«ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΙΣΜΟΣ» ή αλλιώς ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΔΙΑΒΟΛΟΥ

«Να πάνε τουλάχιστον οι άνθρωποι σε έναν Πνευματικό να εξομολογηθούν, να φύγει η δαιμονική επίδραση, για να μπορούν να σκέφτονται λιγάκι. Τώρα δεν μπορούν ούτε να σκεφθούν από την δαιμονική επίδραση.

Η μετάνοια, η εξομολόγηση κόβει το δικαίωμα του διαβόλου. Πριν λίγο καιρό, (:Ιούνιος του 1985, όπου ο άγιος έμενε στο Καλύβι της Παναγούδας), ήρθε στο Άγιον Όρος ένας μάγος και έφραξε με πασαλάκια και δίχτυα όλο τον δρόμο, εκεί σε μία περιοχή κοντά στο Καλύβι. Αν περνούσε από ’κει μέσα ένας ανεξομολόγητος, θα πάθαινε κακό. Δεν θα ήξερε από πού του ήρθε.

Μόλις τα είδα, κάνω τον σταυρό μου και περνώ από μέσα, το διέλυσα. Μετά ο μάγος ήρθε στο Καλύβι, μου είπε όλα τα σχέδιά του και έκαψε τα βιβλία του. Σε έναν που είναι πιστός, εκκλησιάζεται, εξομολογείται, κοινωνάει, ο διάβολος δεν έχει καμμιά δύναμη, καμμιά εξουσία».

 (Όσιος Παΐσιος, Με αγάπη και πόνο για τον σύγχρονο άνθρωπο).

Μιλάει ο όσιος Παΐσιος για τα δικαιώματα του διαβόλου, του ξεπεσμένου αυτού πονηρού πνεύματος, πάνω στον άνθρωπο. Για δικαιώματα που δεν έχει, αφότου μάλιστα ήρθε στον κόσμο ο ενανθρωπήσας Θεός, ο Ιησούς Χριστός – ο Κύριος ήλθε «ίνα λύση τα έργα του διαβόλου» με αποκορύφωση της ενέργειάς Του αυτής τη σταυρική Του θυσία - αλλά που τα αποκτά ακόμη και σε έναν βαπτισμένο και χρισμένο χριστιανό, ο οποίος όμως έχει αποπτύσει το βάπτισμά του, έχει διαγράψει τον Θεό δηλαδή από τη ζωή του και ζει ως «άθεος εν τω κόσμω». Ο χριστιανός με άλλα λόγια ενώ πράγματι ενσωματώνεται στον Χριστό, καθώς γίνεται μέλος Του διά του αγίου βαπτίσματος και Τον ενδύεται ψυχοσωματικά: «όσοι εις Χριστόν εβαπτίσθητε, Χριστόν ενεδύσασθε» (απ. Παύλος), όμως αν δεν ενεργοποιεί την άπειρη αυτή δωρεά, την απεμπολεί, τη χάνει, κι ακόμη περισσότερο: γίνεται χειρότερος από ό,τι πριν το βάπτισμά του, σύμφωνα με του Ίδιου του Κυρίου τη διαβεβαίωση: «το πνεύμα το πονηρό όταν βγαίνει από τον άνθρωπο, ξανάρχεται και βλέποντάς τον χαλαρωμένο και απρόσεκτο πηγαίνει και παραλαμβάνει και άλλα δαιμόνια μαζί του, ώστε να γίνονται χειρότερα τα πράγματα από πρώτα». Οπότε η ακύρωση και η κατάργηση του πονηρού πνεύματος λόγω της χάρης του Θεού, εξαρτώνται από τη θέληση του ανθρώπου. Ο Θεός μάς τα δίνει όλα, τον ίδιο τον Εαυτό Του, αλλά ζητάει και την ανταπόκριση του ανθρώπου. Διότι «συνεργοί Θεού εσμεν» (απ. Παύλος) - χωρίς το ναι του ανθρώπου και ο ίδιος ο Θεός «περιορίζεται».

Τρομάζει κανείς με την ευθύνη του ανθρώπου, όταν μάλιστα αμαρτάνει. Συνήθως αμαρτάνουμε, δηλαδή ενεργούμε λόγω, έργω, διανοία, χωρίς να σκεπτόμαστε τις συνέπειες – για πολλούς η αμαρτία θεωρείται ίσως και παιχνίδι! Μα «ψωνίζεις θάνατο όταν αμαρτάνεις» λέει ο λόγος του Θεού. Και το χειρότερο: εκχωρείς δικαιώματα στον διάβολο για σένα που δεν τα έχει. Που σημαίνει ότι νομίζεις πως κινείσαι μόνος σου, αυτόνομα, «ελεύθερα», χωρίς καμία εξουσία πάνω σου, κι έχεις γίνει ενεργούμενο του πονηρού, δούλος του χειρότερου δυνάστη που μπορεί να υπάρξει στον κόσμο. Γιατί ποιος είναι ο χειρότερος δυνάστης; Εκείνος που σε μισεί και θέλει να σε καταστρέψει, ενώ είσαι στη δούλεψή του! Κι αυτός είναι ο πονηρός! «Σε όποιον έχεις ηττηθεί – κι όταν αμαρτάνουμε είμαστε ηττημένοι από τον διάβολο – σ’ αυτόν και έχεις υποδουλωθεί» (απ. Πέτρος).

Και τα δικαιώματα του πονηρού που δεν τα έχει αλλά τα αποκτά, γιατί εμείς του τα δίνουμε, διαβαθμίζονται: έστω και λίγο να αμαρτάνουμε, δίνουμε «δικαίωμα» επίδρασης και επιρροής του πάνω μας. Συνεχίζουμε να αμαρτάνουμε χωρίς αμέσως να μετανοούμε; Ακόμα περισσότερο υποδουλωνόμαστε με συμπτώματα φανερά: το άγχος, τη στενοχώρια, την ευερεθιστότητα του χαρακτήρα, την ετοιμότητα σύγκρουσης με τον συνάνθρωπο, να μη χωράμε και στα ίδια μας τα ρούχα! Διαγράφουμε τον Θεό οριστικά από τη ζωή μας; Εκεί έχουμε το πανηγύρι του διαβόλου! Λειτουργούμε ως εκτελεστικά του όργανα, γινόμενοι ακόμη και «χειρότεροι» από αυτόν! «Σε έναν που δεν είναι πιστός και δίνει δικαιώματα στον πονηρό, έχει ο πονηρός μεγάλη εξουσία. Μπορεί να τον λιντσάρει, έχει δόντια και τον ξεσκίζει. Ανάλογα με τα δικαιώματα που δίνει μία ψυχή, είναι και η εξουσία του επάνω της» (όσιος Παΐσιος).

Και ποιο το χαρακτηριστικό της έντονης δαιμονικής παρουσίας πάνω μας; Η απαίτηση να γίνεται πάντοτε το δικό μας θέλημα – το θέλημα του διαβόλου στην πραγματικότητα -, η απαίτησή μας το δικό μας δικαίωμα, γράφε: «δικαιωματισμός», να γίνεται άνευ όρων αποδεκτό από όλους! Σαν τυφλοί αδυνατούμε να δούμε ότι υπάρχει όριο στις απαιτήσεις μας, ότι ισχύει αυτό που εξαγγέλλεται και στο φυσικό δίκαιο: το δικαίωμά μου σταματά εκεί που αρχίζει το δικαίωμα του άλλου, του συνανθρώπου. Πού βέβαια να ακουστεί και να κατανοηθεί η υπέρ φύσιν πραγματικότητα, εκεί που λειτουργεί η χάρη του Θεού: «καλύτερα και να αδικείσθε»; Για τον χριστιανό δηλαδή το επίπεδο που περιπατεί είναι το του Κυρίου: σταυρώνεται και αυτός για να σηκώσει το βάρος της αδικίας των άλλων – ό,τι αποκαλύπτει την πραγματική χριστιανική αγάπη! Ναι!, ο χριστιανός παραιτείται και από τα νόμιμα δικαιώματά του, για να «ζήσει ο άλλος»! Γιατί τα δικά του δικαιώματα τα έχει δώσει στον Θεό, ο Οποίος αναλαμβάνει την υπεράσπισή του με τον τρόπο που μόνον Αυτός γνωρίζει.

Οπότε αναδύεται με εξώφθαλμο τρόπο ο «δικαιωματισμός» κάποιου: προεκτείνει τον πατέρα του διάβολο και κανονίζεται από αυτόν! Τι άραγε μπορεί να υφίσταται πίσω από την απαίτηση να υποτάσσονται οι άλλοι στα δικά μου θέλω παρά μόνο η δαιμονική υπερηφάνεια; «Εκείνος που θέλει να επιβάλει τη γνώμη του, έστω κι αν είναι ορθή, να ξέρει ότι πάσχει από τη νόσο του διαβόλου, (την υπερηφάνεια)» σημειώνει ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος. Και κατ’ επέκταση είναι ευνόητο ότι όλο το «woke» (αφύπνιση) κίνημα και η «woke culture» καθώς λέγεται, εφόσον κινείται πάνω στις ράγες του «δικαιωματισμού» αυτού,  φανερώνει την προέλευση και την ποιότητά του: τον πονηρό και τα ύπουλα όργανά του!

«Ο κόσμος όλος βρίσκεται μέσα στην έξουσία του πονηρού» μας λέει η Αγία Γραφή - κατά παραχώρηση Θεού βέβαια, προκειμένου να αποδειχθούν οι πραγματικές διαθέσεις των ανθρώπων: ποιοι ανήκουν πράγματι στον Θεό και ποιοι όχι. Και η λύση και η διέξοδος είναι μία για τον αληθινό χριστιανό κι αυτό τονίζει με τον δικό του μοναδικό τρόπο ο άγιος Παΐσιος: η γνήσια μετάνοια ως αλλαγή πορείας του ανθρώπου που καταλήγει στην εξομολόγηση ενώπιον του ιερέα πνευματικού. Έτσι φεύγει η δαιμονική επίδραση και καθαρίζει ο νους μας. Χωρίς μετάνοια ο «δικαιωματισμός» θα αυξάνει, θα συμπαρασύρει τους πάντες και τα πάντα για να φτάσει να γίνει η χοάνη που θα καταπιεί όλους μας. «Homo homini lupus», ο καθένας γίνεται λύκος για τον άλλον. Ο Κύριος πάντως το επεσήμανε: «Άραγε όταν ξανάρθω, θα βρω πίστη στον Θεό επί της γης;»

ΚΟΛΥΜΒΙ ΜΕ ΤΑ ΡΟΥΧΑ;

«Είναι επικίνδυνο να κολυμβά κανείς με τα ρούχα του· ομοίως και το να εγγίζει τη θεολογία, ενώ έχει πάθη» (Άγιος Ιωάννης Κλίμακος, λόγ. κζ΄, 9).

