσκονται σε χαμηλότερο επίπεδο κι ίσως θα έβαζε ο αββάς εισαγωγικά στη χρήση του όρου, χωρίς να αρνείται τα γνήσια αισθήματά τους. Γιατί; Διότι υπάρχει το χρηστικό και ωφελιμιστικό στοιχείο στους φίλους αυτούς: τους χρειάζομαι, με χρειάζονται – το δούναι και λαβείν εν προκειμένω των συναισθημάτων μας. Το τέταρτο όμως είναι το ανώτερο και το ιερότερο και το πολυτιμότερο: γιατί ο φίλος αυτός είναι πάντα εκεί, με αγάπη και λεπτή διάκριση απέναντί μου, έτοιμος να με βοηθήσει όταν τον χρειαστώ χωρίς να με καταπιέζει – κάτι που πρέπει αντιστοίχως να κάνω και εγώ!

Στην περίπτωση του φίλου αυτού το μόνο που μπορούμε να σκεφτούμε αμέσως είναι ο ίδιος ο Θεός μας ο Ιησούς Χριστός και οι άγιοί Του: πάντοτε μαζί μας, με απόλυτο σεβασμό και αγάπη απέναντί μας, χωρίς η παρουσία τους να στερεί οτιδήποτε από την ακριβή ελευθερία μας. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Κύριος χαρακτήρισε τους πιστούς του ως φίλους Του και ζήτησε το ίδιο να αισθάνονται και εκείνοι απέναντί Του!  

Ο ΑΓΙΑΣΜΟΣ ΤΩΝ ΘΕΟΦΑΝΕΙΩΝ

Μερικές χρήσιμες πληροφορίες

1. ῾Ο ἁγιασμός τῶν Θεοφανείων λέγεται μεγάλος ἁγιασμός γιά νά διακρίνεται ἀπό τόν μικρό ἁγιασμό. ῾Ο μικρός ἁγιασμός τελεῖται κάθε πρώτη τοῦ μηνός στούς ῾Ιερούς Ναούς, ὅπως καί στούς οἴκους τῶν χριστιανῶν, ἀλλά καί ὁποιαδήποτε ἄλλη στιγμή, ὅταν ζητηθεῖ κάτι τέτοιο. ῾Ο μεγάλος ὅμως ἁγιασμός (ὁ ὁποῖος εἶναι γνωστός ἤδη ἀπό τόν 5^ο αἰ. μ.Χ. καί ξεκίνησε ὡς ἁγιασμός τῶν ὑδάτων σέ ἀνάμνηση τῆς Βαπτίσεως τοῦ Κυρίου στήν παννυχίδα πού τελεῖτο ἀπό τήν παραμονή τῆς ἑορτῆς, προκειμένου νά βαπτιστοῦν στή συνέχεια οἱ κατηχούμενοι ὥστε νά μετάσχουν στή θεία Κοινωνία) τελεῖται μόνο δύο φορές τόν χρόνο: τήν παραμονή τῶν Θεοφανείων καί ἀνήμερα τῆς ἑορτῆς. ῾Η δεύτερη φορά τελέσεως τοῦ ἁγιασμοῦ προῆλθε ἀπό λόγους πρακτικούς: ὄχι μόνο οἱ κατηχούμενοι, ἀλλά καί οἱ ἤδη βαπτισμένοι ἔπαιρναν τό ἁγιασμένο ὕδωρ «εἰς ἴασιν ψυχῆς καί σώματος». Καί τις δύο φορές εἶναι εὐνόητο ὅτι τελεῖται ἀκριβῶς ἡ ἴδια ἀκολουθία.

2. ᾽Ο ἁγιασμός εἴτε μεγάλος εἴτε μικρός δέν τίθεται στήν ἴδια θέση μέ τή Θεία Κοινωνία. Εἶναι μεγάλος λάθος αὐτό πού λένε ὁρισμένοι χριστιανοί ὅτι μποροῦν νά ἀντικαταστήσουν τή Θεία Κοινωνία μέ τόν ἁγιασμό (μόνο σ᾽ αὐτούς πού δέν τούς ἐπιτρέπεται ἡ Θεία Κοινωνία γιά διαφόρους πνευματικούς λόγους ὑπάρχει ὡς συγκατάβαση ἀπό τόν πνευματικό ἡ λήψη τοῦ ἁγιασμοῦ). Στή Θεία Κοινωνία πού εἶναι τό κατεξοχήν μυστήριο στό ὁποῖο φανερώνεται ἡ ᾽Εκκλησία, ἔχουμε τόν ἴδιο τόν Κύριο ὑπό τά εἴδη τοῦ ἄρτου καί τοῦ οἴνου, γι᾽ αὐτό καί ἡ χάρη πού παρέχει εἶναι δραστική – χωρίς θεία κοινωνία ὁ ἄνθρωπος δέν σώζεται∙ ἐν ἀντιθέσει πρός τόν ἀγιασμό πού ἡ χάρη πού παρέχει εἶναι μέν ἐνισχυτική ἀλλ’ ὄχι ἀπαραίτητη πρός σωτηρία.

