ΚΥΡΙΑΚΗ ΙΑ΄ ΛΟΥΚΑ (ΤΩΝ ΠΡΟΠΑΤΟΡΩΝ)

«Ἄνθρωπός τις ἐποίησε δεῖπνον μέγα καί ἐκάλεσε πολλούς (Λουκ. 14, 16)

Προσκεκλημένος ο Κύριος μαζί με άλλους σε τραπέζι που έκανε πλούσιος Φαρισαίος, βρήκε την ευκαιρία αφενός να διδάξει τους παρόντες Ιουδαίους στο να επικεντρώνουν στην ουσία του Νόμου και όχι στην τυπική κατανόησή του, μέσω θαύματος που πραγματοποίησε ημέρα Σάββατο σ’ έναν υδρωπικό, αφετέρου να ελέγξει τον εγωισμό τους, ο οποίος εκφραζόταν με την εκζήτηση από αυτούς «των πρωτοκλισιών», των πρώτων θέσεων στα τραπέζια, με παράλληλο αποκλεισμό από αυτά όλων των πτωχών και καταφρονεμένων συνανθρώπων τους. Ένας από τους συνδαιτημόνες εξέφρασε τότε την άποψη πόσο ωραίο θα ήταν το τραπέζι της Βασιλείας του Θεού, μαζί με τον Μεσσία και τους λοιπούς πατριάρχες του Ισραήλ. Και ο Κύριος απάντησε στην παρατήρηση με τη σημερινή παραβολή του μεγάλου Δείπνου. Η παραβολή λοιπόν αυτή συνιστά την απάντηση του Κυρίου σε κάτι που, κατά τους Ιουδαίους,  αναφέρεται στα έσχατα, εκεί που θα φανερωθεί η Βασιλεία του Θεού. «Άνθρωπός τις εποίησε δείπνον μέγα και εκάλεσε πολλούς».

1. Εξαρχής λοιπόν είναι κατανοητό ότι η παραβολή του μεγάλου Δείπνου ερμηνεύεται μέσα σε εσχατολογικά λεγόμενα πλαίσια, σ’ εκείνα δηλαδή τα πλαίσια που φανερώνουν τη Βασιλεία του Θεού. Η Βασιλεία του Θεού είναι ένα στρωμένο τραπέζι. Με τη μόνη διαφορά ότι ο μεν Ιουδαίος που έδωσε την αφορμή αποδεχόταν το τραπέζι αυτό της Βασιλείας με τρόπο υλιστικό, ο δε Κύριος το ανάγει στην αληθινή του διάσταση, δηλαδή ότι έχει πνευματικό χαρακτήρα. Έτσι ο άνθρωπος που παραθέτει το τραπέζι είναι ο ίδιος ο Θεός, ο Οποίος καλεί τους ανθρώπους να μετάσχουν σ’ αυτό, να ενταχθούν δηλαδή στη Βασιλεία Του, συνεπώς να μετάσχουν στη ζωή Του – η μετοχή στον ίδιο τον Θεό είναι η ζωή της Βασιλείας. Η αναφορά σε Δείπνο και όχι σε άριστο, δηλαδή όχι σε ένα απλό γεύμα, δεν είναι τυχαία. Για τους Ιουδαίους εκείνο που είχε βαρύνουσα σημασία, εκείνο που είχε επισημότητα ήταν το Δείπνο, το βραδινό δηλαδή γεύμα, συνεπώς η παρομοίωση της Βασιλείας με Δείπνο δείχνει και τη σημασία που αποδίδει ο ίδιος ο Θεός στην κλήση σ’ αυτό. Κι αυτό βεβαίως σημαίνει περαιτέρω ότι η Βασιλεία του Θεού έχει χαρμόσυνο χαρακτήρα, δεδομένου ότι οι άνθρωποι καλούνται να μετάσχουν σε κάτι που από τη φύση του έχει το στοιχείο της κοινωνίας και της χαράς: να φάνε και να πιούνε. Κι είναι ευνόητο: η κλήση του Θεού είναι πάντοτε κλήση χαράς, διότι ο Ίδιος είναι η πηγή της. Κλήση μετοχής σ’  Αυτόν σημαίνει ο άνθρωπος να κοινωνήσει τη χαρά Του, να φύγει συνεπώς από οτιδήποτε έχει το στοιχείο της θλίψης που φέρνει κάθε τι αμαρτωλό.

2. Στο Δείπνο λοιπόν της Βασιλείας ο Κύριος κάλεσε πολλούς. Όχι όλους σε πρώτη φάση, διότι μέσα στο σχέδιο του Θεού, στην οικονομία Του, πρώτα κλήθηκαν οι Ιουδαίοι – αυτοί που θεωρούνταν ο εκλεκτός λαός Του – και έπειτα όλοι οι άλλοι. Και μάλιστα στους πρώτους αυτούς υπήρξε μία διπλή πρόσκληση: μία αρχική, για να  προετοιμαστούν, και μία τελική, για να ανταποκριθούν όταν όλα θα ήταν έτοιμα. Η αρχική πρόσκληση πραγματοποιήθηκε με τους προφήτες της Παλαιάς Διαθήκης, που κατά καιρούς στέλνονταν από τον Θεό, προκειμένου να κηρύξουν μετάνοια και να προετοιμάσουν το έδαφος για τον ερχομό του Μεσσία, ενώ η τελική με τον Ιωάννη τον Πρόδρομο και τον ίδιο τον Κύριο Ιησού, ο Οποίος ακριβώς ήλθε ως ο Μεσσίας, που φανέρωνε στο πρόσωπό Του αυτήν την Βασιλεία. Και ποιο το αποτέλεσμα; Η τελική πρόσκληση βρίσκει απροετοίμαστους τους επίσημους πρώτους προσκεκλημένους. Οι οποίοι με παιδαριώδεις δικαιολογίες – ό,τι ο λόγος του Θεού χαρακτηρίζει «προφάσεις εν αμαρτίαις» - αρνούνται την προσέλευσή τους, φανερώνοντας ότι η επιλογή και η προτεραιότητα της ζωής τους είναι οτιδήποτε άλλο, εκτός από τη Βασιλεία του Θεού και το άγιο θέλημά Του.

3. Η απορριπτική στάση στην πρόσκληση του Κυρίου οδηγεί σε διπλή αντίδρασή Του: αφενός διαγράφει διαπαντός τη συμμετοχή των Ιουδαίων στο τραπέζι της Βασιλείας Του, εφόσον βεβαίως θα διατηρήσουν την ίδια στάση – «ουδέποτε γεύσεταί μου του Δείπνου» - αφετέρου επιταχύνει, θα λέγαμε, την κλήση στους απλούς και καταφρονεμένους Ιουδαίους, ώστε και αυτοί να μετάσχουν του Δείπνου, όπως και φέρνει σ’ αυτό και τους εκτός της πόλεως των Ιουδαίων, δηλαδή όλους τους εθνικούς και ειδωλολάτρες. Κι αυτό φαίνεται να είναι το αρχικό θέλημα του Θεού, διότι ο πόθος Του είναι «ίνα γεμισθή ο οίκος Του». Με άλλα λόγια στη Βασιλεία του Θεού είναι προσκεκλημένοι όλοι οι άνθρωποι, ανεξάρτητα από την κοινωνική τάξη που ανήκουν ή τη φυλή και το έθνος τους. Ο Θεός βεβαίως αγκαλιάζει όλους τους ανθρώπους και η χαρά Του είναι ακριβώς η συμμετοχή όλων των ανθρώπων σε Αυτόν – αυτό που κήρυσσαν έκτοτε και οι απόστολοι, σαν τον απόστολο Παύλο που διακήρυσσε: «ουκ ένι Ιουδαίος ουδέ Έλλην, ουκ ένι δούλος ουδέ  ελεύθερος, ουκ ένι άρσεν και θήλυ∙ πάντες γαρ υμείς εις εστέ εν Χριστώ Ιησού».