Το καταλαβαίνουμε αμέσως όλοι: το κολύμπι με τα ρούχα είναι εξαιρετικά επικίνδυνο, γιατί πέρα από το ότι δεν υπάρχει η ελευθερία κινήσεων, τα ρούχα καθώς διαποτίζονται από το νερό σε σπρώχνουν προς τον βυθό. Το ίδιο όμως λέει ο όσιος συμβαίνει και μ’ εκείνον που εγγίζει τη θεολογία, δηλαδή ασχολείται και μιλάει για θεολογικά θέματα, ενώ ακόμη βρίσκεται σε κατάσταση εμπαθή. Γιατί αυτό; Διότι όπως εξηγεί «ο βυθός των δογμάτων είναι βαθύς» (9) - τα δόγματα (αυτά κυρίως είναι η θεολογία) αναφέρονται στον ίδιο τον Τριαδικό Θεό και στον Κύριό μας Ιησού Χριστό: τη διπλή Του φύση, αλλ’ όχι την υπόστασή Του. Και πώς τα ξέρουμε; Μα από την αποκάλυψη του Ίδιου του Κυρίου: Εκείνος ήλθε, μας τα φανέρωσε και μας τα εξήγησε. «Εκείνος εξηγήσατο». Χωρίς την αποκάλυψη του Υιού και Λόγου του Θεού περί του Ιδίου του Θεού – και τα πρώτα σπέρματα αυτής στην Παλαιά Διαθήκη - με ποια δύναμη θα μπορούσαμε οι άνθρωποι, και μάλιστα ευρισκόμενοι στην κατάσταση της πτώσης στην αμαρτία, να κατανοήσουμε τη θεότητα; Στην κατάσταση αυτή ο άνθρωπος το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να δημιουργεί είδωλα, πλάσματα δηλαδή της πλανεμένης φαντασίας του! Και αυτό έχει δείξει μέχρι τώρα η ανθρώπινη ιστορία.

Τα δόγματα λοιπόν είναι αποκαλυμμένες αλήθειες, οι οποίες μας βγάζουν από την άγνοια και μας προσανατολίζουν στην αλήθεια. Κι αυτά συνιστούν τον πλούτο και τον θησαυρό της Εκκλησίας μας. Με βάση αυτά μάλιστα μπορούμε να έχουμε την ορθή πνευματική ζωή: η πνευματική ζωή αποτελεί επακολούθημα της ορθής πίστης προς τον Θεό, ώστε η ορθοδοξία να γίνεται και ορθοπραξία. Γι’ αυτό και τονίζουν όλοι οι Πατέρες της Εκκλησίας μας ότι χωρίς τη σύνδεση και των δύο αυτών πάσχει και το ένα και το άλλο. Με διαφορετική διατύπωση, «ο βίος πρέπει να είναι  έλλογος και ο λόγος να είναι έμπρακτος».

Οπότε, όσο κανείς βρίσκεται υπό την επήρεια των παθών του δεν μπορεί και δεν πρέπει να ασχολείται με τα θεολογικά θέματα. Τα πιστεύει, τα αποδέχεται, αλλά επικεντρώνει την προσοχή του στα πρακτικά θέματα, την τήρηση δηλαδή των αγίων εντολών του Χριστού, ώστε να μπορεί να καθαρίζει την ψυχή του. Και κατά την αναλογία της καθάρσεως αυτής αρχίζει να κατανοεί κάπως βαθύτερα και τα δόγματα της πίστεως. Θυμήσου τι έλεγε και ο νεώτερος πατέρας και δάσκαλος άγιος πατρο-Κοσμάς ο Αιτωλός. Πασχίζοντας να εξηγήσει όσο μπορούσε το Τριαδικό του Θεού στους απλοϊκούς υπόδουλους χριστιανούς της εποχής της Τουρκοκρατίας, έβλεπε το αδιέξοδο και κατέληγε: «Εξομολογηθείτε στον Κύριο παστρικά, και θα φωτιστείτε από Εκείνον να κατανοήσετε την αποκάλυψη του Χριστού μας»! Διαφορετικά, μία εμπαθής ενασχόληση με τα δόγματα θα οδηγήσει με μαθηματική ακρίβεια σε αίρεση, γιατί τα πάθη επηρεάζουν αμεσότατα το λογιστικό του ανθρώπου, συνεπώς η κρίση του λειτουργεί υπό καθεστώς πλάνης. Όλοι οι αιρετικοί της Εκκλησίας δυστυχώς έτσι έγιναν αιρετικοί: χωρίς ακόμη να καθαρίσουν το οπτικό της ψυχής, θέλησαν με δαιμονική υπερηφάνεια  να «εξερευνήσουν» τα της θεότητας! Και βεβαίως πλανήθηκαν!

ΦΩΤΙΑ Η ΠΡΟΣΕΥΧΗ!

«Οι δαίμονες θα απομακρυνθούν από κοντά σου σύντομα, επειδή δεν θέλουν οι ανόσιοι να σε βλέπουν να στεφανώνεσαι πολεμώντας εναντίον τους με την προσευχή. Επί πλέον, θα φύγουν και επειδή τους μαστιγώνει η προσευχή σαν φωτιά» (Άγιος Ιωάννης Κλίμακος, λόγ. κη΄, 61).  

Η προσευχή θεωρείται ότι είναι το σπουδαιότερο όπλο του πιστού  κατά του Πονηρού Διαβόλου, αφού αποτελεί την καταφυγή σ’ Εκείνον που η χάρη Του τον κατανικά και τον διαλύει: Τον Κύριο Ιησού Χριστό. Δεν υπάρχει περίπτωση να υπάρξει πνευματική ζωή, δεν μπορεί να ορθοποδήσει κανείς σ’ αυτήν και να προκόψει, αν η προσευχή δεν έχει σφραγίσει την ύπαρξή του κι αν η προσευχή δεν έχει γίνει συστατικό της ζωής του, πραγματικά θέμα ζωής ή θανάτου γι’ αυτόν. Δεν είναι τυχαίο ότι ο μέγας Πατέρας Γρηγόριος ο Θεολόγος επισημαίνει ότι «μνημονευτέον του Θεού μάλλον ή αναπνευστέον» - πρέπει να μνημονεύει κανείς τον Θεό περισσότερο και απ’ όσο αναπνέει. Βγάλε δηλαδή την προσευχή από τη ζωή σου, και τότε θα πεθάνεις. Θα πεθάνεις πνευματικά, γιατί θα αποκοπείς από Εκείνον που είναι η Ζωή.

Ο όσιος Ιωάννης κινείται σ’ αυτό το μήκος κύματος: «Προσευχή είναι συνουσία και ένωση του ανθρώπου με τον Θεό», σημειώνει. Κι είναι αυτή που «διατηρεί τον κόσμο, συμφιλιώνει με τον Θεό, γεννά τα δάκρυα, συγχωρεί τα αμαρτήματα, σώζει από τους πειρασμούς, προστατεύει από τις θλίψεις… τρέφει την ψυχή, φωτίζει τον νου…» (1).  Αρκεί να είναι αληθινή προσευχή. Γιατί προσευχή για παράδειγμα έκανε και ο Φαρισαίος της γνωστής παραβολής, αλλά κατακρίθηκε μέσω αυτής. Κι αληθινή είναι όταν βεβαίως αναφέρεται κανείς στον αληθινό Θεό, Αυτόν που φανέρωσε ο Κύριος Ιησούς Χριστός, αλλά και την επιτελεί με την πρέπουσα στάση: «με υφασμένο τον χιτώνα της ψυχής με το νήμα της αμνησικακίας. Ειδεμή τίποτε δεν πρόκειται να ωφεληθείς από την προσευχή» (4).

Οι δαίμονες, λέει ο όσιος, ξέρουν τη δύναμη του όπλου αυτού στα χέρια του πιστού χριστιανού, γι’ αυτό και την τρέμουν.  Και την ξέρουν, αφενός γιατί βλέπουν τα στεφάνια που αποκτούν οι χριστιανοί από τον πόλεμο που κάνουν εναντίον τους – μαθαίνει τελικώς να προσεύχεται ο χριστιανός από την εναντίωση των δαιμόνων – αφετέρου γιατί υφίστανται την οδύνη που προκαλεί το όπλο της προσευχής πάνω «στο πετσί τους»! Η προσευχή μαστιγώνει και καίει τον διάβολο! Μαστίγιο και φωτιά: η τεράστια δύναμη κατά των δαιμόνων στα χέρια των πιστών, που οι πολλοί δυστυχώς την αγνοούν, γιατί βαριούνται και παρασύρονται από τις παγίδες του Πονηρού. Ο άγιος το έχει ξαναπεί με ιδιαίτερη ένταση: «Ιησού ονόματι μάστιζε πολεμίους» - με το όνομα του Ιησού να μαστιγώνεις τους εχθρούς δαίμονες! «Διότι δεν υπάρχει ούτε στον ουρανό ούτε στη γη ισχυρότερο όπλο» (λόγ. κ΄ 6). Αρκεί να νιώθεις την ενότητά σου μ’ Εκείνον, αφού είσαι μέλος Του, που θα πει «η μνήμη Του να έχει κολλήσει με την αναπνοή σου» (λόγ. κζ΄ 26).

ΑΟΜΜΑΤΟΣ!

«Αυτός που έχει ορθή πίστη και όμως διαπράττει αμαρτίες, μοιάζει με πρόσωπο που δεν έχει οφθαλμούς» (Άγιος Ιωάννης Κλίμακος, λόγ. κστ΄, γ΄, 42).

Σκληρός ο λόγος του οσίου! Δεν λέει  ότι αυτός που έχει ορθή πίστη, διαπράττοντας όμως αμαρτίες, έχει οφθαλμούς με ελαττωματική όραση, που σημαίνει ότι μπορεί μ’ έναν τρόπο να διορθωθεί αυτή. Ούτε ακόμη χειρότερα είναι τυφλός, μια  θλιβερή πραγματικότητα που όλοι απευχόμαστε. Λέει ότι πρόκειται για μια «τερατική» κατάσταση! Να ’χεις πρόσωπο και να μην έχεις καθόλου μάτια! Πώς μπορείς να αντικρίσεις μια τέτοια κατάσταση; Το μόνο που θέλεις να κάνεις είναι να κλείσεις και τα δικά σου μάτια για να μη…  βλέπεις!

