Ο ΑΓΙΟΣ ΜΕΓΑΛΟΜΑΡΤΥΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ Ο ΤΗΡΩΝ

 

«Αυτός ο άγιος μάρτυς έζησε κατά τους χρόνους των βασιλέων  Μαξιμιανού και Μαξίμου και καταγόταν από την Αμάσεια του Πόντου, από ένα χωριό που λεγόταν Χουμιαλοί. Μόλις συγκαταλέχτηκε στη στρατιά των Τηρώνων, δηλαδή των νεοσυλλέκτων στρατιωτών, υπό την εξουσία του αξιωματικού Βρύγκα, εξετάστηκε από αυτόν, οπότε ομολόγησε ότι ο Χριστός είναι Θεός, ενώ καταχλεύασε τα σεβάσματα των ειδωλολατρών σαν άψυχα ξόανα και έργα χειρών ανθρώπων. Κι όταν του δόθηκε η ευκαιρία, δεν έμεινε άπρακτος, αλλά σκέφτηκε και προέβη στο μέγιστο από τα έργα: κατέκαψε το είδωλο της μητέρας των θεών, όπως οι ειδωλολάτρες παραφρονώντας λένε. Γι’ αυτόν τον λόγο και συνελήφθη, κι αφού ομολόγησε ότι αυτός ήταν ο αυτουργός του εμπρησμού, πρώτα μεν τον χαράκωσαν κρεμασμένο με σιδερένια νύχια, έπειτα τον έριξαν μέσα σε καμίνι φωτιάς και εκεί τελειώθηκε. Τελείται δε η σύναξή του στο αγιότατο Μαρτύριό του, που βρίσκεται στην περιοχή του Φωρακίου, κατά το Σάββατο της πρώτης εβδομάδας των Νηστειών, όταν έγινε και το θαύμα από αυτόν των κολύβων και έσωσε έτσι τον ορθόδοξο λαό από τη μιασμένη βρώση των ειδωλοθύτων».

Η συντριπτική πλειοψηφία των ύμνων της Εκκλησίας μας σήμερα αναφέρεται σ’ αυτό που δηλώνει το όνομα του αγίου Θεοδώρου: δώρο Θεού. Ο άγιος Θεοφάνης, ο υμνογράφος της ακολουθίας του, διαρκώς τονίζει ότι ο άγιος είναι «επώνυμος των θείων δωρεών», ότι «δωρίστηκε ως δώρο Θεού» στους ανθρώπους, ότι είναι «θείων δωρεών και πράγμα και όνομα». Ήδη μάλιστα στο πρώτο στιχηρό του εσπερινού διαβάζουμε: «Ο Χριστός σε έδωσε στην οικουμένη σαν δώρο που φέρνει πλούτο, Θεόδωρε, γιατί δέχτηκε σαν ευεργέτης Θεός το δώρο σου, δηλαδή το τίμιο αίμα σου, που χύθηκε γι’ Αυτόν και προσφέρθηκε σ’ Αυτόν με το ζήλο της ευσέβειας». Με άλλα λόγια, κατά τον Θεοφάνη, ο Θεόδωρος είναι το αντίδωρο του Θεού στην Εκκλησία, αφού έλαβε τον ίδιο ως δώρο και  τον προσέφερε έπειτα σε όλους.

