«Ζηλώσωμεν οἱ
πιστοί τοῦ Τελώνου τήν μετάνοιαν, καί μή Φαρισαϊκῶς ἐγκαυχησώμεθα˙ ἀλλ’ ἐκ
βάθους καρδίας στεναγμόν προσοίσωμεν τῶ εὐεργέτῃ τῶν ὅλων Θεῷ˙ αὐτός γάρ ἐνετείλατο,
λέγων, ὅτι πᾶς ὁ ὑψῶν ἑαυτόν ταπεινωθήσεται˙ ὁ δέ ταπεινῶν ἑαυτόν ὑψωθήσεται.
Διό ὁμοφρόνως βοήσωμεν αὐτῷ˙ Ὁ Θεός ἱλάσθητι ἡμῖν τοῖς ἁμαρτωλοῖς καί σῶσον ἡμᾶς»
(απόστ. Αίνων Πέμπτη Δ΄ Νηστειών).
(Ας ζηλέψουμε οι πιστοί τη μετάνοια του Τελώνη και ας μην
καυχηθούμε με τον τρόπο του Φαρισαίου. Ας προσφέρουμε δηλαδή από το βάθος της καρδιάς
μας στεναγμό στον ευεργέτη των όλων Θεό. Διότι αυτός έδωσε εντολή λέγοντας ότι
καθένας που υψώνει τον εαυτό του θα ταπεινωθεί, ενώ αυτός που ταπεινώνει τον
εαυτό του θα υψωθεί. Γι’ αυτό από κοινού με ένα φρόνημα ας φωνάξουμε δυνατά σ’
αυτόν: Θεέ μου, ελέησέ μας τους αμαρτωλούς και σώσε μας).
Ο Τελώνης της γνωστής παραβολής του Κυρίου προβάλλεται
για μία ακόμη φορά από την Εκκλησία μας, τώρα που υπερμεσάσαμε τη Σαρακοστή, ως
πρότυπο του χριστιανού. Λόγω βεβαίως της μετανοίας του και της ορθής στάσης του
ενώπιον του Θεού - η δική του προσευχή, το «ελέησέ με Κύριε τον αμαρτωλό»,
δικαιώθηκε, που σημαίνει ότι έλαβε τη χάρη της αφέσεως των αμαρτιών του και της
ενδύσεώς του από τον Κύριο. Και ποιο είναι το καίριο στοιχείο για τον άγιο
υμνογράφο της μετανοίας του; Ο στεναγμός του από τα βάθη της καρδιάς του για
την κατάντια του. Που σημαίνει: αμέσως μόλις νιώσουμε ότι έχουμε εκτραπεί από
την ορθή οδό του Κυρίου και πονέσουμε γι’ αυτό στρέφοντας το βλέμμα μας ικετευτικά
προς Αυτόν, Εκείνος σπεύδει προς εναγκαλισμό μας προσφέροντάς μας όχι κάτι από
τα δικά Του αλλά όλο τον Εαυτό Του! Το είδαμε στο κατεξοχήν παράδειγμα
μετανοίας, τον άσωτο υιό.
Είναι η στάση της ταπείνωσης, σημειώνει ο άγιος ποιητής. Μετάνοια
και ταπείνωση συμβαδίζουν, μετάνοια και στεναγμός και δάκρυα πένθους πάνε μαζί,
και τα τρία συνιστούν μία «αγία τριάδα» που την αποδέχεται ο Κύριος ως το
πολυτιμότερο λιβάνι που μπορούμε να κάψουμε γι’ Αυτόν. Με τα λόγια του μεγάλου
οσίου Ιωάννου της Κλίμακος, του Πατέρα της Σαρακοστής: «Η μετάνοια που γίνεται
με συνεχή φροντίδα και το πένθος που είναι καθαρισμένο από κάθε κηλίδα και η
οσιωτάτη των αρχαρίων ταπείνωση διαφέρουν και διακρίνονται μεταξύ τους όσο ο άρτος
από τη ζύμη και το αλεύρι. Διότι συντρίβεται πρώτα η ψυχή και λεπτύνεται με την
πραγματική μετάνοια. Έπειτα ενώνεται κατά κάποιον τρόπο και, ας το ειπώ έτσι,
συμφύρεται με τον Θεό με το ύδωρ του αληθινού πένθους. Εν συνεχεία, αφού ανάψει
με το πυρ του Κυρίου, εμφανίζεται ως στερεός άρτος η μακαρία ταπείνωση, η άζυμη
και άτυφη, (η οποία δηλαδή είναι απαλλαγμένη από τη ζύμη της κακίας και της υπερηφάνειας).
(Λόγος 25, Περί ταπεινοφροσύνης).
Και που οδηγεί η χαρισματική αυτή κατάσταση; Μας υπενθυμίζει
ο υμνογράφος μας και το αναφέραμε και παραπάνω: στην ύψωση του ανθρώπου στον
ίδιο τον Θεό. Γιατί το βεβαίωσε το αψευδές στόμα του ενανθρωπήσαντος Θεού: «πας
ο ταπεινών εαυτόν υψωθήσεται» - ταπεινώνεσαι με τον τρόπο του Χριστού και
εκτοξεύεσαι στον Ουρανό. Το ακριβώς δηλαδή αντίθετο προς ό,τι συμβαίνει στους κοσμικά
σκεπτομένους ανθρώπους, χριστιανούς και μη: να ξεπέφτεις στο έσχατο επίπεδο
γιατί υπερηφανεύεσαι. Μία επανάληψη του τραγικού πνευματικού όντος, που
υπερηφανεύτηκε και βρέθηκε ξεπεσμένος στον απόλυτο βαθμό. «Εθεώρουν τον σατανά
ως αστραπήν εκ του Ουρανού πεσόντα». Δεν θα ήμασταν υπερβολικοί αν λέγαμε ότι
κάθε αμαρτία για την οποία δεν μετανοούμε, συνεπώς δεν πενθούμε και δεν
ταπεινωνόμαστε, μας οδηγεί στην άκρη του πνευματικού γκρεμού – χωρίς να το
καταλαβαίνουμε βρισκόμαστε μπροστά στο βάραθρο της απώλειάς μας, ένα βήμα για
την (πνευματική) αυτοκτονία μας!