Κι όμως, ο όσιος το λέει ακριβώς για να τονίσει – να κραυγάσει καλύτερα – ότι όσο προκαλεί σοκ ένα πρόσωπο χωρίς οφθαλμούς, άλλο τόσο συνιστά «τερατική» κατάσταση από πλευράς πνευματικής η ύπαρξη ανθρώπου με ορθή πίστη, με αποδοχή δηλαδή της αποκάλυψης του Χριστού όπως τη ζει το ζωντανό σώμα Του η Εκκλησία, που κάνει όμως αμαρτίες! Και ποιος δεν κάνει όμως αμαρτίες; Υπάρχει άνθρωπος, έστω και ο μεγαλύτερος άγιος, που να μην περιπίπτει σ’ αυτές; Όταν ο ίδιος ο άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος επισημαίνει ότι «αν πούμε ότι δεν αμαρτάνουμε, είμαστε ψεύτες», ή όταν εξίσου διαπιστώνει ο απόστολος Παύλος την τραγικότητα του ανθρώπου με το «πάντες ήμαρτον και πάντες υστερούνται της δόξης του Θεού», τότε ποιος μπορεί να ξεφύγει από τον «κανόνα» της αμαρτίας; Οπότε; Είμαστε όλοι «τέρατα»; Στο συμπέρασμα αυτό δεν καταλήγει κανείς ακούγοντας τον άγιο Ιωάννη;

Ας έχουμε θάρρος! Ο άγιος δεν έχει μάλλον υπ’ όψιν του λέγοντας «διάπραξη αμαρτιών» την αμαρτητική ροπή του ανθρώπου και τις πτώσεις του με τους αμαρτωλούς λογισμούς – εκεί από όπου ξεκινά κάθε αμαρτία. Αλλ’ ούτε και τις αμαρτίες που καθημερινά διαπράττουμε, μετά μάλιστα από δραματικό πόλεμο στην καρδιά μας, και για τις οποίες  μετανοούμε. Τέτοιες πτώσεις και τέτοιες αμαρτίες ίσα ίσα μπορεί να γίνονται οι αφορμές για μεγαλύτερη ταπείνωσή μας και συνεπώς για μεγαλύτερη τελικώς προκοπή μας! Προφανώς μιλάει για τις αμαρτίες που ελαφρά τη καρδία επιτελούμε, γιατί η βούλησή μας έχει αποφασίσει οριστικά να προσκλίνει προς τα επίγεια, χωρίς αίσθηση της παρουσίας του Θεού στη ζωή μας. Συνεπώς αναφέρεται σ’ έναν ιδεολογοποιημένο χριστιανισμό, σύμφωνα με τον οποίο άλλο είναι η πίστη μας, ορθή κατά τα άλλα, και άλλο η ζωή μας. Αλλά αυτό δεν συνιστά και τον φαρισαϊκό τρόπο ζωής; Και μη ξεχνάμε: μία ορθή πίστη χωρίς την εμψύχωσή της από τη ζωή μας, συνιστά μνήμη ασθενική – πολύ γρήγορα θα χαθεί.

Ίσως πρέπει να τρομάξουμε λίγο από τον λόγο του αγίου! Αν δεν έχει μάτια το εσωτερικό μας πρόσωπο, δεν έχουμε καθόλου ομορφιά!

ΑΡΕΤΕΣ ΠΟΥ ΠΕΤΑΣ ΣΕ ΠΑΛΙΟΚΑΛΑΘΟ!

 

«Το καλόν ουκ έστι καλόν, εάν μη καλώς γένηται. Αν πηγαίνης εις την εργασίαν από φόβον ή αν κάμνης υπομονήν από εντροπήν ή αν σιωπάς από θυμόν και υπερηφάνειαν, αν πηγαίνης εις την υπηρεσίαν με γογγυσμόν και όχι με ευχαρίστησιν, αν πηγαίνης εις την ακολουθίαν με αμέλειαν και ανορεξία, αυτές τις αρετές που γίνονται χωρίς ευχαρίστησι και καλή διάθεσι τις πετάς μέσα σ’ ένα παλιοκάλαθο» (όσιος Άνθιμος ο εν Χίω*).

Οι χριστιανοί πολύ συχνά γινόμαστε «περίεργοι» άνθρωποι. Περίεργοι με την έννοια ότι μας διαφεύγει το πιο κύριο στοιχείο της χριστιανικής πίστεως: το βάθος και η καρδιά του ανθρώπου. Ο Κύριος ήδη απαρχής της Δημιουργίας του ανθρώπου, πολύ περισσότερο μετέπειτα με τους Προφήτες της Παλαιάς Διαθήκης, κατεξοχήν δε με τον ερχομό Του ως άνθρωπος στον κόσμο τούτο, μας έδειξε ότι το ζητούμενο από Αυτόν για τον άνθρωπο δεν είναι απλώς τα έργα του και η επιφάνεια εν γένει των ενεργειών του, αλλά το κίνητρο που υπάρχει πίσω από αυτά, η «καρδιά» που ωθεί το κάθε τι στην πορεία της ζωής του. «Υιέ μου, δος μοι σην καρδίαν»!

Ποιος δεν θυμάται για παράδειγμα το αρχικό περιστατικό της ανθρώπινης ιστορίας με τα παιδιά του Αδάμ και της Εύας, τον Κάιν και τον Άβελ; Και οι δύο προσφέρουν θυσία προς τον Θεό, αλλά μόνον η προσφορά του Άβελ ευλογείται από Εκείνον. Γιατί; Διότι κίνητρό της ήταν η άδολη αγάπη του Άβελ που πρόσφερε στον Θεό ό,τι καλύτερο είχε - η θυσία του Κάιν ήταν αναμειγμένη με εγωισμό και με συμφέρον, εξ ου και απορρίπτεται. Και από τους Προφήτες της Π. Διαθήκης ακούγεται ο λόγος του Κυρίου: «Έλεος θέλω και ου θυσίαν», την αγάπη σου θέλω, άνθρωπε, την καρδιά σου και όχι αυτό που υλικά μου προσφέρεις. Κι ακόμη: «Αποστρέφω το πρόσωπό μου από τις θυσίες σας, γιατί τα χέρια σας στάζουν αίμα από τις αδικίες σας»! Είναι περιττό βεβαίως να μνημονεύσουμε τον ίδιο τον Κύριο, γιατί ο κάθε λόγος Του και η κάθε ενέργειά Του ήταν ακριβώς ένα «μαστίγωμα» της φαρισαϊκής ηθικής που εξαντλείτο μόνο στο «φαίνεσθαι» και όχι στην καθαρότητα της καρδιάς. «Ουαί υμίν, Γραμματείς και Φαρισαίοι υποκριταί…!» Αρκεί ίσως η υπενθύμιση της χήρας γυναίκας, η οποία επαινέθηκε από τον Ίδιο, γιατί ενώ έδωσε ό,τι πιο πενιχρό υπήρχε προς ελεημοσύνη, ένα «δίλεπτον», εν αντιθέσει προς τους Φαρισαίους που έδιναν πολλά, το έδωσε με την καρδιά της – έδωσε ό,τι είχε και δεν είχε.

Γινόμαστε λοιπόν «περίεργοι» οι χριστιανοί, γιατί θαμπωνόμαστε μ’ αυτό που βλέπουμε ως αρετή: την εργατικότητα κάποιου, την υπομονή που επιδεικνύει, τη σιωπή του, την προσφορά των υπηρεσιών του, το φιλακόλουθο ακόμη με τον ερχομό του στην Εκκλησία! Κι έρχεται ο άγιος Άνθιμος με το συγκεκριμένο λόγιό του να μας υπενθυμίσει την αλήθεια που ισχύει στην πίστη μας: όχι το τι κάνουμε, το τι ίσως λέμε, αλλά το γιατί κάνουμε ή λέμε κάτι έχει σημασία, όπως το αναπτύξαμε δι’ ολίγων και παραπάνω. Η καρδιά μας και το περιεχόμενό της είναι ό,τι βλέπει ο Κύριος, αφού αυτή αποτελεί το κέντρο και την «ουσία» μας, εκεί εδράζεται ο νους μας, το κατεξοχήν στοιχείο που εικονίζει τον Χριστό στην ύπαρξή μας. «Μακάριοι οι καθαροί στην καρδιά, γιατί αυτοί θα δουν τον Θεό» είπε ο ενανθρωπήσας Θεός μας, τονίζοντας και με τον τρόπο αυτόν ότι εκεί βρίσκει τόπον «καταπαύσεως», το περιεχόμενο της καρδιάς είναι ό,τι Τον ελκύει, βλέποντας τη συγγένεια που υπάρχει μεταξύ του Ίδιου και ημών.

Οπότε, τα έργα μας είναι άξια ενώπιον του Θεού όταν βρίσκονται σ’ αυτήν την ευθεία: να ετοιμάσουν χώρο για την εγκατοίκησή Του μέσα μας, να συντονιστούμε με την αγάπη Του, η οποία μας αγαπά σε άπειρο βαθμό. «Ημείς αγαπώμεν ότι Αυτός πρώτος ηγάπησεν ημάς». Κι αυτό θα πει: κάθε αρετή που εξασκούμε δεν μας καταξιώνει από μόνη της, αλλ’ όταν συντελεί στο άνοιγμα της ύπαρξής μας, προς τον Θεό και τον συνάνθρωπό μας. Όπως το υπενθυμίζει από τον απόστολο Παύλο ο όσιός μας: «Το καλό δεν είναι καλό, εάν δεν γίνεται και με καλό τρόπο». Εργάζομαι; Ναι, όχι όμως από φόβο, αλλά από συναίσθηση ότι η εργασία με προάγει κατά Θεόν. Υπομένω; Ναι, αλλά από αγάπη προς τον συνάνθρωπο και με επίγνωση ότι έτσι οδηγούμαι στην τελειότητα. Σιωπώ; Ναι, όχι από θυμό και υπερηφάνεια, αλλά γιατί έτσι δίνω χώρο στον συνάνθρωπο να συνέλθει, την ώρα που και εγώ αυξάνω τη μακροθυμία μου. Το ίδιο και στην υπακοή στον άλλον, στην προσευχή μου, στον εκκλησιασμό μου. Ο απόστολος Παύλος το υπενθυμίζει και με άλλον τρόπο: «Είτε τρώτε είτε πίνετε είτε οτιδήποτε άλλο κάνετε, όλα να τα κάνετε προς δόξαν Θεού». Και: «πάντοτε χαίρετε, αδιαλείπτως προσεύχεσθε, εν παντί ευχαριστείτε». Όλη η ζωή μας δηλαδή να βρίσκεται στην ετοιμότητα της ζωντανής σχέσης μας με τον Κύριο. Διαφορετικά, και ενάρετοι να είμαστε οι αρετές μας βρίσκονται πεταμένες «σ’ ένα παλιοκάλαθο»! 

*Ο όσιος Άνθιμος (1869-1960) γεννήθηκε στην περιοχή Αγίου Λουκά Λιβαδίων Χίου, από ευσεβείς και ενάρετους γονείς, τον Κωνσταντίνο και την Αργυρώ, οι οποίοι ανέθρεψαν το τέκνο τους «εν παιδεία και νουθεσία Κυρίου». Γι’ αυτό και από νεαρή ηλικία ο Αργύρης, όπως ήταν το βαφτιστικό του όνομα, ενώ δεν προχώρησε στα γράμματα παρ’ όλη τη φυσική ευφυΐα του – το Δημοτικό Σχολείο μόνο τελείωσε – έδειξε ότι κύρια και μοναδική αγάπη του είναι ο Θεός και η αγία Εκκλησία Του. Αφιέρωνε πολύ χρόνο στην προσευχή, ενώ διακαώς επιθυμούσε να βρίσκεται στις ακολουθίες της Εκκλησίας, φανερώνοντας μάλιστα τη χάρη που είχε λόγω της μεγάλης αγάπης του προς την Παναγία Μητέρα του Κυρίου. Η αγάπη του αυτή προς την Παναγία έγινε και η αφορμή να γνωριστεί με τους Πατέρες της Σκήτης των Αγίων Πατέρων της Χίου, - οπότε αργότερα και να γίνει μικρόσχημος μοναχός εκεί υπό την καθοδήγηση του Γέροντος Παχωμίου παίρνοντας το όνομα Άνθιμος -, γιατί έφερε στους Πατέρες του Μοναστηριού μία οικογενειακή εικόνα Της που αγαπούσε υπερβαλλόντως, η οποία όμως χρειαζόταν επισκευή. 