Η επισήμανση του αγίου υμνογράφου είναι πολύ σημαντική: Ό,τι προσφέρουμε εν αγάπη στον Θεό, ο Θεός δεν το «κρατάει» για τον εαυτό Του, αλλά μας το προσφέρει πολλαπλασιασμένο ως ευεργεσία δική μας. Του προσφέρουμε για παράδειγμα την προσευχή μας; Την μεταποιεί σε χάρη Του προς ίαση της ψυχής και του σώματός μας. Κι όχι μόνο για εμάς, αλλά και για όλη την οικουμένη. Του προσφέρουμε – πάντα βεβαίως με την ενίσχυση Εκείνου – την υπακοή μας ως κατάθεση της θελήσεώς μας στο θέλημά Του; Παίρνει την υπακοή μας και την κάνει δική Του υπακοή σε εμάς. Γι’ αυτό και κατά την πίστη μας μεγαλύτερη ευεργεσία στο ανθρώπινο γένος από την παρουσία των αγίων ως ανθρώπων προσφερομένων στον Θεό δεν υφίσταται. Οι άγιοι είναι οι ευεργέτες της ανθρωπότητας, έστω κι αν ο κόσμος δεν κατανοεί τίποτε περί αυτού. Ο Θεός μας τους γνωρίζει, τους αποδέχεται, τους κάνει πρεσβευτές μας για την υπέρβαση των όποιων δυσκολιών μας στον κόσμο. Και το μεγαλύτερο αντίδωρο του Θεού στον κόσμο για το μεγαλύτερο δικό μας δώρο σε Αυτόν: την ίδια την Παναγία μας,  είναι ο ερχομός Του σε εμάς. Εκείνη δηλαδή δωρίστηκε σε Αυτόν κι Εκείνος την προσέλαβε και την έκανε σάρκα Του προκειμένου να έρθει στον κόσμο ως άνθρωπος. «Τα σα εκ των σων σοι προσφέρομεν κατά πάντα και διά πάντα». Συνεπώς  ό,τι κάνουμε για χάρη του Θεού δεν είναι «χαμένος» χρόνος, όπως πιστεύουν ορισμένοι εκτός της πίστεως, αλλά ο πολυτιμότερος χρόνος της ζωής μας. Είπαμε, επανακάμπτει σε εμάς και μάλιστα πολλαπλασιασμένο εκ μέρους του Κυρίου μας.

Επεκτεινόμαστε στην αλήθεια αυτή, διότι ακριβώς αυτό πρώτιστα τονίζει ο άγιος Θεοφάνης. Κι είναι πολύ παρήγορα τα τροπάριά του, διότι αναφέρονται σε όλες τις διαστάσεις του ανθρωπίνου βίου, ιδίως τις θλίψεις και τις δοκιμασίες που υφιστάμεθα, και στις οποίες ο άγιος Θεόδωρος, ως όργανο του Θεού, έρχεται ως σωτήρας και βοηθός. «Τη θεοδώρητη χάρη των θαυμάτων σου, μάρτυς Θεόδωρε - σημειώνει για παράδειγμα - απλώνεις σε όλους που προστρέχουν με πίστη σε σένα, διά της οποίας σε δοξολογούμε λέγοντας: Λυτρώνεις τους αιχμαλώτους, θεραπεύεις τους αρρώστους, πλουτίζεις τους φτωχούς και διασώζεις τους πλέοντες» (δοξαστικό εσπερινού). «Σώσε με από τη θλίψη που με κατέχει, με τις πρεσβείες σου, μάρτυρα Χριστού, ομαλοποιώντας όλη την τραχύτητα της ζωής μου» (ωδή γ΄).

Κι ακόμη περισσότερο ο άγιος Θεόδωρος, κατά τον Θεοφάνη, εκτός από τις επεμβάσεις του για τις εξωτερικές δυσκολίες της ζωής, επεμβαίνει και για τις εσωτερικές, δηλαδή τις ψυχολογικές και πνευματικές δυσκολίες, προερχόμενες είτε από τις δαιμονικές επιθέσεις είτε από τα ίδια τα πάθη μας. Σε ένα από τα πιο ωραία τροπάριά του της έκτης ωδής επισημαίνει: «Επειδή υπήρξες θερμότατος υπερασπιστής της ευσεβούς πίστεως και έλεγξες αυστηρά την πλάνη των ειδώλων, εξαφάνισε από την ψυχή μου τις φαντασίες των δαιμόνων και τις εικόνες των παθών». Η εκζήτηση της βοήθειας του αγίου Θεοδώρου για όλες τις περιστάσεις της ζωής μας συνιστά πια μονόδρομο. Έχουμε πρεσβευτή ισχυρότατο, δοσμένο σε εμάς από τον Θεό μας.