4. Το μεγάλο Δείπνο της παραβολής, ως το Δείπνο της Βασιλείας του Θεού, όπως είπαμε, στο οποίο οι άνθρωποι καλούνται να φάνε και πιούνε, παραπέμπει ασφαλώς σε αυτό που συνιστά τον πυρήνα της Εκκλησίας, τη Θεία Ευχαριστία. Η ίδια η Εκκλησία ως το ζωντανό σώμα του Χριστού  είναι η επί γης φανέρωση της Βασιλείας αυτής. Αφού ο Ίδιος ο Κύριος φανερώνει τη Βασιλεία του Θεού, δεν μπορεί παρά και η Εκκλησία, το σώμα Του, να βρίσκεται στον κόσμο με τον ίδιο τρόπο. Συνεπώς αντιστοίχως κατανοείται και το τραπέζι της, η Θεία Ευχαριστία. Όλοι λοιπόν καλούνται σ’ αυτό το τραπέζι, να κοινωνήσουν το σώμα και το αίμα του Υιού του Θεού ως ανθρώπου, για να γίνουν σύσσωμοι και σύναιμοι με Εκείνον και μέτοχοι της χαράς Του. Πόσοι όμως από τους χριστιανούς είναι έτοιμοι να αποδεχθούν την κλήση αυτή; Το «μετά φόβου Θεού, πίστεως και αγάπης προσέλθετε», λεγόμενο από τον Κύριο διά χειλέων του ιερέως, συναντά ή απουσιάζοντα ώτα χριστιανών, ή κεκλεισμένα  τις περισσότερες φορές από «προφάσεις εν αμαρτίαις». Η παραβολή αυτή του Κυρίου δηλαδή βιώνεται και επιβεβαιώνεται καθημερινά, όπου υπάρχει Εκκλησία και όσο θα ζει με τον τρόπο του Χριστού. Και από την άποψη αυτή το «ερωτώ σε, έχε με παρητημένον» των αρνητών της πρόσκλησης του Δείπνου γίνεται έμπρακτη άρνηση και πρόφαση δικαιολογίας και από εμάς τους χριστιανούς, κάτι που σημαίνει ότι η στάση μας αυτή καθρεπτίζει και την εδώ –στον κόσμο τούτο σχέση μας με τον Χριστό, και την μελλοντική, αν συνεχίζουμε βεβαίως την ίδια τακτική. Τα λόγια πάντως του Κυρίου: «ουδέποτε γεύσεταί μου του Δείπνου» συνιστούν τη σαφή προειδοποίησή Του.

Η παραβολή του μεγάλου Δείπνου λέγεται λίγες σχετικά ημέρες προ της εορτής των Χριστουγέννων. Η Εκκλησία μας επίτηδες την θέτει σ’ αυτό το χρονικό σημείο, για να δείξει ότι αν δεν γίνουμε κι εμείς έτοιμοι προς μετοχή στο τραπέζι της Βασιλείας Του, τη Θεία Ευχαριστία εν προκειμένω, δεν υπάρχει περίπτωση να εορτάσουμε αληθινά Χριστούγεννα, ως γέννηση του Χριστού στις καρδιές μας. Και βεβαίως δεν χρειάζεται να επαναλάβουμε ότι δεν αρκεί να καθίσει κανείς στο τραπέζι της Βασιλείας, αλλά να έχει και το κατάλληλο ένδυμα: την όσο το δυνατόν καθαρή ψυχή του, λουσμένη στα δάκρυα της μετανοίας του. Τότε πράγματι θα δει ότι όχι μόνο θα φάει και θα πιει τον προσφερόμενο «εκ του ουρανού καταβάντα άρτον», αλλά θα έχει και τον Ίδιο τον οικοδεσπότη να τον διακονεί, κατά την αψευδή διαβεβαίωση του Κυρίου: «περιζώσεται και  ανακλινεί αυτούς και παρελθών διακονήσει αυτοίς».

ΑΝΑΓΝΩΣΜΑΤΑ ΚΥΡΙΑΚΗΣ ΙΑ΄ ΛΟΥΚΑ (ΤΩΝ ΠΡΟΠΑΤΟΡΩΝ)

ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΟ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑ (Λουκ. 14,16-24)

«Ὁ δὲ εἶπεν αὐτῷ· ἄνθρωπός τις ἐποίησε δεῖπνον μέγα καὶ ἐκάλεσε πολλούς· καὶ ἀπέστειλε τὸν δοῦλον αὐτοῦ τῇ ὥρᾳ τοῦ δείπνου εἰπεῖν τοῖς κεκλημένοις· ἔρχεσθε, ὅτι ἤδη ἕτοιμά ἐστι πάντα. καὶ ἤρξαντο ἀπὸ μιᾶς παραιτεῖσθαι πάντες. ὁ πρῶτος εἶπεν αὐτῷ· ἀγρὸν ἠγόρασα, καὶ ἔχω ἀνάγκην ἐξελθεῖν καὶ ἰδεῖν αὐτόν· ἐρωτῶ σε, ἔχε με παρῃτημένον. καὶ ἕτερος εἶπε· ζεύγη βοῶν ἠγόρασα πέντε, καὶ πορεύομαι δοκιμάσαι αὐτά· ἐρωτῶ σε, ἔχε με παρῃτημένον. καὶ ἕτερος εἶπε· γυναῖκα ἔγημα, καὶ διὰ τοῦτο οὐ δύναμαι ἐλθεῖν. καὶ παραγενόμενος ὁ δοῦλος ἐκεῖνος ἀπήγγειλε τῷ κυρίῳ αὐτοῦ ταῦτα. τότε ὀργισθεὶς ὁ οἰκοδεσπότης εἶπε τῷ δούλῳ αὐτοῦ· ἔξελθε ταχέως εἰς τὰς πλατείας καὶ ρύμας τῆς πόλεως, καὶ τοὺς πτωχοὺς καὶ ἀναπήρους καὶ χωλοὺς καὶ τυφλοὺς εἰσάγαγε ὧδε. καὶ εἶπεν ὁ δοῦλος· κύριε, γέγονεν ὡς ἐπέταξας, καὶ ἔτι τόπος ἐστί. καὶ εἶπεν ὁ κύριος πρὸς τὸν δοῦλον· ἔξελθε εἰς τὰς ὁδοὺς καὶ φραγμοὺς καὶ ἀνάγκασον εἰσελθεῖν, ἵνα γεμισθῇ ὁ οἶκος μου. λέγω γὰρ ὑμῖν ὅτι οὐδεὶς τῶν ἀνδρῶν ἐκείνων τῶν κεκλημένων γεύσεταί μου τοῦ δείπνου».

Νεοελληνική Απόδοση

Η παραβολή του μεγάλου δείπνου

Εκείνος του είπε: «Κάποιος άνθρωπος έκανε μεγάλο δείπνο, και κάλεσε πολλούς και απέστειλε τον δούλο του την ώρα του δείπνου να πει στους καλεσμένους: Ελάτε, γιατί ήδη είναι όλα έτοιμα. Και άρχισαν με μια γνώμη όλοι να αποποιούνται την πρόσκληση με δικαιολογίες. Ο πρώτος τού είπε: Αγόρασα ένα αγρό και έχω ανάγκη να εξέλθω να τον δω. Σε παρακαλώ, θεώρησέ με δικαιολογημένο που θ’ απουσιάσω. Και άλλος είπε: Αγόρασα πέντε ζεύγη βοδιών και πηγαίνω να τα δοκιμάσω. Σε παρακαλώ, θεώρησέ με δικαιολογημένο που θ’ απουσιάσω. Και άλλος είπε: Γυναίκα νυμφεύτηκα και γι’ αυτό δε δύναμαι να έρθω. Και παρουσιάστηκε ο δούλος και ανάγγειλε αυτά στον κύριό του. Τότε οργίστηκε ο οικοδεσπότης και είπε στο δούλο του: Έξελθε γρήγορα στις πλατείες και στα δρομάκια της πόλης και εισάγαγε εδώ τους φτωχούς και τους ανάπηρους και τους τυφλούς και τους χωλούς. Και είπε ο δούλος: Κύριε, έχει γίνει αυτό που διέταξες, και ακόμα υπάρχει τόπος αδειανός. Και ο Κύριος είπε προς το δούλο: Έξελθε στις οδούς και στους φράχτες και ανάγκασέ τους να εισέλθουν, για να γεμίσει ο οίκος μου. Γιατί σας λέω ότι κανείς από εκείνους τους άντρες που ήταν καλεσμένοι δεν θα γευτεί το δείπνο μου».

ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΟ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑ (Ἁγίου Σπυρίδωνα)  (Ἐφεσ. 5, 8-19)

«8 Ἦτε γάρ ποτε σκότος, νῦν δὲ φῶς ἐν Κυρίῳ· ὡς τέκνα φωτὸς περιπατεῖτε· – 9 ὁ γὰρ καρπὸς τοῦ Πνεύματος ἐν πάσῃ ἀγαθωσύνῃ καὶ δικαιοσύνῃ καὶ ἀληθείᾳ· – 10 δοκιμάζοντες τί ἐστιν εὐάρεστον τῷ Κυρίῳ. 11 καὶ μὴ συγκοινωνεῖτε τοῖς ἔργοις τοῖς ἀκάρποις τοῦ σκότους, μᾶλλον δὲ καὶ ἐλέγχετε· 12 τὰ γὰρ κρυφῆ γινόμενα ὑπ’ αὐτῶν αἰσχρόν ἐστι καὶ λέγειν· 13 τὰ δὲ πάντα ἐλεγχόμενα ὑπὸ τοῦ φωτὸς φανεροῦται· πᾶν γὰρ τὸ φανερούμενον φῶς ἐστι. 14 διὸ λέγει· ἔγειρε ὁ καθεύδων καὶ ἀνάστα ἐκ τῶν νεκρῶν, καὶ ἐπιφαύσει σοι ὁ Χριστός. 15 Βλέπετε οὖν πῶς ἀκρι­βῶς περιπατεῖτε, μὴ ὡς ἄ­σοφοι, ἀλλ’ ὡς σοφοί, 16 ἐξαγοραζόμενοι τὸν καιρόν, ὅτι αἱ ἡμέραι πονηραί εἰσι. 17 διὰ τοῦτο μὴ γίνεσθε ἄφρονες, ἀλλὰ συνιέντες τί τὸ θέλημα τοῦ Κυρίου. 18 καὶ μὴ μεθύσκεσθε οἴνῳ, ἐν ᾧ ἐστιν ἀσωτία, ἀλλὰ πληροῦσθε ἐν Πνεύματι, 19 λαλοῦντες ἑαυτοῖς ψαλ­μοῖς καὶ ὕμνοις καὶ ᾠ­δαῖς πνευματικαῖς, ᾄδον­τες καὶ ψάλλοντες ἐν τῇ καρδίᾳ ὑ­μῶν τῷ Κυρίῳ».