Η εικόνα της Παναγίας «ταυτίστηκε» θα λέγαμε με ολόκληρη τη ζωή του. Αποδύθηκε εν υπακοή σε μεγάλους πνευματικούς αγώνες, αλλά κάποια στιγμή τον επισκέφθηκαν οι ασθένειες, γι’ αυτό πήρε την εντολή να επιστρέψει στην οικία του προς ανάρρωση. Κι εκεί όμως συνέχισε να αγωνίζεται, αποσυρόμενος σε μικρό απομονωμένο κελί στα πατρικά του κτήματα, στα Λιβάδια της Χίου,  ασκώντας μάλιστα και την τέχνη του υποδηματοποιού για να βοηθάει και τους γονείς του αλλά και τους πάσχοντες πτωχούς αδελφούς του. 

Σε ηλικία 40 ετών έγινε μεγαλόσχημος μοναχός από τον διάδοχο του Παχωμίου ιερομόναχο Ανδρόνικο. Ένας τέτοιος φωτισμένος όμως άνθρωπος δεν μπορούσε να μένει επί πολύ «υπό τον μόδιον». Τέθηκε «επί την λυχνίαν», να γίνει δηλαδή ιερέας, καθώς κλήθηκε για τον σκοπό αυτόν από τον ανάδοχό του Στέφανο (Διοματάρη) το 1910, που βρισκόταν στο Αδραμύτιο της Μ. Ασίας. Με τις απαρχές της ιερατικής του διακονίας αρχίζουν και τα θαύματα που ο Θεός επέτρεψε να γίνονται διά των χειρών αυτού, όπως η θεραπεία ενός δαιμονισμένου ταλαίπωρου ανθρώπου. Ο πιστός λαός δοξολογεί τον Κύριο για το σκεύος εκλογής Του, κάποιοι όμως «συνάδελφοι» ιερείς προκαλούνται σε φθόνο. 

Ο άγιος συγκαταβαίνει και φεύγει, πηγαίνοντας στο Άγιον Όρος όπου και γίνεται δεκτός με ενθουσιασμό. Ο Κύριος όμως τον ήθελε στη Χίο, γι’ αυτό και σύντομα επιστρέφει τοποθετούμενος ως εφημέριο στο Λεπροκομείο της νήσου. Νέο πεδίο δράσεως ανοίγεται για τον άνθρωπο του Θεού, ο οποίος παίρνει την πληροφορία ότι η Υπεραγία Θεοτόκος που ήταν η προστάτις Του θα ήταν η κατεξοχήν προστάτις και όλου του πιστού λαού που θα προσέφευγαν σ’ Αυτήν. Καταγράφονται αναρίθμητα θαύματα της Μεγάλης Μάνας που θεράπευσε επώνυμους και ανώνυμους ασθενείς. 

Η διακονία του στο Λεπροκομείο υπήρξε πράγματι θαυμαστή. Διότι δεν «προφυλασσόταν» από τους εκεί ασθενείς. Καθημερινά συμβίωνε μαζί τους, συνομιλώντας και συντρώγοντας μαζί τους, κοινωνώντας τους με τη Θεία Κοινωνία – η ζωή τους ήταν και η δική του ζωή. Μέσα στο πλαίσιο αυτό που ζούσε οραματίζεται την ίδρυση Μονής, για πρόσφυγες καλόγριες που έρχονταν από τη Μ. Ασία. 

Η Παναγία η Βοήθεια ήταν το ορατό αποτέλεσμα του οραματισμού του αυτού. Το μοναστήρι της Παναγίας γίνεται ο νέος τόπος του περαιτέρω αγιασμού του. Ο Κύριος και η Θεοτόκος χαίρονται για τον άπλετο τόπο «καταπαύσεώς» Τους στον δούλο Τους Άνθιμο. 

Σε ηλικία 90 ετών ο όσιος καλείται να μετατεθεί «επί τα αλυπότερα και θυμηδέστερα», εκεί που αδιάκοπα και βαθιά επιθυμούσε, στην αγκαλιά του Κυρίου και των Αγίων Του. 27 Ιανουαρίου 1960 τέλεσε την τελευταία του θεία Λειτουργία και λίγες ημέρες αργότερα κοιμήθηκε εν ειρήνη.     

ΕΣΤΩ ΚΑΙ ΜΙΑ ΡΩΓΜΗ ΓΙΑ ΦΩΣ!

«Όπως η ηλιακή ακτίνα που εισχωρεί από κάποιο μικρό άνοιγμα στο σπίτι, το φωτίζει τόσο, ώστε να διακρίνεται και η πιο λεπτή σκόνη που αιωρείται στον αέρα, έτσι και ο φόβος του Θεού εισερχόμενος στην καρδιά του ανθρώπου, της φανερώνει όλα τα αμαρτήματά της» (Άγιος Ιωάννης Κλίμακος, λόγ. κστ΄, γ΄, 29).

Σίγουρα θα έχεις ακούσει ή διαβάσει το συγκεκριμένο παράδειγμα – το λέει ο όσιος, το λένε και άλλοι Πατέρες της Εκκλησίας, το λένε και σύγχρονοι θεολόγοι: το φως του ήλιου, έστω και μιας ακτίνας του, σε κάνει να βλέπεις ακόμη και τη λεπτή σκόνη που αιωρείται στον αέρα. Χωρίς την ηλιακή ακτίνα, χωρίς φως δηλαδή, δεν βλέπεις τίποτε: το σκοτάδι δεν αντανακλά τα αντικείμενα όπως και τη βρομιά του όποιου χώρου. Το ίδιο συμβαίνει και στα πνευματικά. Για να μπορείς να δεις την κατάσταση της καρδιάς σου, τη βρομιά και τις αμαρτίες σου, θα πρέπει να φωτιστείς: χρειάζεσαι έστω και μία αχτίδα φωτός. Κι αυτή είναι ο φόβος του Θεού. Που προϋποθέτει ασφαλώς την αληθινή πίστη σ’ Εκείνον, αφού σε κάνει να Τον λαμβάνεις σοβαρά υπόψη σου στη ζωή σου. Χωρίς τον φόβο αυτόν, χωρίς το φως του Θεού δηλαδή, βρίσκεσαι στο σκοτάδι, συνεπώς δεν γνωρίζεις τον εαυτό σου, γι’ αυτό και συχνά διαμορφώνεις εικόνα «μεγαλειότητας» για τον εαυτό σου. Οπότε το ξέρεις πια: αυτογνωσία, συνεπώς και αληθινή ταπείνωση,  υπάρχει εκεί που υπάρχει έστω και λίγη… γνώση Θεού. Διαφορετικά, κινείσαι ως τυφλός.

Πρόκειται για αλήθεια, που όχι μόνο την επισημαίνεις  στη γύρω σου εξωτερική πραγματικότητα, κατά το παράδειγμα του οσίου, αλλά μας το κραυγάζει διαρκώς και ο ίδιος ο λόγος του Θεού. Γιατί άραγε ο Κύριος επανειλημμένως τόνιζε ότι «Αυτός εστι το φως του κόσμου», και ότι «ο ακολουθών Αυτώ ου μη περιπατήσει εν τη σκοτία, αλλ’ έξει το φως της ζωής»; Θυμήσου και τον προφήτη Ησαΐα: στην κλήση του στο προφητικό αξίωμα, ενώπιον πια του Θεού, συνειδητοποιεί την τραγικότητα της ζωής του: το πόσο «τάλας εστι»! Χωρίς το φως του Θεού έτσι το μόνο που υφίσταται είναι το σκοτάδι. Ακόμη και το φως του νοερού οφθαλμού μας μπορεί να έχει κάποιο φως – που και αυτό όμως το έχει ως δωρεά από τον Ίδιο πάλι Δημιουργό μας Χριστό – αλλά χωρίς Εκείνον, χωρίς πίστη δηλαδή, είναι τόσο… ισχνό, που τελικώς μπορεί να χαρακτηριστεί άλλου είδους… σκοτάδι! Εφάρμοσέ το στις διάφορες φιλοσοφίες του κόσμου τούτου ή και στις διάφορες θρησκείες, οι οποίες όντως έχουν ψήγματα φωτός, που δεν οδηγούν όμως στη σωτηρία και στη ζωντανή σχέση με τον Θεό.

Λοιπόν, όσο πιστεύεις βαθιά και αληθινά στον Κύριο, όσο τοποθετείσαι σωστά απέναντί Του μέσα στο χώρο της αποκάλυψής Του, την Εκκλησία, τόσο και θα διανοίγονται τα νοερά μάτια σου για να βλέπεις και τις πιο αθέατες πλευρές σου. Ο φόβος Του, ο οποίος δεν εννοείται ως τρόμος αλλά ως δέος μπροστά στην πανταχού παρουσία Του, σε κάνει να τηρείς τις άγιες εντολές Του, σε καθαρίζει από κάθε ακαθαρσία της ψυχής σου, σου φωτίζει όλο το ασυνείδητό σου, σε οδηγεί τελικά στην αγάπη απέναντί Του. Οπότε, γίνεσαι «όλος μάτια», κατά την προσφιλή έκφραση των νηπτικών δασκάλων, έχοντας ένοικο πια της ψυχής και του σώματός σου τον ίδιο τον Δημιουργό σου.

Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΩΝ ΛΟΓΙΣΜΩΝ

«Άλλο πράγμα είναι το να προσεύχεσαι εναντίον των λογισμών, άλλο το να αντιλέγεις προς αυτούς και άλλο το να τους εξουθενώνεις και να τους αφήνεις πίσω σου…» (Άγιος Ιωάννης Κλίμακος, λόγ. κστ΄ 51).

Το θέμα των λογισμών στην πνευματική ζωή του χριστιανισμού είναι από τα πιο καίρια που υπάρχουν: ανάλογα με το είδος των λογισμών που καλλιεργείς ή που επιτρέπεις να εισέλθουν στη διάνοια και στην καρδιά σου εξαρτάται κυριολεκτικά η ποιότητα της χριστιανικής σου βιοτής. Γιατί; Διότι οι λογισμοί δίνουν τον τόνο και τον ρυθμό στην ψυχή σου – σε οδηγούν ή σε διάθεση αγάπης προς τον Κύριο και τους αγίους Του ή σε συσχηματισμό με τον κόσμο τούτο, τον υποταγμένο στον Πονηρό και τις δυνάμεις του. Οπότε, δείξε μου τους λογισμούς σου να σου πω ποιος είσαι και σε ποιον ανήκεις!