Ο ΑΓΙΟΣ ΜΑΡΤΥΣ ΠΑΜΦΙΛΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝ ΑΥΤΩ

 

«Αυτοί οι ένδοξοι μάρτυρες, κατά το έκτο έτος του διωγμού του Διοκλητιανού, οδηγήθηκαν στο μαρτύριο από διάφορες πόλεις και διάφορα επαγγέλματα και αξιώματα, και συνενώθηκαν στη μία πίστη του Χριστού. Ο τρόπος της συλλήψεώς τους έγινε ως εξής: Την ώρα που επρόκειτο αυτοί να διαβούν τις πύλες της πόλης της Καισαρείας, οι φύλακες ζήτησαν να μάθουν ποιοι ήταν και από πού έρχονταν. Αυτοί αποκάλεσαν τους εαυτούς τους χριστιανούς και πατρίδα έχουν την άνω Ιερουσαλήμ. Γι’ αυτόν τον λόγο συνελήφθησαν και οδηγήθηκαν στον ηγεμόνα Φιρμιλιανό, με αποτέλεσμα του μεν Ηλία και αυτών που ήταν μαζί του, μετά από πολλά βασανιστήρια, να κόψουν τα κεφάλια, όπως παρομοίως έκοψαν τα κεφάλια και του Παμφίλου και των υπολοίπων. Ο δε Πορφύριος, επειδή επιζητούσε το σώμα του κυρίου του Παμφίλου, συνελήφθη κι αυτός και παραδόθηκε στη φωτιά. Το ίδιο και ο Ιουλιανός, επειδή ασπαζόταν τα σώματα των αγίων, ρίχτηκε στις φλόγες. Αλλά κι ο Θεόδουλος, σταυρώθηκε σε ξύλο,  και μαρτύρησε έτσι. Τελείται δε η σύναξή τους στην αγιότατη μεγάλη Εκκλησία».

Σαν άλλοι δώδεκα απόστολοι προβάλλονται από την Εκκλησία μας σήμερα οι άγιοι δώδεκα μάρτυρες: ο ιερέας Πάμφιλος, ο Ουάλης, ο Σέλευκος, ο Δανιήλ, ο Θεόδουλος, ο Ησαΐας, ο Ιερεμίας, ο Ηλίας, ο Πορφύριος, ο Παύλος, ο Ιουλιανός και ο Σαμουήλ, κι αυτό  λόγω του λογισμού τους που κινούνταν με τον ίδιο ζήλο των αποστόλων, ως προς τη σταθερότητα της πίστης τους και την αφοβία τους απέναντι στα μαρτύρια.  «Καθώς γίνατε ισάριθμοι με τους αποστόλους, αθλοφόροι, αναλάβατε λογισμό ίδιου ζήλου με αυτούς, χωρίς να φοβηθείτε την άθεη ωμότητα των τυράννων. Αλλά αφού κηρύξατε με ανδρεία και σταθερότητα τον Σωτήρα, υπομείνατε τις στρεβλώσεις των μελών» (στιχηρό εσπερινού). Ο άγιος Θεοφάνης ο υμνογράφος προβαίνει και στην ερμηνεία αυτής της ταυτότητας λογισμού τους και της χαρισματικής εμμονής τους στο μαρτύριο, μολονότι προέρχονταν οι περισσότεροι από διαφορετικές περιοχές και δεν σχετίζονταν προ του μαρτυρίου μεταξύ τους: «Η δωδεκάριθμη φάλαγγα συγκροτήθηκε από τη δύναμη του Παναγίου Πνεύματος» (ωδή α΄). Το Άγιο Πνεύμα δηλαδή ήταν Εκείνο που τους ένωσε, όπως γενικά ενώνει κατά τρόπο ουσιαστικό τους ανθρώπους, έστω και αν μεταξύ τους μπορεί να είναι άγνωστοι. Πρόκειται για μία αλήθεια που είχε επισημανθεί ήδη απαρχής του χριστιανισμού, όχι μόνον από τους ίδιους τους χριστιανούς, αλλά και από τους ειδωλολάτρες: οι χριστιανοί γνωρίζονται, έλεγαν, και πριν ακόμη γνωριστούν. Είναι η μία πίστη, ο ένας Κύριος, το ένα βάπτισμα που ακριβώς ενεργοποιεί σ’ αυτούς την παρουσία του Αγίου Πνεύματος και κάνει ένα τις καρδιές τους.