ΕΡΜΗΝΕΙΑ Π. Ν. ΤΡΕΜΠΕΛΑ

«8 Σκεφθεῖτε τί ἤσασταν στό παρελθόν. Τόσο πολύ εἶχε εἰσχωρήσει μέσα σας ὁ σκοτισμός τῆς ἁμαρτίας, ὥστε εἴχατε μεταβληθεῖ σέ σκοτάδι. Τώρα ὅμως πού ἑνωθήκατε μέ τόν Κύριο γίνατε φῶς. Νά συμπεριφέρεστε λοιπόν σάν παιδιά τοῦ φωτός· σάν ἄνθρωποι πού ὅλη τους ἡ ζωή εἶναι φῶς, καί λάμπουν μέ τήν ἀρετή τους. 9 Ὀφείλετε λοιπόν, ἀφοῦ λάβατε τό Ἅγιον Πνεῦμα, νά ἔχετε φωτεινή διαγωγή. Διότι ὁ καρπός πού παράγει τό Ἅγιον Πνεῦμα στίς ψυχές τῶν ἀνθρώπων πού φωτίζει, φαίνεται ἐξωτερικά μέ κάθε εἴδους ἐκδηλώσεις καλοσύνης καί δικαιοσύνης καί εἰλικρίνειας. 10 Καί νά ἐξετάζετε νά μάθετε τί εἶναι εὐάρεστο στόν Κύριο. 11 Καί νά μή γίνεστε μέ τήν ἀνοχή σας συγκοινωνοί καί συνένοχοι στά ἁμαρτωλά σκοτεινά ἔργα, πού δέν φέρνουν κανέναν ὠφέλιμο καρπό. Ἀντί νά τά σκεπάζετε καί νά τά ἀνέχεσθε, ὀφείλετε μᾶλλον νά τά ἐλέγχετε καί νά τά βγάζετε στό φῶς, ἀποδεικνύοντας πόσο ὀλέθρια εἶναι. 12 Ὁ ἔλεγχος καί ἡ διαφώτιση αὐτή εἶναι ἐπιβεβλημένη καί ὠφέλιμη. Διότι τά ἔργα πού κάνουν κρυφά οἱ ἀπείθαρχοι αὐτοί ἄνθρωποι εἶναι τόσο αἰσχρά, ὥστε καί μόνο τό νά μιλᾶ κανείς γι’ αὐτά φέρνει ντροπή. 13 Μέ τόν ἔλεγχο ὅμως τά ἔργα αὐτά πού γίνονται κρυφά φανερώνονται. Γίνεται δηλαδή γνωστός ὁ αἰσχρός τους χαρακτήρας καί οἱ ὀλέθριες συνέπειές τους. Κι ὅσοι ἔχουν καλή διάθεση διορθώνονται. Σταματοῦν πλέον νά τά κάνουν καί ἐργάζονται στό ἑξῆς φανερά. Διότι κάθε τι πού δέν φοβᾶται τόν ἔλεγχο καί δέν δυσκολεύεται νά φανερωθεῖ εἶναι φῶς. 14 Ἐπειδή λοιπόν πραγματικά μέ τόν ἔλεγχο ἐπέρχεται διόρθωση στούς καλοδιάθετους, γι’ αὐτό καί τό Ἅγιον Πνεῦμα χρησιμοποιεῖ τόν ἔλεγχο καί φωνάζει σέ κάθε ἁμαρτωλό μέ τό στόμα τῶν προφητῶν τῆς Καινῆς Διαθήκης: Σήκω ἐπάνω ἐσύ πού κοιμᾶσαι τόν ὕπνο τῆς ἁμαρτίας, καί ἀναστήσου ἀπό τή νέκρα καί τό θάνατο στόν ὁποῖο σέ ἔριξε ἡ ἁμαρτία. Καί θά σέ φωτίσει ὁ Χριστός. 15 Ἔχετε δεχθεῖ κι ἐσεῖς τόν φωτισμό αὐτόν ἀπό τόν Χριστό. Λοιπόν προσέχετε πῶς νά συμπεριφέρεστε μέ κάθε ἀκρίβεια, ὄχι σάν ἄσοφοι καί ἀσύνετοι, ἀλλά ὡς σοφοί καί συνετοί. 16 Νά ἀξιοποιεῖτε πνευματικά κάθε εὐκαιρία καί νά τήν ἁρπάζετε ἀμέσως· ἔτσι θά φαίνεται ἡ σύνεση καί ἡ σοφία σας. Δέν πρέπει νά χάνετε καμία εὐκαιρία, διότι ἐξαιτίας τοῦ κακοῦ πού ἐπικρατεῖ, οἱ ἡμέρες εἶναι γεμάτες σκάνδαλα, καί γι’ αὐτό, ἐνῶ οἱ εὐκαιρίες γιά τό καλό εἶναι σπανιότερες, οἱ ἀφορμές γιά τό κακό εἶναι πολύ περισσότερες. 17 Γι’ αὐτό λοιπόν προσέχετε νά μή γίνεστε ἀνόητοι, ἀλλά νά ἐξετάζετε καί νά κατανοεῖτε σέ κάθε περίπτωση ποιό εἶναι τό θέλημα τοῦ Κυρίου. Κι ἔτσι, ἄν τό ἐφαρμόζετε αὐτό στή ζωή σας, θά γίνεστε πράγματι σοφοί καί συνετοί. 18 Καί μή μεθᾶτε μέ κρασί. Στή μέθη ὑπάρχει διαφθορά καί ἀσωτία. Ἀλλά νά γεμίζετε μέσα σας μέ Ἅγιον Πνεῦμα. 19 Καί τότε ὁ θεῖος ἐνθουσιασμός πού θά γεμίζει τίς καρ­­διές σας θά ἐξωτερικεύεται. Καί θά λέτε μεταξύ σας ψαλμούς καί ὕμνους καί ὠδές πνευματικές. Θά τρα­­­γουδᾶτε καί θά ψάλλετε στόν Κύριο ὄχι μόνο μέ τό στόμα σας, ἀλλά καί μέ τήν καρδιά σας, πού θά αἰσθάνεται καί θά συμμετέχει σ’ αὐτά πού ψάλλετε».

ΛΟΓΙΑ ΑΓΙΩΝ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ

Ο ΠΙΟ ΚΑΛΟΣ ΜΑΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ

«Πολλές συμβουλές δίνονται για το συμφέρον μας, τίποτε όμως δεν είναι πιο αρμόδιο στον καθένα από τη δική του γνώμη, δηλαδή τη συνείδησή του» (όσιος Μάρκος ο ασκητής, Περί πνευματικού νόμου, κεφ. 68).

Ο όσιος Μάρκος (4^ος αι.) αποτελεί έναν από τους μεγάλους ασκητικούς διδασκάλους, που επηρέασε θετικά τη ζωή πολλών συνανθρώπων του διαχρονικά, όπως τον όσιο Συμεών τον νέο θεολόγο για παράδειγμα – δεν είναι τυχαίο ότι στη Βυζαντινή εποχή επικρατούσε η γνώμη «πώλησον πάντα και αγόρασον Μάρκον»! Στο συγκεκριμένο μικρό κεφάλαιο του έργου του «Περί πνευματικού νόμου» προβαίνει σε μία εξαιρετική παρατήρηση που αποκαλύπτει τη βαθειά γνώση του για τον άνθρωπο, γνώση που απέκτησε και από τη μελέτη της Αγίας Γραφής και των προγενεστέρων από αυτόν Πατέρων, κυρίως όμως από την ασκητική του πείρα δεκαετιών πνευματικής εκκλησιαστικής ζωής.