Οι λογισμοί έτσι μπορεί να είναι αγαθοί: εκ του Θεού και των αγγέλων Του, μπορεί να είναι φυσικοί: αυτό που εκφράζει η ίδια η ψυχοσωματική μας ύπαρξη, μπορεί όμως – κι αυτό είναι εκείνο που ενδιαφέρει ιδιαιτέρως στην πνευματική ζωή και αναφέρει στο κεφάλαιο ο άγιος – να είναι εκ του Πονηρού. Πρέπει λοιπόν να βρίσκεσαι πάντοτε σε επιφυλακή: ο νους σου να είναι άγρυπνος φρουρός που να αναγνωρίζει  αμέσως το είδος των λογισμών που σε πλησιάζουν, είτε στη διάνοια είτε στο βάθος της καρδιάς. Ο πόλεμος αυτός μάλιστα συνιστά τον «αόρατο πόλεμο» στον οποίο βρίσκεται ο πιστός, που, όπως είπαμε, ή θα τον κάνει να μεγαλουργήσει ή θα τον καταβαραθρώσει!

Ο άγιος σε βοηθάει: σου επισημαίνει τρεις τρόπους άμυνας απέναντι στους δαιμονικούς λογισμούς. Πρώτος τρόπος: να προσεύχεσαι εναντίον των λογισμών - σπουδαίος τρόπος ειδικά των αρχαρίων χριστιανών, καθώς επικαλούνται τον Παντοδύναμο Κύριο. Δεύτερος τρόπος: να αντιλέγεις προς αυτούς – να μπορείς να αντιπαραθέτεις στην πονηρία τους την αλήθεια του ευαγγελικού λόγου, γεγονός που προϋποθέτει την καλή γνώση της χριστιανικής πίστεως, πράγμα όχι τόσο εύκολο όταν ληφθεί υπόψη μάλιστα η ποικιλία των λογισμών του Πονηρού και η αδιάκοπη επίθεσή του κατά των πιστών. Τρίτος τρόπος: να περιφρονείς πλήρως κάθε δαιμονική υποβολή. Είναι ο καλύτερος και ο ασφαλέστερος τρόπος, δηλώνει ο άγιος. Γιατί «όποιος χρησιμοποιεί τον τρίτο, έφτυσε και εξευτέλισε ολωσδιόλου τους δαίμονες».

Τυχαία όλοι οι άγιοι Πατέρες, παλαιότεροι και νεώτεροι, προκρίνουν πάντοτε αυτόν; Τόσο που ακριβώς γι’ αυτό ο μεγάλος όσιος Γέροντας της εποχής μας Πορφύριος χαρακτήριζε την πνευματική ζωή και τον πόλεμο των λογισμών «εύκολα πράγματα»! «Τέλεια περιφρόνηση προς τους πονηρούς λογισμούς, διά της στροφής προς τον Κύριο», ήταν η εκ της αγιασμένης εμπειρίας του πρόταση. Και συμπλήρωνε: «το σκοτάδι δεν το πυροβολούμε. Απλώς, ανάβουμε το φως»!

Λοιπόν, «νίκα εν τω αγαθώ το κακόν» (απ. Παύλος).  

ΤΟ ΣΑΘΡΟ ΘΕΜΕΛΙΟ

«Όποιος απαιτεί πνευματικά δώρα για τους κόπους που καταβάλλει, έβαλε σαθρό θεμέλιο. Όποιος όμως θεωρεί τον εαυτό του χρεώστη δούλο, αυτός ξαφνικά θα λάβει από τον Θεό ανέλπιστο πνευματικό πλούτο» (Άγιος Ιωάννης Κλίμακος, λόγ. κα΄ 25).

Ξενυχτάς στην προσευχή, μετέχεις σε όλες τις ακολουθίες της Εκκλησίας – διαβάζεις και τα… εξώφυλλα των εκκλησιαστικών βιβλίων! - πηγαίνεις σε αγρυπνίες, νηστεύεις και κακοπαθείς. Και πιστεύεις ότι με τόσους κόπους που καταβάλλεις ο Θεός θα σε ανταμείψει. Μπορεί να σου δώσει και κάτι έκτακτο: να δεις ίσως τον… φύλακα άγγελό σου· να δεις λίγο… άκτιστο φως! Τόσα κάνεις γι’ Αυτόν. Δεν πρέπει να σου προσφέρει κι Εκείνος κάποιο πνευματικό δώρο;

«Σαθρό το θεμέλιό σου», επισημαίνει ο όσιος. Κτίζεις δηλαδή στην άμμο: με το παραμικρό το πνευματικό σου οικοδόμημα θα καταπέσει. Κι αυτό γιατί ίσως δεν καταλαβαίνεις ότι κινείσαι σε ιουδαϊκά επίπεδα – ο φαρισαίος μάλλον είναι το… πρότυπό σου! Όταν με άλλα λόγια η πνευματική σου ζωή στηρίζεται στην πεποίθηση των καλών και αξιόμισθων έργων σου, τότε τη δικαίωσή σου και την ένταξή σου στη Βασιλεία του Θεού την εξαρτάς από σένα τον ίδιο: εσύ είσαι ο… λυτρωτής της ψυχής σου. Ανεπίγνωστα μάλλον τον Χριστό Τον έβαλες στο περιθώριο. Δεν σου χρειάζεται και πολύ! Μάλλον σου χρειάζεται για να σε ανταμείψει για το… πνευματικό μεγαλείο σου!

Ό,τι κάνουμε όμως από πλευράς πνευματικής αφενός το κάνουμε πάντοτε με τη βοήθεια της χάρης του Θεού – «χωρίς εμού ου δύνασθε ποιείν ουδέν» είπε ο Κύριος – αφετέρου το κάνουμε για να μπορούμε να διακρατούμε αυτήν τη χάρη. «Όταν ποιήσητε πάντα τα διατεταγμένα υμίν, λέγετε αχρείοι δούλοι εσμέν· ότι ο οφείλομεν ποιήσαι πεποιήκαμεν»! Η κατάστασή σου είναι πάντοτε η κατάσταση του δούλου: του χρεώστη και οφειλέτη. Εσύ έχεις τον Θεό ανάγκη. Εσύ εξαρτάσαι από Εκείνον. Η ταπείνωση είναι η μόνιμη στάση που μπορεί και μόνον να σε δικαιώσει ενώπιον του Θεού.

Και τι κάνει τότε ο Πατέρας μας; Βλέποντας την ταπεινή αυτή στάση μας, η οποία προσιδιάζει στου Ίδιου τη στάση – ο Θεός μας είναι αγάπη και ταπείνωση – μας τα δίνει όλα: μας ευλογεί πλουσιοπάροχα, κι εκεί που νιώθουμε ότι είμαστε άχρηστοι και βρόμικοι, ότι το μόνο που μας αξίζει είναι η αποπομπή μας από τον Θεό, μας εξυψώνει και μας κάνει σαν κι Αυτόν! Ανέλπιστα λαμβάνουμε τον πνευματικό πλούτο Του!

Ο άγιος μέγας Αντώνιος είχε πέσει κάποια στιγμή σ’ έναν τέτοιον πειρασμό: πίστεψε ότι οι ασκητικοί του αγώνες θα τον είχαν φτάσει σε  ύψη αγιότητας! Κι ο Θεός τον πληροφόρησε: ο τσαγκάρης του χωριού του ήταν μεγαλύτερος από εκείνον! Γιατί ακριβώς είχε ταπείνωση.

ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΤΟΝ... ΒΑΤΡΑΧΟ!

 

«Μερικές φορές καθώς αντλούσαμε νερό από τις πηγές, αντλήσαμε μαζί με αυτό, χωρίς να το καταλάβουμε, και έναν βάτραχο. Παρόμοια πολλές φορές, καθώς καλλιεργούμε τις αρετές, υπηρετούμε και τις κακίες που χωρίς να φαίνονται είναι συμπεπλεγμένες μαζί τους» (Άγιος Ιωάννης Κλίμακος, λόγ. κστ΄ 37).

Μην τρέφεις αυταπάτες για την ανθρώπινη φύση σου! Το νερό που αντλείς από τις καθάριες, καθώς νομίζεις, πηγές, έχει μέσα και… βατράχια! Μιλάει για σένα και τις υποτιθέμενες αρετές σου: οι αρετές σου πάνε μαζί με τις συνοδευτικές κακίες τους! Την ώρα δηλαδή που ασκείς μία αρετή, ή που πιστεύεις ότι την έχεις κατακτήσει, την ίδια ώρα έχεις εισπράξει και τον αρνητικό συνοδό της! Και κοίταξε την πονηριά του συνοδού! Ενώ είναι «κολλημένος» με την αγαθή κυρία της, ο ίδιος είναι αφανής. Ο άγιος γίνεται σαφής: «με την αρετή της φιλοξενίας συμπλέκεται και η γαστριμαργία∙ με την αγάπη η πορνική διάθεση∙ με την πραότητα  η υπουλότητα και η οκνηρία∙ με τη σιωπή η διδασκαλική υπεροψία∙… με την ταπεινοφροσύνη η παρρησία. Και σ’ όλα αυτά μέσα, το δηλητήριο της κενοδοξίας»!

Δεν φταίει ασφαλώς η ίδια η αρετή! Η αρετή από τη φύση της είναι αγαθή και καλή. Χριστιανικά μάλιστα θεωρούμενη αποτελεί καρπό του Αγίου Πνεύματος. Το πρόβλημα βρίσκεται μέσα σου: στη χαλασμένη φύση σου∙ στις επιρροές της αμαρτίας, η οποία αν και καταργημένη λόγω της σταυρικής θυσίας του Κυρίου μας και του αγίου βαπτίσματός σου, εξακολουθεί να σε ταλανίζει, γιατί πολύ συχνά είσαι αμελής και ξεχνάς τη χάρη που σου δόθηκε. Οπότε, μια και δεν βρίσκεσαι στο ύψος του χαρίσματος να λειτουργείς απολύτως ως μέλος Χριστού, η στρεβλή διάθεσή σου χαλάει και την… αρετή. Καλύτερα, αφήνει χώρο στην κακία να αμαυρώνει την έκπαγλη ομορφιά της!

Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν επισημάνει την πραγματικότητα αυτή, χωρίς όμως να υποψιαστούν αυτό που θα επακολουθούσε: τη δυνατότητα υπέρβασης της τραγικότητας του ανθρώπου λόγω του ερχομού του ενανθρωπήσαντος Θεού μας! Και τι έλεγαν; «Ουδέν καλόν αμιγές κακού». Όπως και το αντίστροφο. Δηλαδή τίποτε δεν υπάρχει απολύτως καλό, όπως η αρετή για παράδειγμα, χωρίς τη μίξη του με το κακό. Το καλό συνοδεύεται πάντοτε και με το κακό!