3. ῾Ο ἁγιασμός μπορεῖ νά κρατηθεῖ στό σπίτι ὅλον τόν χρόνο ὡς μέσο ἁγιασμοῦ τῶν πιστῶν. Ἀρκεῖ βεβαίως ὁ χριστιανός πού κρατεῖ τόν ἁγιασμό νά προσέχει ὥστε ἡ ζωή του νά εἶναι πράγματι χριστιανική. Σπίτι πού ἀκούγονται βλασφημίες καί ὕβρεις, πού δέν γίνεται προσευχή, πού δέν ὑπάρχει ἐπίγνωση ὅτι ὡς χριστιανοί εἴμαστε μέλη Χριστοῦ, πού μ᾽ ἕναν λόγο τό σπίτι δέν εἶναι «λειτουργημένο καί λιβανισμένο», εἶναι ἀνάξιο νά ἔχει ὄχι ἁγιασμό ἀλλά οὔτε κἄν εἰκόνα. ῎Αν ὅμως δέν συμβαίνει τό παραπάνω, τότε καί κρατᾶμε τόν ἁγιασμό καί τόν χρησιμοποιοῦμε πρός μετάληψη, μετά ἀπό προσευχή βεβαίως καί μετάνοια, ἰδίως σέ δύσκολες καί κρίσιμες στιγμές τῆς ζωῆς μας.

4. Ἄν δέν ἔλθει ὁ ἱερέας γιά διαφόρους λόγους γιά νά ἁγιάσει τό σπίτι μας - ἰδίως στίς περιόδους μέ τά πολυποίκιλα προβλήματα τῆς πανδημίας – τότε μποροῦν οἱ πιστοί μέ τόν ἁγιασμό πού παίρνουν ἀπό τόν ἱερό Ναό νά ἁγιάσουν τό σπίτι μόνοι τους. Οἱ ἴδιες οἱ εὐχές ἄλλωστε τοῦ μεγάλου ἁγιασμοῦ μιλοῦν γι’ αὐτούς πού ἀντλοῦν τό «καθάρσιον ὕδωρ» προκειμένου νά ἁγιαστοῦν καί οἱ ἴδιοι καί τά σπίτια τους.  

5. ῾Υπενθυμίζουμε τέλος ὅτι ὁ σωστός ἑορτασμός τῶν Θεοφανείων βρίσκεται στήν ἀπό νωρίς συμμετοχή μας στίς ἀκολουθίες  καί κυρίως στήν ἑτοιμασία μας νά κοινωνήσουμε τῶν ἀχράντων μυστηρίων. ῞Ολες οἱ ἑορτές ἄλλωστε τῆς ᾽Εκκλησίας μας γι᾽ αὐτό ὑπάρχουν καί γίνονται: νά μᾶς βοηθήσουν νά παίρνουμε μέσα μας τόν Χριστό καί νά ἔτσι νά ζοῦμε τή δική Του ζωή ὡς δική μας. 

ΞΕΡΟΥΜΕ ΝΑ ΑΚΟΥΜΕ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΑΣ;

Βήματα για μία δημιουργική επικοινωνία μέσα στην οικογένεια

(Της φιλολόγου Σοφίας Δορμπαράκη)

Πόσο αλήθεια ακούμε τα παιδιά μας;

Είμαστε πρόθυμοι να ακούσουμε τις σκέψεις τους, τα παράπονά τους, τον ενθουσιασμό ή τις απογοητεύσεις τους, τα όνειρα και τα σχέδιά τους για το μέλλον; Ακούμε τα παιδιά μας με την πρόθεση να τα καταλάβουμε, να τα παρηγορήσουμε, να τα στηρίξουμε, ή αντιθέτως είμαστε σε ετοιμότητα να τα μαλώσουμε, να τα προσβάλουμε, να ακούσουμε από αυτά όσοι εμείς θέλουμε;

Παρασυρμένοι οι γονείς από τον ρυθμό της καθημερινότητας που μας καλεί να καλύψουμε ανάγκες (υλικές, οικογενειακές, προσωπικές), δεν αφιερώνουμε χρόνο για να ακούσουμε τα παιδιά μας σωστά, να κατανοήσουμε αυτά που μας λένε, να αποκωδικοποιήσουμε πίσω από τα λόγια τους τα συναισθήματά τους και να καλλιεργήσουμε μια σωστή επικοινωνία μαζί τους.