Τι παρατηρεί ο άγιος; Πολλοί άνθρωποι γύρω μας – κι εμείς οι ίδιοι για τους άλλους – είναι έτοιμοι να μας βοηθήσουν με τη συμβουλή τους, όταν αντιμετωπίζουμε ένα πρόβλημα, συχνά μάλιστα και όταν δεν έχουμε πρόβλημα, και να μας υποδείξουν πράγματι το συμφέρον για εμάς. Αλλά και πολλά βιβλία υπάρχουν, παλαιότερα και νεώτερα, που εξίσου μας βοηθούν με τα γραφόμενά τους στην επιλογή της ορθής κατεύθυνσης της ζωής μας -  η Αγία Γραφή, τα Πατερικά κείμενα, όλα τα εκκλησιαστικά γενικώς βιβλία δεν εντάσσονται μέσα σ’ αυτήν τη χορεία των ωφέλιμων βιβλίων; Υπάρχει μάλιστα μία τέτοια ετοιμότητα παροχής συμβουλών από κάποιους συνανθρώπους μας, που λειτουργεί μάλλον αρνητικά ακόμη κι όταν χρειαζόμαστε τη γνώμη και τη συμβουλή τους – νιώθουμε ότι συμπεριφέρονται ως οι δάσκαλοι που από θέση ισχύος και αφ’ υψηλού μάς προσφέρουν τα φώτα τους! Για τέτοιους «έτοιμους» προς διδασκαλία ανά πάσα στιγμή πρέπει να προέτρεψε ο άγιος Ιάκωβος ο αδελφόθεος στην καθολική επιστολή του «μη πολλοί διδάσκαλοι γίνεσθε, αδελφοί μου, ειδότες ότι μείζον κρίμα ληψόμεθα» - γνωρίζοντας ότι θα λάβουμε μεγαλύτερη καταδίκη!

Ανεξάρτητα όμως από τις συμβουλές που καλή ή κακή τη πίστει δίνουμε στους άλλους, συμβουλές πάντα για το συμφέρον τους που ο άγιος Μάρκος δεν αμφισβητεί, προβαίνει είπαμε στη βαθειά ανθρωπολογική παρατήρηση: ό,τι καλή συμβουλή κι αν μας δώσει ο άλλος, ο συνάνθρωπος, εάν εμείς οι ίδιοι δεν την αποδεχτούμε μέσα μας, αν δηλαδή δεν γίνουμε οι ίδιοι συμβουλάτορες και «ποιμένες» του εαυτού μας μέσω της συνειδήσεώς μας, μικρή επίδραση μπορεί να έχει για τη ζωή μας. Γιατί αυτό; Διότι - πέραν του γεγονότος ότι ο καθένας γνωρίζει καλύτερα από τους άλλους το τι συμβαίνει μέσα του, όπως σημειώνει ο απόστολος Παύλος:  «ουδείς γινώσκει ανθρώπων τα του ανθρώπου ει μη το πνεύμα του ανθρώπου το εν αυτώ» - ο ίδιος τελικώς είναι αποκλειστικά υπεύθυνος για τον εαυτό του και η δοσμένη από τον Θεό ελευθερία του είναι το πιο καθοριστικό και «κανονιστικό» στοιχείο για την πορεία της ζωής του. Όταν ο ίδιος ο Κύριος καλούσε να Τον ακολουθούν «όσοι θέλουν»  - «όστις θέλει οπίσω μου ελθείν» - τι άλλο ήθελε να μας πει πέραν της αλήθειας αυτής; Γι’ αυτό και δεν έχει καμία σημασία η διά της βίας επιβολή μίας «πνευματικής» ζωής επάνω μας, (και δεν εννοούμε τη χρήση βίας της οργανωμένης Πολιτείας εναντίον αυτών που χρησιμοποιούν βία κατά των άλλων!), μάλιστα καταφέρνει το εντελώς αντίθετο: να αντιδρούμε έστω κι αν αναγνωρίζουμε τον θετικό για εμάς χαρακτήρα της! «Ιδού έστηκα επί την θύραν και κρούω» ακούγεται ο παρήγορος λόγος του Κυρίου για τον καθένα μας. «Όποιος ακούσει και μου ανοίξει, θα εισέλθω και θα παρακαθήσω μαζί του».

Οπότε το ζητούμενο για τον άγιο που εκφράζει συνολικά την ανθρώπινη φύση εν προκειμένω, είναι να στρέψει ο καθένας την προσοχή του στην επιμέλεια της συνειδήσεώς του – αυτή δίνει τις πιο ορθές συμβουλές ως η πιο αρμόδια! Κι επιμέλεια σημαίνει να φροντίζει ο άνθρωπος να τη διατηρεί καθαρή με την τήρηση των εντολών του Θεού. Όσο ο πιστός «κυνηγάει» με επίγνωση, δηλαδή με δική του ευθύνη και απόφαση, τους λόγους του Κυρίου για να τους εφαρμόσει, τόσο και μεταθέτει εαυτόν στον χώρο συντονισμού του με το φως του Θεού, συνεπώς πορεύεται μέσα στο άπλετο φως της παρουσίας Εκείνου – γίνεται όντως «θεοδίδακτος». Γι’ αυτό και δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι το αμέσως επόμενο κεφάλαιο του κειμένου του αγίου Μάρκου λέει: «Εάν αποζητείς τη θεραπεία της ψυχής, να επιμελείσαι τη συνείδησή σου. Να εφαρμόζεις όσα σου υπαγορεύει και θα ωφεληθείς» (69).

Ποιο το πρακτέο; Μη σπεύδουμε πρώτα από όλα να κάνουμε το δάσκαλο, δίνοντας συμβουλές. Ακόμη κι αν φορτικά ο άλλος μάς το ζητάει, πρέπει να είμαστε επιφυλακτικοί. Και στην περίπτωση αυτή, μετά από προσευχή μυστική για να μας φωτίσει ο Θεός, λέμε τη γνώμη μας, αφήνοντας όμως τον άλλο να αποφασίσει τι θα κάνει. Οι σύγχρονοι ψυχολόγοι έχουν καταλάβει πολύ καλά το σημείο αυτό: αποφεύγουν να δίνουν συμβουλές σ’ αυτούς που καταφεύγουν στη βοήθειά τους, καθοδηγώντας τους να βρουν μόνοι τους την απάντηση στα προβλήματά τους. Γιατί μάλλον όλοι γνωρίζουμε τη «λύση» σε ό,τι μας απασχολεί, αλλά αγνοούμε τον τρόπο να την ακολουθήσουμε, ή συχνότερα δεν βρίσκουμε τη δύναμη για κάτι τέτοιο. Και το ίδιο σ’ ένα βαθμό συμβαίνει και με τους γονείς: όσο τα παιδιά τους είναι μικρά, ναι, το παράδειγμά τους πρώτιστα και ο λόγος τους έπειτα θα γίνονται οι καθοδηγοί τους. Όταν μεγαλώσουν όμως και μάλιστα στην εφηβεία τους, εκεί χρειάζεται πολύ περίσκεψη και φειδώ: η σπουδή για συμβουλές, και μάλιστα με προτεταμένο δάχτυλο, είναι η βόμβα για να κλονίσει τη σχέση των γονιών με τα παιδιά και να τους δώσει το «πάτημα» να αντιδράσουν και να κάνουν το εντελώς αντίθετο από τη συμβουλή τους. Η διαρκής ορθή πρόταση στην περίπτωση αυτή, αλλά και πάντα, είναι «να έρθουν στο φιλότιμο»! Γιατί «φιλότιμο» και προσωπική ευθύνη είναι ακριβώς το ίδιο!

Νεαρός υποτακτικός βρέθηκε στο ασκηταριό του μεγάλου οσίου Ποιμένα. Κι ο όσιος δεν του υπεδείκνυε τίποτε, δεν τον συμβούλευε. Κι όταν εκείνος παραπονέθηκε σε άλλον αδελφό της συνοδείας για τη «σιωπή» του Γέροντα, ο όγιος Γέρων που πληροφορήθηκε το παράπονο είπε: «Ό,τι βλέπει να κάνω εγώ ας κάνει και εκείνος»! Η συμβουλή με άλλα λόγια που κραυγάζει η ίδια η ζωή μας, και δευτερευόντως ο λόγος μας, είναι η πιο αξιόπιστη και δυνατή συμβουλή: κάνει τον άλλον να την αποδεχτεί ως πρόταση και της δικής του ζωής. Κι αυτή η συμβουλή πια είναι η πιο «αρμόδια»!   

Ο ΟΣΙΟΣ ΠΑΤΗΡ ΗΜΩΝ ΔΑΝΙΗΛ Ο ΣΤΥΛΙΤΗΣ

«Ο όσιος Δανιήλ έζησε επί Λέοντος του μεγάλου βασιλιά, του Μακέλλη, ορμώμενος από τη Μεσοποταμία, από την περιοχή  των Σαμοσάτων, από κώμη που ονομαζόταν Μαρουθά, και οι γονείς του  ονομάζονταν Ηλίας και Μάρθα. Μετά τον πέμπτο χρόνο της ηλικίας του, οι γονείς του τον έβαλαν σε μοναστήρι, όπου διέπρεψε στην ασκητική ζωή. Όταν ήδη είχε προκόψει στην άσκηση, πήγε προς τον όσιο Συμεών τον στυλίτη και ευλογήθηκε από αυτόν. Κατά θεία αποκάλυψη, ήλθε στα μέρη της Θράκης, κοντά στο Βυζάντιο, στην περιοχή του Ανάπλου. Εκεί κλείστηκε σε κάποιο ειδωλολατρικό ναό και υπέστη πολλούς δαιμονικούς πειρασμούς. Έπειτα ανέβηκε σε κίονα, δείχνοντας πολλή άσκηση και υπομονή, σε ζέστη και σε κρύο, εκτεθειμένος στις προσβολές των ανέμων. Έκανε λοιπόν πολλά θαύματα, τόσο που η φήμη της αρετής του έφτασε και στον βασιλιά Λέοντα, όπως και στον μετά από αυτόν Ζήνωνα και τον τύραννο Βασιλίσκο. Αυτοί επισκέφτηκαν και προσκύνησαν τον άγιο, ο οποίος τους προανήγγειλε αυτά που επρόκειτο να συμβούν, και έτσι βοήθησε την αγία Εκκλησία, που πολεμείτο από τους αιρετικούς. Έζησε τη ζωή του με τρόπο όσιο και άμεμπτο και εξεδήμησε προς τον Κύριο. Τελείται η σύναξή του στην περιοχή του Ανάπλου».