Το γεγονός της ενότητας των δώδεκα μαρτύρων, έστω και χωρίς γνωριμία πριν από το μαρτύριό τους, κάνει τον άγιο υμνογράφο να τους δει και ως σμικρογραφία της ίδιας της Εκκλησίας. Η Εκκλησία αποτελεί το σώμα του Χριστού που περιλαμβάνει όλους τους πιστούς ανθρώπους ανά τον κόσμο, ανεξάρτητα από φυλή, γλώσσα, φύλο, μόρφωση, κοινωνική τάξη. Το ενοποιό στοιχείο είναι, όπως είπαμε, η μία πίστη, το ένα βάπτισμα, ο ένας Κύριος. Το κοινό τους μαρτύριο λοιπόν, παρ’ όλη τη διαφορετικότητά τους, είναι μία εξαγγελία αυτού που είναι η Εκκλησία: η αγκαλιά του Κυρίου για όλους τους ανθρώπους. Στην τετάρτη ωδή μάς το τονίζει: «Ήλθατε από ποικίλα πολιτεύματα και αξιωθήκατε να διασώζετε εν σμικρώ ολόκληρο τον τύπο της Εκκλησίας, γι’ αυτό και με συμφωνία κραυγάζετε: Δόξα στη δύναμή Σου, Κύριε».

Χρειάζεται όμως να επεκτείνουμε αυτό που προηγουμένως ανέφερε ο άγιος Θεοφάνης, ότι δηλαδή η ενότητα των δώδεκα μαρτύρων ήταν απόρροια της παρουσίας του αγίου Πνεύματος. Κι είναι μία διευκρίνιση που κάνει όχι μία φορά ο άγιος υμνογράφος. Το Άγιο Πνεύμα συγκρότησε σε μία φάλαγγα και τους δώδεκα, διότι βρήκε έτοιμη την καρδιά τους για κάτι τέτοιο. Τους βρήκε δηλαδή, κατά το ίδιο το όνομα του αγίου Παμφίλου, σε ετοιμότητα αγάπης, φιλίας, προς τον Χριστό. Μόνον όποιος έχει μεταθέσει εν αγάπη την ύπαρξή του σε Εκείνον, μπορεί να δει ενεργούσα μέσα του και την ενοποιό παρουσία του Πνεύματος του Θεού. «Αγάπησες τα θεία θελήματα του Χριστού κι έτσι αναδείχτηκες φιλόχριστος σωτήρας των πιστών, γενναιόφρον Πάμφιλε», μας λέει το κοντάκιο της εορτής. Κι αλλού, στους στίχους του συναξαρίου: «Αγαπώντας ο Πάμφιλος Εσένα, Λόγε, παραπάνω από όλα, και την αποτομή της κεφαλής του την θεωρούσε αγαπητή».

ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΚΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ (15 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ)

Και η ίδια η λέξη προκαλεί σε πολλούς πανικό και απόγνωση. Δεν είναι τυχαίο ότι κάποιοι δεν θέλουν να αναφέρουν ούτε καν το όνομά του˙ επιλέγουν άλλα ονόματα πιο… ήπια, πιο… χαλαρά – ίσως για να «ξορκίσουν» το κακό! Σαν την τρικυμιώδη θάλασσα του «Ειρηνικού» ωκεανού, σαν τον «εύξεινο» αφιλόξενο Πόντο! Κατ’ ευφημισμό! Κι αυτό γιατί; Διότι η συγκεκριμένη αρρώστια είναι συνδεδεμένη άμεσα με τον θάνατο – καρκίνος ίσον αργός και βασανιστικός θάνατος για τους περισσοτέρους! Είναι όμως έτσι; Παλαιότερα ίσως. Τώρα όμως με τόση πρόοδο στην ιατρική γνώση και τεχνολογία όχι. Όχι τόσο τουλάχιστον. Διότι υπάρχουν πολλοί τύποι του καρκίνου που αντιμετωπίζονται οριστικά και εντελώς, έστω και μέσα από διαδικασία συχνά οδυνηρή. Και βεβαίως δεν θέλουμε να μιλήσουμε για την πνευματική διάσταση της αρρώστιας αυτής, όπως την εξέφρασε ο σύγχρονος άγιος μέγας Πορφύριος, ο οποίος και εκείνος είχε γνωρίσει πάνω στο σώμα του τι σημαίνει καρκίνος – ως εκπλήρωση ίσως της νεανικής βαθιάς επιθυμίας του ο Θεός να επιτρέψει και γι’  αυτόν την «ευλογία» αυτή! «Με τον καρκίνο έχει γεμίσει ο Παράδεισος» είχε πει, για να δηλώσει ότι ναι μεν μπορεί να μην υπάρχουν πολλά περιθώρια ίασης του ασθενούς (τότε που το έλεγε ξαναλέμε δεν είχε προχωρήσει τόσο η επιστήμη στον τομέα της θεραπευτικής αντιμετώπισής του), όμως αφήνει χρόνο για μετάνοια. Και ποια ισχυρότερη πρόκληση μετανοίας από εκείνον που γνωρίζει ότι επίκειται μετά από λίγο η αναχώρησή του από τον κόσμο αυτό;