Αλλά είμαστε μετά Χριστόν! Που σημαίνει ότι με τη χάρη Του μέσα στο σώμα Του, την Εκκλησία, μπορεί κανείς να κάνει την υπέρβαση: να καλλιεργεί δηλαδή τις αρετές, χωρίς όμως να υπηρετεί και την «παρέα» τους, τις κακίες. Πώς; Ζώντας διαρκώς με νήψη και επαγρύπνηση: ο νους ως άγρυπνος φρουρός να ελέγχει τους όποιους λογισμούς και τις όποιες διαθέσεις της ψυχής. Και κυρίως με ταπείνωση. Γιατί τότε αναλαμβάνει δράση η χάρη του Θεού, η οποία ενεργεί ως προστατευτικό δίχτυ και συλλαμβάνει κάθε… βατράχι. Γιατί λένε οι άγιοί μας ότι στην περίπτωση αυτή ο χριστιανός έχει γίνει «όλος μάτια»;

ΤΟ ΤΕΛΙΚΟ "ΞΕΣΚΑΡΤΑΡΙΣΜΑ"!

 

 «Ας προσπαθήσουμε να μάθουμε τα θεία με ιδρώτες μάλλον παρά με ξερά λόγια. Διότι στην ώρα του θανάτου θα χρειαστεί να δείξουμε όχι λόγια, αλλά έργα» (Άγιος Ιωάννης Κλίμακος, λόγ. κστ΄ 26)

Θα έχεις ακούσει για τους αγίους μας ότι «έμαθον τα θεία αφ’ ων έπαθον». Τα θεία δηλαδή, τον Θεό και ό,τι σχετίζεται με την αποκάλυψή Του, τα μαθαίνει κανείς όχι διαβάζοντας βιβλία ή ακούγοντας πιθανόν κάποιες διαλέξεις και ομιλίες γι’ αυτά, αλλά βάζοντας τον εαυτό του πάνω στο άγιο θέλημά Του και τις άγιες εντολές Του. Η γνώση του Θεού έτσι είναι θέμα έργων και ζωής, θέμα συντονισμού του ανθρώπου με ό,τι ο Θεός έχει φανερώσει ως δρόμο Του. Που θα πει: τον Θεό Τον γνωρίζει μόνον όποιος Τον υπακούει ελεύθερα, συνεπώς αγωνίζεται να μεταποιεί αδιάκοπα τα ψεκτά πάθη του σε ένθεα πάθη: τον εγωισμό σε αγάπη Θεού και ανθρώπου. Πάνω σ’ αυτή τη διαδικασία, όπου «δίνει κανείς αίμα και λαμβάνει Πνεύμα», πάσχει τα θεία, συνεπώς του δίνεται η χάρη της παρουσίας του Θεού στη ζωή του, άρα και της γνώσης Αυτού.

Μη ξεχνάς όμως: της χαρισματικής αυτής γνώσης του Θεού προηγείται η χάρη για την ίδια την εργασία των εντολών, δεδομένου ότι «χωρίς τον Χριστό δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτε». Εννοούμε ότι και η ίδια η επιθυμία να είναι κανείς εν Θεώ, η προσπάθεια να μένει εν Αυτώ, δηλαδή να μένει πάνω στα λόγια Του, μέχρι να φτάσει στο σημείο της αισθητής παρουσίας Εκείνου στην ψυχή και στο σώμα του, είναι καρπός της ενέργειας του Θεού. Οπότε «τα σα εκ των σων Σοι προσφέρομεν κατά πάντα και διά πάντα». Γι’ αυτό και βλέπουμε σε όλους τους βίους των αγίων μας ότι το καθοριστικότερο στοιχείο της ζωής τους, εκείνο που κυριολεκτικά σφράγιζε την πορεία τους και ανεδείκνυε τις όποιες αρετές τους, ήταν η ταπείνωση. Γιατί ακριβώς είχαν την παραπάνω επίγνωση: «τι έχεις ο ουκ έλαβες; Ει δε και έλαβες, τι καυχάσαι ως μη λαβών;»

Το τραγικό στην περίπτωση που κάποιος θέλει να μάθει τα του Θεού «με ξερά λόγια και όχι με τους ιδρώτες της ζωής», πέρα από το ότι δεν πρόκειται τελικώς να γνωρίσει τον Θεό, είναι ότι θα οδηγηθεί σε αλλοιωμένες αντιλήψεις περί Αυτού – το βλέπουμε διαχρονικά σε όλους τους αιρετικούς της πίστης – θα οδηγηθεί σε ένα είδος δαιμονισμού του, γιατί «η (ξερή) γνώσις φυσιοί», κι ακόμη, σε περίπτωση που κάτι μάθει αληθινό, πολύ γρήγορα θα το ξεχάσει. Το σημειώνει με πολλή ενάργεια ο άγιος Ιάκωβος ο αδελφόθεος, ο οποίος μάς λέει ότι «εκείνος που είναι ακροατής του λόγου του Θεού χωρίς να τον τηρεί στη ζωή του μοιάζει μ’ εκείνον που κοίταξε το πρόσωπό του στον καθρέπτη, είδε το είδωλό του, κι ευθύς μόλις απομακρύνθηκε, το ξέχασε».

Το τελικό επιχείρημα του οσίου Ιωάννου για την έμπρακτη γνώση του Θεού είναι συντριπτικό: θυμήσου, επισημαίνει, ότι το τελικό «ξεσκαρτάρισμα» της ζωής σου θα γίνει την ώρα του θανάτου. Ο θάνατος δεν «διαλέγεται»: έρχεται και σε παίρνει με την αποσκευή της ζωής σου. Και η αποσκευή είναι τα έργα και όχι ασφαλώς τα λόγια!

ΤΟ ΣΠΟΥΔΑΙΟΤΕΡΟ ΓΙΑ ΤΟΝ ΘΕΟ

«Τίποτε δεν είναι σπουδαιότερο για τον Θεό από την αγάπη. Λόγω της αγάπης αυτής έγινε άνθρωπος και υπήκοος μέχρι θανάτου. Γι’ αυτό άλλωστε και τους πρώτους που κάλεσε από τους μαθητές Του ήταν δύο αδέλφια: για να δείξει ευθύς εξαρχής ο πάνσοφος Σωτήρας ότι θέλει όλοι οι μαθητές Του να συνδέονται αδελφικά μεταξύ τους» (Όσιος Ισίδωρος Πηλουσιώτης).

Ο όσιος Ισίδωρος, ο μεγάλος αυτός άγιος της Εκκλησίας που έχει μείνει στην εκκλησιαστική ιστορία ως ο σημαντικότερος επιστολογράφος αυτής, τονίζει σε μία επιστολή του, και όχι μόνον βεβαίως σ’ αυτήν, το αυτονόητο και το πιο γνωστό για τη χριστιανική πίστη: ότι για τον Θεό το σπουδαιότερο όλων είναι η αγάπη. Διότι βεβαίως «ο Θεός αγάπη εστί» (άγιος Ιωάννης Θεολόγος). Κάθε τι που υπάρχει, είτε άνθρωπος είτε κόσμος είτε χρόνος είτε ζώο είτε φυτό είτε αέρας είτε οτιδήποτε μπορεί να επισημανθεί ως μέτοχο της ζωής, ενόργανης ή ανόργανης, την ενέργεια της αγάπης του Θεού έχει αποτυπωμένο πάνω του. Όλα διαλαλούν τη δόξα Εκείνου, συνεπώς τα πάντα και όλα τα σύμπαντα λειτουργούν στην κανονικότητά τους ως μέτοχα της αγκαλιάς του Θεού,  δεχόμενα, αλλά και αντανακλώντας τη στοργή και το ιλαρό φως των οφθαλμών Του! «Οι ουρανοί διηγούνται δόξαν Θεού, ποίησιν δε χειρών Αυτού αναγγέλλει το στερέωμα».

Και γι’ αυτό εκτός της αγάπης Αυτής δεν μπορεί να εξηγηθεί το μυστήριο της οικονομίας Του, κατά το οποίο «έκλινεν ουρανούς και κατέβη» γενόμενος άνθρωπος τέλειος, πλην φυσικά της αμαρτίας. «Λόγω της αγάπης αυτής έγινε άνθρωπος», σημειώνει ο άγιος, εξηγώντας όμως ότι η αγάπη είναι αληθινή όταν συνυπάρχει με την ταπείνωση, κύριο γνώρισμα της οποίας είναι η υπακοή. Κατανοεί αμέσως κανείς ότι ο άγιος Ισίδωρος δεν αυτοσχεδιάζει ούτε φιλοσοφεί. Κινείται επακριβώς στο μήκος κύματος της Αγίας Γραφής, μάλιστα στη θεολογία του αποστόλου Παύλου, ο οποίος στην προς Φιλιππησίους ιδίως επιστολή μαρτυρεί το φρόνημα του Κυρίου Ιησού Χριστού, που συνιστά από κει και πέρα ασφαλώς το φρόνημα της Παναγίας μας και όλων των αγίων της Εκκλησίας: «Να υπάρχει μεταξύ σας το ίδιο φρόνημα που είχε κι ο Ιησούς Χριστός, ο οποίος, αν και ήταν Θεός, δεν θεώρησε την ισότητά του με τον Θεό αποτέλεσμα αρπαγής, αλλά τα απαρνήθηκε όλα και πήρε μορφή δούλου˙ έγινε άνθρωπος και όντας πραγματικός άνθρωπος ταπεινώθηκε θεληματικά υπακούοντας μέχρι θανάτου, και μάλιστα θανάτου σταυρικού».

Οπότε το «αυτονόητο» επιτείνεται με τον άγιο Ισίδωρο: όχι μόνον ο Θεός είναι αγάπη, αλλά εξίσου καλείται να είναι και να γίνεται διαρκώς αγάπη και ο «κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν Εκείνου» άνθρωπος. Μπορεί μεν αυτός να έχασε λόγω της πτώσεώς του στην αμαρτία τη χάρη αυτή, την ξαναβρήκε όμως μετά τον ερχομό του Κυρίου Ιησού Χριστού, ο Οποίος τον ικανώνει, εφόσον πιστέψει σ’ Αυτόν, να γίνει ένας άλλος Χριστός μέσα στον κόσμο, αληθινά μία δική Του προέκταση. Λοιπόν, το κύριο γνώρισμα ενός χριστιανού, θυμίζει περιφραστικά ο άγιος, είναι η αγάπη, όπως όμως την έζησε και τη δίδαξε ο Χριστός με αποκορύφωμα τον Σταυρό Του! Τα λόγια του ίδιου του Κυρίου επ’ αυτού δεν αφήνουν κανένα περιθώριο αμφισβήτησης: «Εν τούτω γνώσονται πάντες ότι εμοί μαθηταί εστε, εάν αγάπην έχητε εν αλλήλοις»! Και η πίστη σ’ Αυτόν δηλαδή, και ό,τι κάνουμε για χάρη Του, εάν δεν προϋποθέτει και δεν καταλήγει στην αγάπη προς τον συνάνθρωπο και τον κόσμο όλον, δεν έχει κανένα νόημα ούτε κι ωφελεί. Ο ύμνος του αποστόλου Παύλου στην Α΄ Κορ. επιστολή του αποτελεί τον καλύτερο υπομνηματισμό της πραγματικότητας αυτής.