Το Άγιον Όρος θεωρείται και είναι η αναφορά των ορθοδόξων ανά τα πέρατα της Οικουμένης. Μπορεί να ακούγεται ότι και εκεί υπάρχει πολύ γήινο στοιχείο, δεν παύει όμως να προσφέρει, σ’ εκείνους που θα θελήσουν,  όλες τις προϋποθέσεις για υπέρβαση των παθών τους, για κάθαρση της καρδιάς τους, για έλλαμψη θείου φωτός στην ύπαρξή τους. Αν μη τι άλλο, θεωρείται το Όρος τόπος άσκησης και αγιασμού, που στο διάβα των αιώνων γέννησε και ανέδειξε μεγάλους οσίους, οι οποίοι αποτελούν καύχημα της Εκκλησίας. Το Άγιον Όρος έτσι λειτούργησε και λειτουργεί ως σημείο προσανατολισμού, ως εικόνα που παραπέμπει πάντοτε στις αγιασμένες μορφές του, κατανύσσοντας τις καρδιές όλων των καλοπροαιρέτων ανθρώπων. Ποιος για παράδειγμα, ακούγοντας γι’ αυτό – δεν μιλάμε για εκείνους που έχοντας «χαλασμένο» νου διαστρεβλώνουν τα πάντα, παίρνοντας αφορμή από πραγματικά ή φανταστικά σενάρια σκανδάλων – δεν φέρνει στο μυαλό του μορφές σαν των οσίων Παϊσίου, Πορφυρίου, Εφραίμ του Κατουνακιώτη; Όρος Άγιον: «αρκεί το βλέπειν σε και το ακούειν περί σου» για να δώσεις όραμα και ώθηση αναγωγής στην ψυχή του κάθε πιστού!

Γιατί η αναφορά στο Άγιον Όρος σήμερα, που γιορτάζουμε τον όσιο Δανιήλ τον στυλίτη; Για τον απλούστατο λόγο ότι και οι ύμνοι της Εκκλησίας μας, προβάλλοντας τον όσιο, τον χαρακτηρίζουν ως «όρος Άγιον της Εκκλησίας του Χριστού». Που σημαίνει: όπως το επίγειο Άγιον Όρος ανεβάζει την ψυχή του ανθρώπου και μόνο με τη μνήμη του ή την όρασή του, το ίδιο και περισσότερο προκαλείται ο πιστός να ανέβει πνευματικά και μόνο με το άκουσμα του ονόματος του οσίου Δανιήλ. Γιατί; Διότι ο όσιος, κατά τον υμνογράφο του, είναι ο τύπος του ασκητή, του πνευματικού αθλητή, του προθυμότατου αγωνιστή, του εμπειρότατου ιατρού. «Τι να σε ονομάσουμε Δανιήλ; Ασκητή, γιατί τα πάθη σου τα υπέταξας στον νου∙ αθλητή, γιατί έδειξες υπομονή σε κάθε σκληραγωγία∙ στύλο που υψώθηκε από τη γη προς τον ουρανό, στερεωμένο στην πέτρα της αλήθειας∙ αγωνιστή προθυμότατο και ιατρό εμπειρότατο».

Ο υμνογράφος, ο άγιος Ιωσήφ, διευκρινίζει ακόμη περισσότερο τον χαρακτηρισμό του ως «όρους αγίου»: ο όσιος, υπερβαίνοντας τα πάθη του διά της εγκρατείας που επέδειξε,  έφθασε στο όρος της αληθινής απάθειας, συνεπώς, κατά την υπόσχεση του ίδιου του Κυρίου, έγινε κατοικητήριο Εκείνου, ο Οποίος ζει στην κεκαθαρμένη καρδιά του ανθρώπου. «Μακάριοι οι καθαροί τη καρδία ότι αυτοί τον Θεόν όψονται». «Αφού έσχισες στα δύο  την θάλασσα των παθών, Πάτερ,  με το ραβδί της εγκράτειας, την διάβηκες,  χωρίς να καταποντιστείς σ’ αυτήν, και έφτασες στο όρος της αληθινής εγκράτειας και μίλησες με τον Θεό διά της καθαρότητας του νου σου». Ο παραλληλισμός είναι σαφέστατος: ο όσιος παρομοιάζεται με τον Μωυσή, ο οποίος κατ’ εντολή του Θεού κτύπησε με το ραβδί του την ερυθρά θάλασσα, ανοίχτηκε αυτή στη μέση, διάβηκε ο λαός του Ισραήλ, ανέβηκε έπειτα ο Μωυσής στο όρος Χωρήβ για τις δέκα εντολές.

Το ιδιαιτέρως αξιοπρόσεκτο στοιχείο του ύμνου, το οποίο έρχεται και επανέρχεται σε όλη σχεδόν την ακολουθία του οσίου, είναι το γεγονός ότι ο   όσιος Δανιήλ υπερέβη τα πάθη του και ανέβηκε στον Θεό με το ραβδί της εγκρατείας. Την εγκράτεια του οσίου Δανιήλ προβάλλει και τονίζει διαρκώς ο άγιος Ιωσήφ, διότι δι’ αυτής πορεύτηκε σε όλη τη ζωή του ο όσιος, αποδεικνύοντας ότι τον νου και την καρδιά του τα είχε μεταθέσει στον Κύριο: μόνον ο «κολληθείς τω Κυρίω» μπορεί να εγκρατευτεί, με την έννοια ακριβώς να περιορίσει την εμπαθή προσκόλλησή του στον κόσμο τούτο.  «Χαλίνωσες, Πάτερ, τις ορέξεις και τις ορμές των παθών, με τους κόπους της εγκράτειας».

Την αρετή της εγκρατείας, που συνιστά καρπό της παρουσίας του αγίου Πνεύματος («ο γαρ καρπός του Πνεύματός εστιν…εγκράτεια»), έχουμε ιδιαιτέρως ανάγκη και εμείς σήμερα, σε εποχή που ο κόσμος με τα θέλγητρά του έχει γίνει σχεδόν η αποκλειστική πηγή ζωής του ανθρώπου, δυστυχώς και του χριστιανού. Αλλά το πράγμα είναι πολύ καθαρό και το τονίζει και η ζωή του οσίου Δανιήλ: δεν μπορεί κανείς να πλησιάσει τον Θεό, δεν μπορεί να ανεβεί λίγο πνευματικά, δεν μπορεί δηλαδή να γευτεί τον Χριστό, χωρίς τη γενική αρετή της εγκρατείας. Στον βαθμό που αρχίζουμε να χαλιναγωγούμε τις ορέξεις μας: στις πράξεις, στα λόγια μας, στις επιθυμίες και τους λογισμούς μας, θα αρχίσουμε να γινόμαστε αληθινοί χριστιανοί. Ειδικά, ενόψει της εορτής των Χριστουγέννων, θα λέγαμε ότι τούτο αποτελεί μονόδρομο.