Η ημέρα όμως σήμερα είναι αφιερωμένη όχι γενικά στον πάσχοντα από  καρκίνο, αλλά στην εμφάνισή του σε παιδιά. Κι αυτό από μόνο του αναμοχλεύει τα έγκατα της ψυχής κάθε φυσιολογικού ανθρώπου. Γιατί το παιδί είναι πράγματι ό,τι ιερότερο και ωραιότερο υφίσταται πάνω στη γη μας. Ο ίδιος ο Κύριος Ιησούς Χριστός δεν μας το έδειξε με τον πιο εμφανή τρόπο; Αγκάλιαζε τα παιδιά, τα ήθελε κοντά Του, τα ευλογούσε. Κι όταν κι οι μαθητές Του κάποια στιγμή πήγαν να τα εμποδίσουν να Τον πλησιάσουν, «αγρίεψε» και εξανέστη: «Αφήστε τα παιδιά να έρθουν κοντά μου» είπε. «Γιατί σ’ αυτά ανήκει η Βασιλεία των Ουρανών». Και: «οι άγγελοι των παιδιών έχουν τη μεγαλύτερη παρρησία ενώπιον του Θεού»! Να η αποκάλυψη του Κυρίου: Μας άνοιξε τα μάτια για να μας πει ποιοι είναι οι κάτοικοι του Παραδείσου. Είναι τα παιδιά. Κι όχι μόνο τα ευρισκόμενα στην ηλικία αυτή, αλλά και οι μετέπειτα κάθε ηλικίας ως προς τον τρόπο της ζωής, εσωτερικά και καρδιακά. «Εάν δεν στραφείτε και δεν γίνετε σαν τα παιδιά, απονήρευτοι δηλαδή και αθώοι, δεν πρόκειται να εισέλθετε στη Βασιλεία του Θεού». Γι’ αυτό και ο μεγάλος απόστολος Παύλος τόνιζε και εξήγγελλε και προέτρεπε: «Να γίνεστε σαν τα νήπια. Όχι ασφαλώς από ηλικίας, τούτο δεν γίνεται, αλλά από πλευράς κακίας. Στο μυαλό σας όμως να γίνεστε τέλειοι».

Κι έρχεται λοιπόν πάνω στα λουλούδια αυτά που θάλλουν μία απαρχή μαρασμού. Κι έρχεται στον ήλιο μία κηλίδα. Κι έρχεται στη χαρά της χάρης τους η σκιά του πόνου. Και θέλεις να κλάψεις και να κραυγάσεις – ένα «γιατί;» πάει αυθόρμητα να βγει από την καρδιά σου. Μα, κοντοστέκεσαι. Γιατί ξέρεις, ως χριστιανός, ότι πίσω από κάθε «γιατί;» κρύβεται, για να θυμηθούμε την αγία γερόντισσα Γαβριηλία (Παπαγιάννη), το «εγώ» του ανθρώπου. Και το μόνο που παλεύεις να κάνεις είναι να κλίνεις το γόνυ στο άγνωστο και απροσπέλαστο στην ανθρώπινη σκέψη θέλημα του Θεού. Δεν ξέρουμε το άγιο σχέδιό Του για τα μπουμπούκια αυτά της ζωής. Το μόνο που με ασφάλεια γνωρίζουμε είναι ότι βρίσκονται μέσα στην άπειρη αγάπη Του και μέσα στη δική Του χαρά. Ταπεινά λοιπόν και με επίγνωση των μικρών ορίων μας τι κάνουμε; Αφενός κινητοποιούμαστε με όλες τις δυνάμεις μας για την από πλευράς ανθρώπινης αντιμετώπιση της κηλίδας πάνω στον ήλιο – υποκλινόμαστε στα χέρια του Θεού και των αγίων που βρίσκουν δίοδο και έκφραση μέσα από τα χέρια των ιατρών μας – αφετέρου προκαλούμαστε για έμπονη και καρδιακή προσευχή ώστε να «πιέσουμε» τον Θεό μας και να Τον «νικήσουμε» για την ίαση των αγγελικών αυτών πλασμάτων.