Οι γονείς παραπονιόμαστε πολλές φορές ότι τα παιδιά μας δεν μας ακούνε. Μήπως όμως εμείς είμαστε αυτοί που αρνιόμαστε ή αδυνατούμε να τα ακούσουμε; Μήπως η παθητική ακρόαση έχει γίνει τρόπος επικοινωνίας και μας στερεί την ουσιαστική προσέγγιση με αυτά;

Καιρός όμως να διορθώσουμε αυτό το συχνό-καθημερινό λάθος μας και να γίνουμε ενεργητικοί ακροατές των παιδιών μας (ασφαλώς και των συζύγων μας).

Με τον τρόπο αυτόν:

 1) Θα δώσουμε την ευκαιρία στα παιδιά μας να εκφράσουν τα συναισθήματά τους, τα παράπονα κι ίσως και τον θυμό τους για εμάς, τα αδέλφια τους, τους συμμαθητές τους, τους δασκάλους τους, κι έτσι να εκτονωθούν.

2) Δημιουργούμε κλίμα εμπιστοσύνης στην οικογένεια. Οι καλές ανθρώπινες σχέσεις δεν στηρίζονται στον φόβο, αλλά στον σεβασμό και τον διάλογο.

3) Ενισχύουμε την αυτοεκτίμηση των παιδιών μας. «Για να με ακούει προσεκτικά ο μπαμπάς, η μαμά, σημαίνει ότι αξίζω».

4) Μαθαίνουμε τα παιδιά μας να γίνουν κι αυτά καλοί ακροατές των άλλων, δίνοντάς τους ένα σωστό παράδειγμα.

Πώς γινόμαστε καλοί και ενεργητικοί ακροατές των παιδιών μας;

- Αφιερώνουμε χρόνο γι’  αυτά, όταν θέλουν να μας μιλήσουν για κάτι που  εκείνα θεωρούν σοβαρό, σταματώντας τη συγκεκριμένη ασχολία μας (υπολογιστή, δουλειές του σπιτιού, εφημερίδα κ.λπ.).

- Έχουμε οπτική επαφή με το παιδί μας. Καθόμαστε δίπλα του, φιλικά και αγαπητικά.

- Μαθαίνουμε να αναγνωρίζουμε τα συναισθήματά του κάτω από τα λόγια του (λύπη, χαρά, απογοήτευση, θυμό).

- Δεν βιαζόμαστε να απαντήσουμε. Αποφεύγουμε να διδάξουμε, να μαλώσουμε, να κρίνουμε, να χαρακτηρίσουμε το παιδί μας. Μερικές φορές είναι αρκετό το να σιωπήσουμε.

- Το ρωτάμε με ειλικρίνεια αν θέλει τη βοήθειά μας ή τι σκέφτεται να κάνει πάνω σ’ αυτό που το απασχολεί.

- Ακούμε όχι μόνο με τα αυτιά μας, αλλά και με τα μάτια μας, με το μυαλό μας, με την καρδιά μας. Είμαστε όχι μόνο σωματικά αλλά και ψυχικά παρόντες.

Μόνον έτσι θα καταλάβουμε τα παιδιά μας και θα τα βοηθήσουμε.

Η ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΝΕΚΤΑΡΙΟΥ

Η μεγαλωσύνη του αγίου Νεκταρίου έχει εξαγγελθεί πολλαπλώς και ποικιλοτρόπως τη νεώτερη εποχή, τονίστηκε δε ιδιαζόντως και με την εξαιρετική ταινία «Ο άνθρωπος του Θεού» που γυρίστηκε εσχάτως. Το σημείο όμως από τη ζωή του που ίσως θα πρέπει να επισημαίνουμε συχνά πυκνά, είναι όταν ως Διευθυντής της Ριζαρείου Εκκλησιαστικής Σχολής κλήθηκε να αντιμετωπίσει παιδαγωγικά τη σύγκρουση δύο οικοτρόφων μαθητών που έφτασαν να γρονθοκοπηθούν μεταξύ τους. Η παιδαγωγική στάση του, απαύγασμα της όλης ένθεης βιοτής του, προκάλεσε και προκαλεί έκπληξη και θαυμασμό.  Γιατί;