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΜΑΡΤΥΡΕΣ ΜΗΝΑΣ Ο ΚΑΛΛΙΚΕΛΑΔΟΣ, ΕΡΜΟΓΕΝΗΣ ΚΑΙ ΕΥΓΡΑΦΟΣ

«Οι άγιοι αυτοί ζούσαν επί της βασιλείας του Μαξιμίνου. Όταν κάποτε ζήτησαν οι Αλεξανδρείς βοήθεια, λόγω κάποιων που επαναστάτησαν, αποστάληκε από τον βασιλιά ο Μηνάς για να επιλύσει το πρόβλημα. Διότι είχε εκπαιδευτεί σε κάθε σοφία και είχε εξασκηθεί στους ρητορικούς λόγους, επειδή είχε μείνει το μεγαλύτερο διάστημα στην Αθήνα και είχε μετάσχει στην ευγλωττία τους, ως Αθηναίος κατά την καταγωγή. Αυτός λοιπόν φθάνοντας στην Αλεξάνδρεια όχι μόνον διευθέτησε το πρόβλημα, διαλύοντας κάθε αμφιβολία τους και ένσταση, αλλά έπεισε και αυτούς που παραδέχονταν τον λόγο της χριστιανικής πίστεως να είναι πιο σταθεροί, όπως και θεράπευσε πολλούς από τους ασθενείς. Γι’  αυτό ο βασιλιάς που έμαθε τι συνέβη, στέλνει τον έπαρχο Ερμογένη, με την εντολή να απομακρύνει τον Μηνά από την πίστη των χριστιανών, κι αν δεν πειστεί, να τον σκοτώσει με ποικίλα βασανιστήρια. Αυτός λοιπόν εξέτασε τον άγιο, κι επειδή δεν τον έπειθε, αλλά τον έβλεπε να του αντιλέγει, πρώτα μεν βγάζει τα πέλματα από τα πόδια του, βγάζει τα μάτια του και κόβει τη γλώσσα του. Όταν όμως είδε ότι τα κομμένα μέρη του σώματος του αγίου ιάθηκαν κατά παράδοξο τρόπο, και ότι δύο άγγελοι σκέπαζαν το κεφάλι του αγίου Μηνά, άλλαξε και πίστεψε στον Χριστό, οπότε δέχτηκε το βάπτισμα από τον άγιο Μηνά, κι ακόμη: έλαβε το αξίωμα της αρχιερωσύνης από τους συνελθόντες επισκόπους της περιοχής. Πληροφορούμενος αυτά ο βασιλιάς, έρχεται στην Αλεξάνδρεια. Φέρνοντας αυτούς πια ενώπιον του, επιχειρεί να τους απομακρύνει από την χριστιανική πίστη. Καθώς βέβαια δεν μπόρεσε να τους πείσει, διέταξε να κτυπηθεί η κοιλιά του Ερμογένη με λόγχη, να κοπούν τα χέρια και τα πόδια του, και να ριχτεί σε σχάρα φωτιάς, ό,τι δε απομείνει από το σώμα του να ριχτεί στον ποταμό. Στον δε άγιο Μηνά, διέταξε να αναρτηθεί σε σκοτεινό τόπο και να κρεμαστεί βαρύτατος λίθος από τα πόδια του. Όταν λοιπόν τελέστηκαν αυτά, κατά την προσταγή του βασιλιά, με θεία δύναμη των αγγέλων οι άγιοι διαφυλάχτηκαν σώοι και εμφανίστηκαν στον βασιλιά και τον έλεγχαν, καθώς αυτός συνέχιζε να ασεβεί. Τότε ο άγιος Εύγραφος, που ήταν ο γραμματέας του αγίου Μηνά, ομολόγησε με παρρησία τον Χριστό, και είπε πολλά κατά του βασιλιά, υβρίζοντάς τον γι’ αυτά που έκανε. Ο δε βασιλιάς, μη υποφέροντας την ήττα και τον έλεγχό του, γεμάτος από θυμό, έβγαλε μαχαίρι και σκότωσε με το χέρι του τον Εύγραφο. Σκοτώθηκαν τότε και ο άγιος Μηνάς και ο Ερμογένης με τα μαχαίρια των υπηρετών του βασιλιά, οι οποίοι επιτέθηκαν σ’ αυτούς. Τα τίμια λείψανά τους με θείο πρόσταγμα πάρθηκαν και κατατέθηκαν στο Βυζάντιο, όπου τώρα βρίσκονται κάνοντας θαύματα και άπειρα σημεία».

Αστέρες πολύφωτοι, κατά τον άγιο Ιωσήφ τον υμνογράφο, είναι για την Εκκλησία οι σήμερα εορταζόμενοι άγιοι. Αστέρες που φωτίζουν όλη τη δημιουργία με το φως πρώτα των θαυμαστών αγώνων τους, έπειτα με τις λάμψεις των θαυμάτων τους. Εκείνο που ανέδειξε τους αγίους αυτούς σ’  αυτό το ύψος, κατά την Εκκλησία μας, και τους έκανε να σβήσουν τη φωτιά της αθεΐας,   είναι η φλόγα του ενθέου ζήλου τους («ενθέω ζήλω πυρούμενοι, το πυρ της της αθεΐας κατέσβεσαν»), όπως και το γεγονός ότι και αυτοί οι άγιοι, σαν όλους τους άλλους, μετέθεσαν τη βάση της ζωής τους στον Χριστό, τόσο που και ο ίδιος ο θάνατος να τους φαίνεται κάτι το γλυκύ. «Γλυκός είναι για μένα ο θάνατος που πεθαίνω, φώναζε ο Ερμογένης. Για μένα η ζωή είναι ο Χριστός, κι ο θάνατος άπειρο κέρδος. Ας κοπούν λοιπόν τα μέλη μου». Είναι η χαρισματική εμπειρία όλων των αγίων, που φανερώνει ότι όπου έχει σκηνώσει η φλόγα της πίστεως στον Χριστό, εκεί και τα μεγαλύτερα βάσανα, και οι μεγαλύτερες θλίψεις και δοκιμασίες, μπορούν να αντιμετωπιστούν με μεγάλη υπομονή. Κι είναι τούτο ακριβώς το μήνυμα, θα λέγαμε, που δίνουν και σε εμάς σήμερα οι άγιοι, σε εμάς που όντως υφιστάμεθα θλίψεις και δοκιμασίες, αλλά που τελικώς το ζητούμενο δεν είναι η εξάλειψη των δοκιμασιών, αλλά η αύξηση της πίστεώς μας: να φλογιστεί και η δική μας η καρδιά από το πυρ του Χριστού.

Οι ύμνοι της Εκκλησίας μας επικεντρώνουν, πέραν των γενικών αναφορών τους, στου καθενός σημερινού αγίου το μαρτύριο, αλλά και το χάρισμα. Για παράδειγμα, το χάρισμα λόγου του αγίου Μηνά, με τις τόσες σπουδές και την κοσμική σοφία, γίνεται αφορμή στον υμνογράφο να τονίσει το πόσο χρησιμοποίησε την εξασκημένη γλώσσα του για την εξαγγελία της ορθής πίστεως και τα σωτήρια δόγματα. «Πράγματι η γλώσσα σου, αθλητή Μηνά καλλικέλαδε, αναδείχτηκε σαν κάλαμος ταχυγράφου γραμματέα, που ρητορεύει με σαφήνεια την χριστιανική πίστη και τα σωτήρια δόγματα, με τα οποία δοξάστηκε ο Θεός». Κι είναι βεβαίως σαν να λέει η Εκκλησία μας, ότι και του κάθε πιστού το όποιο χάρισμα, πολύ περισσότερο εκείνου που έχει κι αυτός το χάρισμα του λόγου,  πρέπει να βρίσκεται σ’ αυτήν την αναγωγική πάντοτε πορεία: να δοξολογεί τον Θεό. Όπως το σημειώνει και ο απόστολος Παύλος, ακόμη και για τα απλούστατα, καθημερινά πράγματα της ζωής μας: «είτε εσθίετε είτε πίνετε πάντα εις δόξαν Θεού ποιείτε». Ακόμη και το φαγητό και το πιοτό μας, πρέπει να γίνεται έτσι ώστε να δοξάζεται ο Θεός -  ό,τι ακολουθείται ως πρακτική από πολλούς, κυρίως δε μοναχούς, οι οποίοι πριν πιουν το ποτήρι νερού, κάνουν το σημείο του σταυρού.

Εκεί που πράγματι υπάρχει η έκπληξη είναι η απότομη μεταβολή του αγίου Ερμογένους του επάρχου. Γίνεται όργανο του τυράννου βασιλιά, όπως και του αρχεκάκου διαβόλου, καθώς υποβάλλει σε σκληρά βασανιστήρια τον άγιο Μηνά. Κι όμως! Ο Θεός του δίνει τη χάρη, μέσα σ’ αυτήν την τραγικότητα, να δει αγγέλους. Άβυσσος τα κρίματα του Θεού! Κι όχι μόνο μεταστρέφεται, δεχόμενος εκείνη την ώρα το βάπτισμα του Κυρίου, αλλά και οι επίσκοποι της περιοχής φωτίζονται από τον Θεό για να τον κρίνουν άξιο της αρχιερωσύνης!!! Κατάλυση κάθε τυπικού και κάθε θεωρούμενου κανόνα. Αλλά είναι γνωστό: «όπου βούλεται Θεός, νικάται φύσεως τάξις». Ο υμνογράφος, ο άγιος Ιωσήφ, πράγματι δεν μπορεί να μην επισημάνει το θαυμαστό γεγονός: «Υπήρξε αθρόα η μεταβολή του Ερμογένη προς τον Κύριο με σαφή τρόπο. Διότι καθαρίζεται από την αμαρτία με το λουτρό του βαπτίσματος και με θεϊκή κρίση αναλαμβάνει το φως της αρχιερωσύνης, φωτίζοντας πια αυτούς που ζούσαν στη νύκτα των δεινών αμαρτιών». Θυμίζει η περίπτωσή του βεβαίως την κλήση του αγίου Ματθαίου του ευαγγελιστή από τον Κύριο ή την κλήση του αποστόλου Παύλου: κλήθηκαν την ώρα της αμαρτίας τους. Ο ένας απομυζούσε με τους φόρους τους συνανθρώπους του, ο άλλος δίωκε τους χριστιανούς!  