Γνωστά αυτά, θα πει ένας λίγο μυημένος στην πίστη χριστιανός. Τι προσθέτει επιπλέον ο άγιος; Πέραν του γεγονότος ότι δεν χρειάζεται «προσθήκη» στα λόγια του Κυρίου – γιατί το ζητούμενο από Εκείνον και την Εκκλησία Του είναι αυτά τα λόγια να τα κάνουμε βίωμά μας, που θα πει να γίνουμε κι εμείς μέτοχοι της απόλυτης «έκπληξης» να Τον έχουμε «ένοικο» της ύπαρξής μας – το «επιπλέον» που κομίζει ο άγιος είναι η απρόσμενη εξήγησή του για την κλήση των πρώτων μαθητών του Κυρίου από Εκείνον: αδέλφια κάλεσε πρώτους, σημειώνει, τον Ανδρέα και τον Πέτρο, τον Ιωάννη και τον Ιάκωβο, «για να δείξει ευθύς εξαρχής ο πάνσοφος Σωτήρας ότι θέλει όλοι οι μαθητές Του να συνδέονται αδελφικά μεταξύ τους». Κι είναι όντως κάτι στο οποίο «χωλαίνουμε» πολλοί σύγχρονοι χριστιανοί: μένουμε περισσότερο στη διδασκαλία του Κυρίου και «υποτιμάμε» τις λοιπές ενέργειές Του: τις κινήσεις Του, τη χρονική αλληλουχία των γεγονότων μέσα στα οποία κινείται, τη σιωπή Του συχνά, τις θεωρούμενες «τυχαίες» ή δεδομένες επιλογές Του. Όπως αυτήν για την οποία κάνουμε λόγο. Μα, για τον Κύριο τίποτε δεν είναι «τυχαίο» - πώς θα ήταν άλλωστε για Εκείνον που είναι ο παντοδύναμος και παντογνώστης Θεός; Κι αν σε κάτι δεν δίνουμε σημασία, γιατί το παρερχόμαστε ως «δευτερεύον», είναι γιατί εμείς δεν βρισκόμαστε στον φωτισμό που πρέπει, ώστε να κατανοήσουμε τον βαθύτερο συμβολισμό Του, τη διδασκαλία Του που πραγματοποιείτο ανά πάσα στιγμή της ώρας και της στιγμής.

Γιατί τονίζουμε και το «αυτονόητο» πια αυτό; Διότι με τον ίδιο τρόπο δρα ο Κύριος και μετέπειτα και σε όλους τους αιώνες. Απλό παράδειγμα: Τον παρακαλεί κάποιος με ένα αίτημά Του και φαίνεται ότι ο Κύριος «κωφεύει», με αποτέλεσμα να απογοητεύεται ο πιστός και να αρχίσει να κλονίζεται η όποια πίστη του! Αλλά ασφαλώς Εκείνος έχει τους λόγους Του, που είναι πάντοτε καρπός της αγάπης Του. Και βεβαίως ακούει και βλέπει, αλλά χρειάζεται ένα ελάχιστο ποσοστό αληθινής πίστεως από τον χριστιανό, για να αφήσει τον Κύριο να ενεργήσει με τον τρόπο που Εκείνος κρίνει για την επίλυση του προβλήματός του! Πρέπει μάλλον να το κατανοήσουμε: ο Κύριος διδάσκει με τα πάντα, κυνηγώντας μας για τη σωτηρία μας – τίποτε δεν είναι τυχαίο και στη δική μας ζωή, την τόσο πολύτιμη όμως για τον Πατέρα και Δημιουργό μας. Ο άγιος Ισίδωρος μας έδωσε μικρή αφορμή να θυμηθούμε και την απειρία της αγάπης Του αλλά και την εφευρετικότητά Της που εκτείνεται μέχρι και της ελάχιστης λεπτομέρειας!  

ΤΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΣ; ΜΑΛΛΟΝ... ΕΙΔΩΛΟΛΑΤΡΗΣ!

 

«Ο κενόδοξος δείχνει ότι είναι πιστός, ενώ είναι ειδωλολάτρης. Φαινομενικά μεν σέβεται τον Θεό, αλλά στην πραγματικότητα επιζητεί να αρέσει στους ανθρώπους και όχι στον Θεό. Κενόδοξος είναι κάθε επιδεικτικός άνθρωπος» (Άγιος Ιωάννης Κλίμακος, λόγ. κα΄ 6).

Νομίζεις ότι η ειδωλολατρία είναι γεγονός ξεπερασμένο, γιατί ήταν σύμπτωμα της παλαιάς μη πολιτισμένης εποχής. Ή νομίζεις ότι ορισμένοι σύγχρονοι επανέρχονται σ’ αυτήν για λόγους εντυπωσιασμού ή ιδιορρυθμίας.

Όμως: ειδωλολάτρης είναι επίσης κάθε φιλάργυρος - η αγάπη του για τα χρήματα ή για κάθε τι επίγειο φανερώνει την παθολογική προσκόλλησή του σ’ αυτά σαν σε… θεότητα! Ανοίγεις την καρδιά του φιλάργυρου και βλέπεις… πράγματα, πολύτιμα ίσως, μα… πράγματα!

Κι ακόμη πιο τραγικά: ειδωλολάτρης, λέει ο όσιος, είσαι οπωσδήποτε κι εσύ, ίσως πολλές φορές την ημέρα, έστω κι αν βδελύσσεσαι τα είδωλα ή ακόμη και τα χρήματα! Πώς; Κάθε φορά που θέλεις να επιδειχθείς, είτε για πράγμα αυτού του κόσμου που έχεις, είτε για φυσικό προτέρημά σου, είτε, άκουσον άκουσον!, και για αρετή σου! Με ό,τι θέλεις να φανείς στον κόσμο, ακόμη και θεωρούμενο θεάρεστο, με αυτό φανερώνεις την ειδωλολατρία σου. Γιατί; Διότι θηρεύεις την ανθρώπινη δόξα. Δεν ζητάς τη δόξα του Θεού - με το στήριγμά της  την ταπείνωση - αλλά το μπράβο και το εύγε των ανθρώπων. Θεός σου λοιπόν είναι η γνώμη των ανθρώπων· το τι θα πουν οι άλλοι!

Σου θυμίζει μήπως τον Φαρισαίο της γνωστής παραβολής, ο οποίος καταδικάστηκε από τον Κύριο; Ασφαλώς, γιατί τελικώς είσαι κι εσύ ένας... Φαρισαίος!

Βλέπω την αντίδρασή σου! Φαρισαίος εγώ; Εγώ τον Φαρισαίο τον καταδικάζω. Αλλά και ο λόγος του οσίου είναι μάλλον πιο αξιόπιστος από την ένστασή σου: «Παντού λάμπει ο ήλιος άφθονα, και παντού σε κάθε έργο χαίρεται η κενοδοξία… Όπως και αν την ρίξεις αυτή την τρίβολο άκανθα, την κενοδοξία, (την επιδίωξη δηλαδή της ανθρώπινης κούφιας δόξας), ίσταται όρθιο το κεντρί της» (5).

Λοιπόν, είμαστε χαμένοι; Όχι, εφόσον ο Κύριος ήλθε και είναι ο Σωτήρας μας. Μας έδειξε όμως λόγω και έργω τον μονόδρομο στον οποίο πρέπει να βρισκόμαστε εσαεί: την ταπείνωση. Αν το βλέμμα μας ξεφύγει έστω και επ’ ελάχιστον από αυτήν τη θεοΰφαντη στολή, μπλεχτήκαμε ήδη στα δίχτυα του Πονηρού! «Δος δόξαν τω Θεώ» λοιπόν και όχι στον εαυτό σου!

Και προσοχή στα ενάρετα έργα σου! Παραμονεύει αδιάκοπα το δηλητήριο της… κενοδοξίας, που σε κάνει «βρομερό» ενώπιον του Κυρίου! Διότι «ακάθαρτος και βδέλυγμα παρά Κυρίω πας υψηλοκάρδιος» !   

ΦΟΒΑΤΑΙ ΚΑΙ ΤΗ… ΣΚΙΑ ΤΟΥ!

«Εκείνος που έγινε δούλος του Κυρίου, θα φοβηθεί μόνο τον δικό του Δεσπότη. Και εκείνος που δεν φοβάται ακόμη Αυτόν, φοβάται πολλές φορές τη σκιά του» (Άγιος Ιωάννης Κλίμακος, λόγ. κ΄ 10).

Ο φόβος είναι αγαπημένο θέμα των ασκητικών δασκάλων της Εκκλησίας μας. Γιατί γνωρίζουν καλά και τον ίδιο τον άνθρωπο και τις πολυποίκιλες μεθοδείες του Πονηρού διαβόλου. Γνωρίζουν καλά δηλαδή ότι  αφ’ ης στιγμής ο άνθρωπος αμάρτησε, ο φόβος εισήλθε μέσα στον ψυχισμό του: ο φόβος ακολουθεί σαν σκιά την αμαρτία· κι επίσης ότι ακριβώς για τον λόγο αυτόν, ο Πονηρός προσπαθεί αδιάκοπα να δημιουργεί κλίμα φόβου στον άνθρωπο, γιατί έτσι μπορεί πολύ εύκολα να τον κάνει δούλο και υποχείριό του. Μελέτησε λίγο επ’ αυτού ιδίως τον βίο του μεγάλου οσίου Αντωνίου.

Οπότε είναι αυτονόητο: όσο ο άνθρωπος ζει υπό το απόλυτο καθεστώς της αμαρτίας, όσο δηλαδή δεν μετανοεί και δεν αγωνίζεται να ζει κατά Θεόν, που θα πει ότι άγεται και φέρεται από τα πάθη του εγωισμού του – τη φιληδονία, τη φιλαργυρία, τη φιλοδοξία του – τόσο θα ζει αντιστοίχως και υπό το καθεστώς του φόβου. Κι ο φόβος αυτός περαιτέρω δημιουργεί κλίμα ανελευθερίας και κλίμα κόλασης στην ψυχή  του ανθρώπου, συνεπώς και στο συνδεδεμένο άρρηκτα με αυτήν σώμα.

Δεν θέλουμε να το ομολογούμε, αλλά είναι η αλήθεια: ένα μεγάλο μέρος της ζωής μας – πόσο άραγε; - το περνάμε σε κατάσταση φόβου κι ίσως… πανικού. Διότι κάποιες φορές, λίγες ή πολλές, δεν βρισκόμαστε στη συχνότητα του Θεού, δεν βρισκόμαστε δηλαδή πάνω στις άγιες εντολές Του. Με αποτέλεσμα, κάθε που αμαρτάνουμε, άρα έχουμε διαγράψει τον φόβο του Θεού, να φοβόμαστε και τη… σκιά μας!