Ο άγιος δεν ακολούθησε τις κοσμικές συνήθεις μεθόδους: την τιμωρία ή την... αμνηστεία! Οι περισσότεροι, παιδαγωγοί ή όχι, αυτό δεν θα κάναμε; Ανάλογα με την περίπτωση, αν δηλαδή βλέπαμε σημάδια μετανοίας και επίγνωσης από τους φταίχτες ή άρνησης αποδοχής της πράξης τους και σκλήρυνσής τους, θα συγχωρούσαμε ή θα τιμωρούσαμε. Διότι, και δικαίως, θα μας ενδιέφερε η συναίσθησή τους ώστε να μην επαναληφθεί το θλιβερό συμβάν. Ο άγιος Νεκτάριος όμως προχωρεί με άλματα σε κάτι διαφορετικό. Ενώ κι αυτός κινείται σ’ αυτήν την προοπτική: να μετανοήσουν με επίγνωση οι μαθητές του, όμως επιλέγει την υπέρ φύσιν μέθοδο του Χριστού: να τιμωρηθούν οι μαθητές δια της... ατιμωρησίας τους! Να τους καταλογιστεί η ευθύνη της πράξεώς τους διά της... αμνηστείας! Τι εννοούμε;

Ο ίδιος ο Θεός μας, ο εν σαρκί Κύριος Ιησούς Χριστός, πώς τιμώρησε το ανθρώπινο γένος για την αμαρτία και την επανάστασή του κατά του Δημιουργού του; «Αίρων την αμαρτίαν του κόσμου». Πήρε πάνω Του την αμαρτία μας, «τιμώρησε» θα λέγαμε τον εαυτό Του, προσφέροντάς μας την άφεση και τη δικαίωση. Κι αυτό γιατί; Διότι μας αγαπούσε και μας αγαπά, χωρίς εκπτώσεις και χωρίς ταλαντεύσεις λόγω της κακής συμπεριφοράς μας απέναντί Του και απέναντι στα υπόλοιπα δημιουργήματά Του. «Τόσο πολύ αγάπησε ο Θεός τον κόσμο» σημειώνει ο άγιος Ιωάννης ο ευαγγελιστής «ώστε τον Υιό Του τον Μονογενή θυσίασε για χάρη μας, με σκοπό κάθε ένας που πιστεύει σ’ Αυτόν να μη χαθεί, αλλά να έχει ζωή αιώνια». Λοιπόν, την ίδια χαρισματική αγάπη του Χριστού ψαύουμε ανάγλυφα και στον άγιο Νεκτάριο, τόσο βεβαίως στο συγκεκριμένο περιστατικό των μαθητών, όσο και στην όλη ζωή του – ας θυμηθούμε και την «εκδίκησή» του απέναντι στους συκοφάντες του που τον εξεδίωξαν από την Αίγυπτο και τον κυνήγησαν παντού: προσευχόταν γι’  αυτούς συγχωρώντας τους! Ο άγιος «τιμωρεί» τους μαθητές σηκώνοντας αυτός το βάρος της τιμωρίας. Απαλλάσσει τους μαθητές ενώ ο ίδιος κλείνεται στο κελί του επί τριήμερον αρνούμενος κάθε τροφή και προσευχόμενος για τους υπευθύνους και όλους τους μαθητές του σαν να είναι ο ίδιος ο εαυτός του.

Και μόνο το περιστατικό αυτό να είχαμε υπ’  όψιν από τη ζωή του, όπως έχει σωστά λεχθεί, θα ήταν αρκετό να υποψιαζόμαστε το ύψος της αγιοσύνης του - «εξ όνυχος τον λέοντα»! Ο άγιος Νεκτάριος φανέρωσε με το συμβάν την ένταση του καθημερινού πνευματικού του αγώνα και τη μεγάλη χάρη που τον διακατείχε. Διότι αυτό συνιστά το όριο της πλούσιας ενέργειας του Θεού στον πιστό άνθρωπο: να αναλαμβάνει λόγω καθαράς αγάπης ο ίδιος το βάρος των συνεπειών των συνανθρώπων του. Κατά το πρότυπο όπως είπαμε του Κυρίου. Κατά τον τρόπο που το κηρύσσουν και οι απόστολοι, σαν τον απόστολο Παύλο: «αλλήλων τα βάρη βαστάζετε και ούτως αναπληρώσατε τον νόμον του Χριστού». Η αγάπη στο απώγειό της! Και μην πει κανείς τι έγινε με τους μαθητές; Η ιστορία τότε λέει πως όχι μόνο οι φταίχτες αλλά όλη η Ριζάρειος «έλιωσε» με την ενέργεια του Διευθυντή της. Οι μαθητές μετάνιωσαν και αλλοιώθηκαν. Κι αυτό «πέρασε» και στις επόμενες γενιές της Σχολής – η βίωση της πιο αποτελεσματικής παιδαγωγικής μεθόδου.

Μέγας ο άγιος Νεκτάριος, γι’ αυτό και ο Κύριος τον χαρίτωσε με όλων των ειδών τα χαρίσματα, κατεξοχήν δε με το χάρισμα της θαυματουργίας. Γιατί έφτασε στο σημείο να γίνει ακριβές «μίμημα Χριστού κατά το δυνατόν ανθρώπω», στην ταπείνωση και την αγάπη.