Και η επιβεβαίωση σε όλα αυτά τα παράδοξα και «ανάποδα», που η δική μας η λογική μπορεί να μη τα δέχεται, έρχεται στο τέλος του μαρτυρίου και των τριών: όχι κάποιοι ευλαβείς χριστιανοί, αλλά ο ίδιος ο Κύριος αναλαμβάνει τα λείψανά τους από το ποτάμι που ρίχτηκαν – πόσο άγια πράττουμε οι ορθόδοξοι που τιμούμε τόσο τα λείψανα των αγίων μας: «προσκυνώ τα λείψανα» που λέει και ο άγιος Ιωσήφ – για να τα εναποθέσει σε χώρο που θα τιμηθούν δεόντως από τους χριστιανούς. Οπότε ο συνειρμός του αγίου υμνογράφου είναι δεδομένος: ο Κύριος τα έσωσε, όπως παλαιότερα έσωσε από την κοιλιά του θαλασσίου κήτους τον προφήτη Ιωνά. Συνεπώς, όπως και ο Ιωνάς προτύπωσε την ταφή του Κυρίου, έτσι και λείψανα πια αυτά οδηγήθηκαν σε ταφή, άρα είναι έτοιμα και να προσφέρουν την χάρη στους πιστούς και να δεχτούν την ανάσταση κατά τη Δευτέρα Παρουσία του Κυρίου. «Σώζεις, παντοδύναμε Κύριε, τον Ιωνά από το θηρίο, ο οποίος προτύπωνε την ταφή σου. Τα δε σώματα των μαρτύρων που είχαν ριχτεί στο πέλαγος, τα οδηγείς σε γαληνότατο λιμάνι της ταφής τους, όπως είναι το θείο θέλημά Σου, για ευεργεσία ημών των πιστών».

ΛΟΓΙΑ ΑΓΙΩΝ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ

ΠΗΓΗ…ΑΒΥΣΣΟΣ…ΘΑΛΑΣΣΑ…

«Η αγάπη είναι πηγή πίστεως, άβυσσος μακροθυμίας, θάλασσα ταπεινώσεως» (άγιος Ιωάννης Κλίμακος).

«Τι ’ν’ αυτό που το λένε αγάπη;» λέει από παλιά ένα όμορφο τραγούδι. Καταλαβαίνει ο στιχουργός ότι η αγάπη δεν είναι κάτι που μπορεί κανείς εύκολα να ορίσει - και μιλάει για μία εκδοχή της: την ερωτική μεταξύ άνδρα και γυναίκας. Πόσο όμως τούτο ισχύει, όταν προσπαθήσει κανείς να την ορίσει σε όλες τις διαστάσεις της: με τον Θεό, με τον φίλο, με τον γονιό, με τον αδελφό, με τον συνάνθρωπο εν γένει! Εκεί σηκώνει τα χέρια, γιατί διαπιστώνει ότι βρίσκεται ενώπιον ενός μυστηρίου μεγάλου, τόσο μεγάλου που κατά τη χριστιανική πίστη ανάγεται στον ίδιο τον Θεό. Έτσι δεν «ορίζεται» ο Θεός από τη Γραφή; «Ο Θεός αγάπη εστί». Επομένως όσο και να προσπαθήσουμε να την προσδιορίσουμε φτάνουμε σε αδιέξοδο. Η μόνη λύση είναι ως χριστιανοί να ψαύσουμε τα ενεργήματά της όπως τα βλέπουμε στην Αποκάλυψη του Θεού μας, κατεξοχήν δε στο πρόσωπο του ενανθρωπήσαντος Θεού μας, του Ιησού Χριστού. Κάθε λόγος, κάθε κίνηση, κάθε ενέργεια Εκείνου την Αγάπη απεκάλυπτε – στο απώγειό της. Στη γη βρισκόταν η ίδια η Αγάπη!

Κι αυτήν την Αγάπη κληθήκαμε ως πιστοί να ζούμε κι εμείς. Ενσωματωμένοι στον Χριστό διά του αγίου βαπτίσματος, Εκείνον, δηλαδή την Αγάπη, φανερώνουμε, Εκείνον περιφέρουμε, με το κύριο γνώρισμα και χαρακτηριστικό της: τη θυσία του εαυτού μας για χάρη του άλλου! Τον θάνατό μας για να ζήσει ο άλλος! «Αυτή είναι η εντολή μου, να αγαπάτε ο ένας τον άλλον, όπως εγώ σας αγάπησα. Μεγαλύτερη αγάπη από αυτή δεν υπάρχει: να θυσιάζει κανείς τη ζωή του για χάρη των φίλων του» (ο Κύριος). Αυτό ψαύσαμε και είδαμε και παρατηρήσαμε στον Χριστό: τη θυσία Του για μας˙ τη ζωή Του μέσα σε μας˙ τη χαρά Του ως εγκατοίκησή Του μέσα στη δική μας ύπαρξη – στην ψυχή και το σώμα μας! Κι αυτό είδαμε και βλέπουμε και στη ζωή όλων των αγίων μας. «Πάντοτε τη νέκρωση του Χριστού περιφέρουμε μέσα στο σώμα μας» (απόστολος Παύλος). Και τι γίνεται μέσα στο μυστήριο αυτό που μόνον εμπειρικά διαπιστώνεται;

- Φουντώνει η πίστη στον Χριστό – έχουμε φτάσει όχι σε ρυάκια και λιμνούλες, αλλά στην ίδια την πηγή, στο τέρμα και το ωμένα (Ω): η πίστη ως θέα και όραση Θεού!

- Πλαταίνει τόσο πολύ η καρδιά μας, ώστε χωράει τον κόσμο όλο – «βουτιά» στην άβυσσο: όλους τους κατανοούμε μ’ έναν «παροξυσμό» (απ. Πέτρος) που μας βγάζει «εκτός εαυτού»˙ όλους και όλα τα ανεχόμαστε – η υπομονή μας δεν έχει όρια˙ όλους τους δικαιολογούμε, αναλαμβάνοντας την ευθύνη και για των άλλων τα σφάλματα˙ όλους τους βάζουμε κάτω από τη σκέπη μας – σαν να είμαστε κι εμείς θεοί!

- Πέφτουμε σε πέλαγος που κατά τρόπο παράδοξο ανοίγει τα μάτια για να δούμε το πόσο μικροί και μηδαμινοί είμαστε – ναι, ένα τεράστιο «μηδέν»! «Χωρίς εμένα δεν μπορείτε να κάνετε τίποτε!» (ο Κύριος). Γιατί ακριβώς το μεγαλείο μας ως ανθρώπων έγκειται σ’ Εκείνου την αγάπη και τη δύναμη. Που θα πει: όσο γευόμαστε τον Θεό μας και την αγάπη που μας μεταγγίζει, τόσο και προχωρούμε στην αναγνώριση της ευτέλειάς μας – προχωρούμε από ταπείνωση σε ταπείνωση. «Μακάριοι όσοι αναγνωρίζουν την πνευματική τους φτώχεια» (ο Κύριος). Όπως το λέει ο ορισμός του αληθινού χριστιανού και πάλι, ο μέγας Παύλος: «ο Χριστός ήλθε να σώσει τους αμαρτωλούς, πρώτος των οποίων είμαι εγώ!» «Κράτα τον νου σου στον Άδη και μη απελπίζεσαι» (άγιος Σιλουανός).

Λοιπόν, ας κοιτάμε τους αγίους μας – είναι οι μόνοι χριστιανοί!

Η ΣΥΛΛΗΨΙΣ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΑΝΝΗΣ, ΜΗΤΡΟΣ ΤΗΣ ΥΠΕΡΑΓΙΑΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ

«Ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός, θέλοντας να ετοιμάσει για τον Εαυτό Του έμψυχο και άγιο οίκο για κατοικία Του, απέστειλε τον άγγελο Αυτού προς τους Δικαίους Ιωακείμ και Άννα (από τους οποίους θέλησε να προέλθει η κατά σάρκα μητέρα Του) και προμήνυσε τη σύλληψη της άγονης και στείρας Άννας, για να καταστήσει βέβαιη τη γέννηση της Παρθένου. Γι’  αυτό και συνελήφθη η αγία Παρθένος Μαρία και γεννήθηκε, όχι όπως μερικοί λένε, επτά μηνών ή χωρίς άνδρα, αλλά γεννήθηκε σε εννέα τέλειους μήνες, όπως και από υπόσχεση μεν Θεού, από συνάφεια όμως και σπορά άνδρα. Διότι μόνος ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός γεννήθηκε από την αγία Παρθένο Μαρία απορρήτως και ανερμηνεύτως, καθώς γνωρίζει μόνος Εκείνος, χωρίς των θελημάτων της σαρκός, και ενώ είναι τέλειος Θεός προσέλαβε όλη την τελειότητα της κατά σάρκα οικονομίας Του, όπως δημιούργησε και έπλασε τη φύση των ανθρώπων από την αρχή.