Όπως κι αν είναι όμως τα πράγματα, ο παιδικός καρκίνος μας φέρνει στον νου τα μαρτυρικά παιδιά της Βηθλεέμ. Γιατί αυτά θεωρούνται ως οι πρώτοι μάρτυρες του Κυρίου, που θα πει οι πρώτοι ένδοξοι κάτοικοι του Παραδείσου. Παιδάκια με καρκίνο: αγγελούδια που πάσχουν˙ αγγελούδια που πέφτει επάνω τους όλο το φως του Ουρανού και κάθε ίνα της σάρκινης καρδιάς μας!

ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΟΥ ΑΣΩΤΟΥ (ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ)

«Πάντα μοι ἔξεστιν, ἀλλ᾽ οὐ πάντα συμφέρει» (Α´ Κορ. 6, 12)

 

Δεύτερη Κυριακή προετοιμασίας μας γιά τήν Μεγάλη Σαρακοστή μέ τήν παραβολή τοῦ ἀσώτου καί τό ἀντίστοιχο πρός αὐτήν ἀποστολικό ἀνάγνωσμα: ὁ ἄσωτος προβάλλεται ὡς παράδειγμα μετανοίας καί ἐπιστροφῆς στόν Θεό - ὅ,τι συνιστᾶ τό νόημα τῆς Σαρακοστῆς προκειμένου νά βροῦμε καί πάλι τόν ἀληθινό καί αὐθεντικό ἑαυτό μας τόν ὁποῖο χάνουμε μέ τίς πολυποίκιλες ἁμαρτίες μας· τό ἀνάγνωσμα  ἀπό τήν Α´ πρός Κορινθίους ἐπιστολή τοῦ ἀποστόλου Παύλου ἀποτελεῖ ὑπομνηματισμό αὐτῆς τῆς ζωῆς τοῦ ἀσώτου. Τί τονίζει ὁ ἀπόστολος; Τήν ἀληθινή ἐλευθερία, αὐτήν δηλαδή πού διασφαλίζει τήν σχέση μας μέ τόν Θεό, τήν ὁποία διακρίνει ἀπό τίς διάφορες ψευδεῖς ἐκδοχές της. ῾Πάντα μοι ἔξεστι᾽, ὅλα μοῦ ἐπιτρέπονται, ἔλεγαν στήν ἐποχή τοῦ ἀποστόλου, ῾ἀλλ᾽ οὐ πάντα συμφέρει᾽, ἀλλά δέν συμφέρουν ὅλα ὅσα μοῦ ἐπιτρέπονται, πρόσθετε ὁ ἀπόστολος. Μία διαλεκτική ἡ ὁποία ἀπασχολεῖ τόν ἄνθρωπο σέ κάθε ἐποχή καί δίνει τήν εὐκαιρία σύντομου σχολιασμοῦ της.

1. Εἶναι περιττό βεβαίως νά ὑπενθυμίσουμε τήν ἀξία τῆς ἐλευθερίας στόν ἄνθρωπο. ῾Η ἐλευθερία προβάλλεται πρωτίστως ἀπό τούς ἁγίους μας ὡς τό κατεξοχήν στοιχεῖο τοῦ εἰκονισμοῦ τοῦ Θεοῦ σ᾽ αὐτόν. ῎Αν δηλαδή μιλᾶμε γιά τόν κατ᾽ εἰκόνα καί καθ᾽ ὁμοίωσιν Θεοῦ ἄνθρωπο, συνεπῶς γιά τό ὄν πού προικίστηκε ἀπό τόν Θεό μέ χαρίσματα ἰδιαίτερα δικά Του, μιλᾶμε κυρίως γιά τό δῶρο τῆς ἐλευθερίας πού τοῦ ἔδωσε, ὥστε χωρίς αὐτό νά μή θεωρεῖται κἄν ἄνθρωπος. Κατά τήν γνωστή φράση τοῦ ἁγίου συγχρόνου Γέροντα Πορφυρίου ῾ὁ Θεός ὄχι ἁπλῶς ἔδωσε ἐλευθερία στόν ἄνθρωπο, ἀλλά τήν χάραξε μέσα σ᾽ αὐτόν᾽. ῎Οχι λοιπόν ἡ λογική του οὔτε καί ὁ συναισθηματικός του κόσμος συνιστοῦν τήν προτεραιότητά του, ἀλλά ἡ ἐλεύθερη βούλησή του, γεγονός πού σημαίνει ὅτι ἀπό αὐτήν ἐξαρτᾶται ἡ ὀρθή ἤ μή πορεία τοῦ ἀνθρώπου γιά τήν ἐπίτευξη τῆς σωτηρίας του.