Ο Χριστός όμως ήλθε  να καταργήσει την αμαρτία και «ίνα λύση τα έργα του διαβόλου». Συνεπώς να διαγράψει και τον φόβο. Τον φόβο τον διαλυτικό που απορρυθμίζει τον εσωτερικό κόσμο του ανθρώπου. Μπορεί να υφίσταται ακόμη το φυσικό ιδίωμα της δειλίας ως απόηχος της αμαρτίας, όμως ο φόβος τελικώς καταργήθηκε. Και το ξέρουν και το βιώνουν αυτό οι συνεπείς πιστοί, οι άγιοι, γιατί ζουν την παρουσία του Χριστού με την τήρηση των αγίων Του εντολών, κυρίως δε της αγάπης. Όπου αγάπη, εκεί δεν υφίσταται πια φόβος, γιατί έχει ανατείλει η παρουσία της παντοδυναμίας Του. «Φόβος ουκ έστιν εν τη αγάπη, αλλ’ η τελεία αγάπη έξω βάλλει τον φόβον». Και τι διαπιστώνουν οι άγιοι; Στη χαρισματική αυτή κατάσταση αναπτύσσεται ένα άλλο είδος φόβου: ο φόβος του Θεού· ο οποίος όμως όχι μόνο δεν διαλύει τον άνθρωπο, αλλά τον εξυψώνει σε υιό Εκείνου και τον κάνει να δρα ως άλλος… Θεός!

Η γενναιότητα και η ανδρεία είναι το χαρακτηριστικό των αγίων!

«ΣΩΜΑ ΜΟΥ, ΠΛΑΣΜΕΝΟ ΑΠΟ ΠΗΛΟ…»

«Μην εμπιστευθείς στη ζωή σου το πήλινο σώμα, και μη ξεθαρρέψεις μαζί του, μέχρις ότου συναντήσεις τον Χριστό» (Άγιος Ιωάννης Κλίμακος, λόγ. ιε΄ 13).

Μην τυχόν σκεφτείς ότι ο όσιος έχει κάτι κατά του… σώματος – αυτό συνιστά αιρετικό δυαλισμό και φιλοσοφική πνευματοκρατία! Ο όσιος απλώς έχει πλήρη γνώση του τι είναι ο άνθρωπος, μετά την πτώση στην αμαρτία: ο «βραχύ τι παρ’ αγγέλους ηλαττωμένος» που ακριβώς ξέπεσε· ο «κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν Θεού» δημιουργημένος, ως ενιαία ψυχοσωματική οντότητα, που η αμαρτία όμως ζόφωσε το κατ’ εικόνα, τον έχασε να χάσει την προοπτική του καθ’ ομοίωσιν και διέσπασε την ενότητα της ύπαρξής του. Ο άνθρωπος της πτώσης: μία ταλαίπωρη ύπαρξη. «Ποιος θα με σώσει από το σώμα του θανάτου αυτού»;

Κι ο Χριστός βεβαίως ήλθε και μας αποκατέστησε. Μας ενέταξε στον εαυτό Του και μας έδωσε τη δυνατότητα να ζήσουμε όχι μόνο και πάλι το αρχικό μεγαλείο, αλλά πολύ περισσότερο: να είμαστε πια στον κόσμο μία δική Του προέκταση - Εκείνος μέσω ημών! «Εγώ ειμι η άμπελος, υμείς τα κλήματα»! Τα ξέρει αυτά ο άγιος, γι’ αυτό και στέκεται με μεγάλο δέος και σεβασμό μπροστά στο μυστήριο του ανθρώπου: μιλάει διαρκώς για τον ηγεμόνα νου που βρήκε και πάλι τη θέση του εν Χριστώ, μιλάει για το σώμα που μπορεί να γίνει δοχείο του αγίου Πνεύματος. Η μυροβολία και η αφθαρσία των λειψάνων αποτελούν στοιχεία γι’ αυτόν που επιβεβαιώνουν την παραπάνω αλήθεια.

Ξέρει όμως καλά και το μυστήριο της ανομίας που ενεργείται στον κόσμο και μετά Χριστόν. Ξέρει δηλαδή ότι ναι μεν σωθήκαμε, αλλά ακόμη, στον κόσμο τούτο, εξακολουθούμε και παλεύουμε για τη σωτηρία μας: ο απόηχος της πτώσης δεν μας έχει αφήσει. Ο ήχος της αμαρτίας ακούγεται στον καθένα, αλλά στον βαθμό που ο ίδιος πια επιτρέπει το άκουσμά του. Κι αυτή είναι η δεύτερη και συνεχιζόμενη τραγωδία του ανθρώπου μετά την πρώτη της πτώσης: να έχει σωθεί, να έχει γκρεμιστεί η φυλακή, κι αυτός να στρέφεται και πάλι στην ανύπαρκτη κατ’ ουσίαν φυλακή του! Κι εδώ αναλαμβάνει και τον ρόλο του ο Πονηρός, τον οποίο ο Χριστός ενώ κατήργησε, τον άφησε – ελεγχόμενο εννοείται – να μας πειράζει. Και μάλιστα: να επικάθηται πολλές φορές στο σώμα του ανθρώπου, όπως και στα μέλη της ψυχής του ασφαλώς, και να του υποβάλλει λογισμούς ανταρσίας απέναντι στον Θεό, να τον σπρώχνει διαρκώς προς την απώλεια. Κι είναι η απορία του οσίου: «Ποιο είναι το μυστήριο που με περιβάλλει; Πώς εξηγείται η μείξη που παρατηρείται σ’ εμένα; Πώς στον εαυτό μου είμαι και φίλος και εχθρός;» «Σύζυγος το σώμα με την ψυχή, η ίδια η φύση του ανθρώπου» (83).

Λοιπόν, πώς μπορείς να εμπιστευτείς το πήλινο σώμα σου; Πώς να ξεθαρρέψεις απέναντί του; Λειτουργούν ακόμη τα πάθη, παραμονεύει χωρίς σταματημό ο Πονηρός… Γι’ αυτό και η εγκράτεια είναι κεντρική αρετή στον πιστό. Γι’ αυτό και «ο υποπιασμός και η δουλαγώγησις» του σώματος θεωρούνται δεδομένα στοιχεία της πνευματικής ζωής – φέρνουν μαζί με την ταπείνωση την παρουσία της χάρης του Θεού, που μόνη αυτή τελικώς γαληνεύει τον άνθρωπο.  Θυμήσου και πάλι τον λόγο του αγίου Γέροντα Επιφανίου: «το θέμα σαρξ, τελειώνει με το θέμα πλαξ». Μέχρι να συναντήσεις τον Χριστό, πρόσωπο με πρόσωπο, να 'σαι σ’ επιφυλακή!

ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΤΗ... ΣΥΝΗΘΕΙΑ!

«Μη συνηθίζεις να ηττάσαι στον πνευματικό πόλεμο, γιατί η συνήθεια γίνεται δεύτερη φύση στον άνθρωπο» (όσιος Εφραίμ ο Σύρος).

Μία βαθειά ψυχολογική αλλά και πνευματική παρατήρηση κάνει με τη φράση του ο μέγας όσιος Πατήρ Εφραίμ ο Σύρος. Μία παρατήρηση που την αλήθεια της τη διαπιστώνουμε όλοι στην καθημερινότητά μας: ποιος αμφιβάλλει για τη δύναμη της συνήθειας; Ό,τι κάναμε μία φορά και το επαναλάβαμε έπειτα, είναι δύσκολο να το σταματήσουμε. Τόσο που η επανάληψή του που μας έγινε συνήθεια καταστάθηκε τελικώς δεύτερη φύση μας – η προσπάθεια να σταματήσουμε μία συνήθειά μας βιώνεται συχνά ως... ξεριζωμός! Κι εδώ αναδεικνύεται η σημασία της συνήθειας στον πνευματικό πόλεμο, τον αγώνα δηλαδή του πιστού ανθρώπου να πορεύεται κατά το θέλημα του Θεού και όχι κατά το δικό του αμαρτωλό θέλημα: αν ο πιστός είναι χαλαρωμένος πνευματικά και ηττάται διαρκώς ή πολύ συχνά στη χριστιανική του πορεία – δεν μιλάμε για μία ήττα περιστασιακή που υφίσταται σε όλους και έχει γρήγορη μετάνοια -, τότε δυστυχώς η συνήθεια της ήττας του τον κάνει να βρίσκεται σχεδόν μόνιμα σε αντίθεση προς τον Θεό, που θα πει ότι τα πάθη και οι αδυναμίες του τον έχουν υποδουλώσει, όπως το δηλώνει και ο λόγος του αποστόλου: «σε ό,τι κανείς έχει ηττηθεί, σ’ αυτό και έχει υποδουλωθεί». Συμβαίνει κάτι παρόμοιο με το ξερίζωμα ενός φυτού: όσο είναι μικρό εύκολα ξεριζώνεται, όσο βγάζει ρίζες βαθειές και μεγαλώνει, τα πράγματα δυσκολεύουν μέχρι πλήρους αδυναμίας. Οπότε καταλαβαίνει κανείς την αξία του λόγου του οσίου Εφραίμ: μη συνηθίζεις την πτώση στην αμαρτία σου, γιατί όταν θελήσεις να την ξεπεράσεις θα δυσκολευτείς απεριόριστα – είναι σαν να πολεμάς πια τον βαθύτερο εαυτό σου!

Από την άλλη όμως υπάρχει το θετικό στοιχείο: όταν κανείς επιμένει στο θέλημα του Θεού, έστω και διά της βίας, τότε η συνήθεια της επιμονής και της υπομονής του αυτής τον κάνει να νικά τον εαυτό του, οπότε η πνευματική του ζωή γίνεται διαρκώς και ευκολότερη. Μπορεί ο πονηρός διάβολος, κατά θεία παραχώρηση, να πολεμά περισσότερο έναν τέτοιο χριστιανό, όμως και η χάρη του Θεού τον ενισχύει αντιστοίχως, συνεπικουρούμενη από την αυτοκυριαρχία πια του χριστιανού – η συνήθεια της θετικής προς τον Θεό πορείας του καθιστά τη χριστιανοσύνη του πορεία από δόξης εις δόξαν, μία άνοδο δηλαδή χωρίς σταματημό.

Κι ένα στοιχείο που συντελεί στην αδιάκοπη καλή συνήθεια του «γενηθήτω το θέλημά Σου» και όχι στην επιπόλαιη χαλαρή αντιμετώπιση της πνευματικής ζωής είναι η υπενθύμιση ότι στην πνευματική αυτή ζωή διαλείμματα και στάσεις δεν υπάρχουν – ή προχωρεί κανείς μαζί με τον Χριστό ή Τον εγκαταλείπει και αρχινά την κατακρύλα ως δέσμιος του πονηρού. Ο λόγος του Ίδιου ακούγεται με τον πιο ηχηρό τρόπο και επιβεβαιώνεται καθημερινά από κάθε πιστό: «όποιος δεν είναι μαζί Μου είναι εναντίον Μου και όποιος δεν μαζεύει μαζί Μου σκορπίζει».

 Και το παρήγορο βεβαίως στοιχείο: ακόμη και στη μεγαλύτερη κακή συνήθεια υπάρχει ελπίδα, όταν ο άνθρωπος μετανοήσει με την καρδιά του. Τότε αν ζητήσει τη βοήθεια του Θεού με πόνο και πόθο, τότε η δύναμη Εκείνου θα επιτελέσει το ακατόρθωτο: ο άνθρωπος θα απεμπλακεί από το κακό στρεφόμενος προς το Αγαθό. Διότι «τα αδύνατα στους ανθρώπους είναι δυνατά στον Θεό».