Αυτήν λοιπόν την ημέρα πανηγυρίζουμε, διότι υπενθυμίζει τους χρησμούς που δόθηκαν από άγγελο, ο οποίος ευαγγελίστηκε την αγία  σύλληψη της αγνής Θεομήτορος. Αυτούς τους χρησμούς εκπληρώνοντας ο Θεός που δημιούργησε  τα σύμπαντα εκ του μηδενός, διέγειρε τη στείρα κοιλιά για να καρποφορήσει. Και έκανε παιδοτόκο μητέρα κατά παράδοξο τρόπο αυτήν που έφτασε σε βαθειά γεράματα  χωρίς παιδιά, δίνοντάς της τη χάρη αυτή σαν άξιο τέλος της δίκαιης αίτησης των Δικαίων. Από αυτό το δώρο του Θεού σε αυτούς, δηλαδή την Παναγία, έμελλε ο Ίδιος  να γεννηθεί ως ενσαρκωθείς Θεός -  καθώς ευδόκησε οι σώφρονες αυτοί να την γεννήσουν, αυτήν δηλαδή που προορίστηκε και εκλέχτηκε από όλες τις γενιές.  Τελείται δε αυτή η Σύναξη στον σεβάσμιο οίκο της Θεοτόκου, που βρίσκεται στα Ευόρανα, πλησίον της αγιωτάτης Εκκλησίας».

Το πρώτο που τονίζει η ακολουθία της εορτής είναι το γεγονός ότι η σύλληψη και η γέννηση ενός παιδιού δεν είναι θέμα μόνον των γονιών του. Πολλά ζευγάρια, και μάλιστα χωρίς να έχουν ιδιαίτερο ιατρικό πρόβλημα, αδυνατούν να τεκνοποιήσουν, με αποτέλεσμα να θλίβονται, να αγχώνονται, να προσπαθούν να εξεύρουν διάφορες λύσεις προς υπέρβασή του. Για την πίστη της Εκκλησίας μας, η σύλληψη και η γέννηση είναι θέμα συνεργασίας του ζεύγους και της ίδιας της ενέργειας του Θεού. «Ο Θεός διανοίγει την μήτραν της γυναικός» μας διδάσκει ο λόγος του Θεού, που σημαίνει ότι ο άνθρωπος ως ζεύγος προσφέρει τον εαυτό του και ο Θεός ενεργοποιεί και μεταποιεί την προσφορά αυτή, ώστε να υπάρξει η καρποφορία. Δεν έχει σημασία αν έχει επίγνωση αυτής της πραγματικότητας τις περισσότερες φορές ο άνθρωπος. Η ενέργεια του Θεού λειτουργεί, έστω και κατά τρόπο ανεπίγνωστο από πολλούς, όπως αντιστοίχως συμβαίνει και με την ίδια την ύπαρξη του ανθρώπου και του κάθε όντος επί γης, που η ενέργεια του Θεού τα φέρνει σε φως και τα διακρατεί, είτε υπάρχει η πίστη σ’ Αυτόν είτε όχι. «Ο Θεός δίνει σε όλους και όλα ζωή και πνοή και τα πάντα», κατά τον λόγο του αποστόλου Παύλου στους Αθηναίους στον Άρειο Πάγο.

Η ατεκνία λοιπόν ενός ζεύγους εξαρτάται και από το θέλημα του Θεού, που σημαίνει λειτουργεί εν προκειμένω κάποιο συγκεκριμένο σχέδιο του Ίδιου, το οποίο συνήθως το ζεύγος αδυνατεί να το κατανοήσει παρά μόνον μετά από μικρό ή μεγάλο χρονικό διάστημα. Η επίγνωση όμως της συνέργειας αυτής, Θεού και ανθρώπου, για ένα τόσο μεγάλο έργο: τον ερχομό στον κόσμο ενός παιδιού, μπορεί να ενεργοποιήσει την προσευχή του ανθρώπου, την εκζήτηση από Αυτόν της χάρης Του, ώστε να «μεταβάλει» ακόμη και αυτό το σχέδιό Του. Και πράγματι, όχι λίγες φορές, ο Θεός μεταστρέφεται, υπακούοντας στο αίτημα των ανθρώπων, και δίνει τη χάρη της καρποφορίας στη γυναίκα και την υπέρβαση επομένως της ατεκνίας της.

Τον προβληματισμό αυτό τον βλέπουμε έντονα και στη συγκεκριμένη εορτή της συλλήψεως της αγίας Άννης. Άτεκνο το άγιο ζεύγος του Ιωακείμ και της Άννης, δεν χάνει όμως την ελπίδα του στον Θεό. Και μάλιστα σε εποχή για τους Ιουδαίους,  που η ατεκνία θεωρείτο μέγα όνειδος, ντροπή, αφού απεδείκνυε ότι το συγκεκριμένο ζεύγος δεν μπορούσε να θεωρηθεί μέσον ερχομού του Μεσσία στον κόσμο. Και γι’ αυτό αποδύεται σε προσευχή. Η δραματική ένταση των ύμνων εν προκειμένω φτάνει στο απώγειό της: «Κύριε των Δυνάμεων, γνωρίζεις την ντροπή της απαιδίας. Συ λοιπόν διάλυσε την οδύνη της καρδιάς μου και διάνοιξε τους καταρράκτες της μήτρας και ανάδειξέ με, εμένα που είμαι άκαρπη, καρποφόρο».  Και η προσευχή της Άννας εισακούεται. Ο Θεός επιβλέπει επί το άγιο ζεύγος. «Παλαιά καθώς προσευχόταν με πίστη η Αννα η σώφρων και ικέτευε τον Θεό, ακούει φωνή Αγγέλου, που την βεβαίωνε ότι ο Θεός θα πραγματοποιήσει τις προσευχές της». «Υπάκουσε ο Θεός στους στεναγμούς της Άννας και πρόσεξε ο Κύριος τη δέησή της».

Το γεγονός της επέμβασης του Θεού, που τη στείρωση την κάνει καρπογονία, το προσλαμβάνει ο υμνογράφος για να το διευρύνει και επί πνευματικού επιπέδου: πέρα από το ότι κάνει αναδρομή στο παρελθόν για να δείξει αντίστοιχες καταστάσεις της Παλαιάς Διαθήκης – «Συ, παντοδύναμε, που έδωσες κάποτε σε βαθύτατο γήρας στη Σάρρα υιό, τον μέγα Ισαάκ, συ που διάνοιξες τη στείρα κοιλιά  της Άννας, της μητέρας του προφήτου σου Σαμουήλ» – θεωρεί ότι ο Θεός, όπως παλιά, όπως τώρα με την Άννα, κατεξοχήν όμως μετά τον ερχομό Του στον κόσμο, μπορεί την άνυδρη και χωρίς χάρη ανθρώπινη φύση να την μεταβάλει και να της δώσει τη δροσιά που πρέπει, ώστε να καρποφορήσει. «Η χαρά του κόσμου σήμερα προκηρύσσεται με λόγο και αλλάζει τις μητρικές οδύνες σε χαρά ευφροσύνης, και φανερώνει ότι η στείρωση της φύσης θα γίνει καρποφόρα, που πληθαίνει με τα έργα της χάρης». Κι αυτό σημαίνει ότι εμείς που ζούμε πια μετά Χριστόν, σε οποιαδήποτε κατάσταση ξηρασίας και αν βρισκόμαστε, πνευματική ή ηθική, αν στραφούμε με πίστη στον Θεό, θα δούμε τη θαυματουργική επέμβασή Του. Ο Θεός θα διανοίξει τις πόρτες της καρδιάς μας, ώστε να πλημμυρίσουμε από την παρουσία της χάρης Του. Αρκεί να υπομένουμε και να επιμένουμε.

Κι είναι περιττό βεβαίως και να σημειώσουμε ότι η σύλληψη της αγίας Άννης αποτελεί εορτή της Εκκλησίας μας όχι πρωτίστως για να δείξει το αποτέλεσμα της υπομονής και της επιμονής στη δέηση του Θεού, αλλά διότι με τη σύλληψή της αυτή μπαίνουν οι βάσεις για τη γέννηση Εκείνης, η οποία σαν νέος ουρανός θα έφερνε τον κόσμο τον ήλιο Χριστό, τον Σωτήρα του κόσμου. Με την προοπτική του ερχομού του Κυρίου φωτίζεται και αυτή η εορτή, συνεπώς είναι μία ακόμη αφορμή δοξολογίας του αγίου ονόματός Του. «Ο νέος ουρανός, δηλαδή η Παναγία,  με τη θέληση του παντουργού Θεού φτιάχνεται στην κοιλιά της Άννας. Από αυτόν τον ουρανό έλαμψε δυνατά και ο ανέσπερος ήλιος, δηλαδή ο Χριστός, που δίνει φως σε όλον τον κόσμο με τις ακτίνες της θεότητας».