2. ῎Αν ὅμως ἡ ἐλευθερία εἶναι τό πιό καθοριστικό στοιχεῖο στόν ἄνθρωπο, δέν εἶναι εὔκολος καί ὁ προσδιορισμός τοῦ περιεχομένου της. Διότι λόγω τῆς πτώσης τοῦ ἀνθρώπου στήν ἁμαρτία, διά τῆς ὁποίας ζοφώθηκε ἡ εἰκόνα τοῦ Θεοῦ σ᾽ αὐτόν, καί ἡ ἐλευθερία ἔχασε τήν καθαρή ἔννοιά της καί παρουσιάζεται μέ διαστρεβλωμένο τρόπο. Καί ἀκριβῶς ὁ ἀπόστολος Παῦλος ἐπισημαίνει τή βασικότερη διαστρέβλωση: ῾πάντα μοι ἔξεστι᾽. ῞Ολα μοῦ ἐπιτρέπονται. Πρόκειται γιά τήν κατανόηση τῆς ἐλευθερίας ὡς πλήρους ἀσυδοσίας, ἡ ὁποία προφανῶς προϋποθέτει ὅτι ὁ ἴδιος ὁ ἄνθρωπος συνιστᾶ καί τήν τελική ἀναφορά στόν κόσμο τοῦτο. Δέν ὑπάρχει ἐδῶ ἡ αἴσθηση τῆς παρουσίας τοῦ Θεοῦ οὔτε γι᾽ αὐτό καί ἡ ἱεραρχημένη λειτουργία τῆς ἐλευθερίας, ὡς δώρου δηλαδή πού ὁδηγεῖ πρός ᾽Εκεῖνον. ῾Η ἀνατροπή συνεπῶς τοῦ τρόπου τῆς δημιουργίας εἶναι δεδομένη: ὁ ἄνθρωπος ἐπειδή ἀκριβῶς δέν ἀναφέρεται στόν Θεό ὁδηγεῖται στήν πλήρη ὑποδούλωση στά πάθη τοῦ ἑαυτοῦ του καί κατ᾽ ἐπέκταση στόν διάβολο. ῾ᾯ τις ἥττηται τοῦτο καί δεδούλωται᾽. ῾Ο ἄνθρωπος καθίσταται ἔτσι τό πιό ἐπικίνδυνο ὄν μέσα σέ ὅλη τήν δημιουργία: καταστρέφει τόν ἑαυτό του καί ὅ,τι ἐνδεχομένως στέκεται ἐμπόδιο στήν ἱκανοποίηση τῶν παθῶν του. ῞Οπως τό ἔχει ἐπισημάνει καί ὁ μεγάλος Ρῶσος μυθιστοριογράφος Ντοστογιέφσκι: ῾Χωρίς Θεό ὅλα ἐπιτρέπονται᾽. Τό εὐαγγελικό ἀνάγνωσμα μέ τήν παραβολή τοῦ ἀσώτου ἔρχεται ἀνάγλυφα νά περιγράψει τήν κατάσταση αὐτή τῆς ἀσύδοτης χωρίς Θεό ἐλευθερίας: ἀσωτία, νέκρωση καί ἀπώλεια τοῦ ἑαυτοῦ.

3. ῾Ο ἀπόστολος Παῦλος λοιπόν βάζει τά πράγματα στήν θέση τους. Μιλάει γιά τήν ἀληθινή ἐλευθερία, κριτήριο τῆς ὁποίας εἶναι τό πνευματικό συμφέρον του ἀνθρώπου, δηλαδή ὅ,τι συντελεῖ στήν ζωντανή σχέση του μέ τόν Θεό. Δέν αὐτονομεῖται ἡ ἐλευθερία, ὅπως ἀφήνει νά ἐννοηθεῖ ὁ ἀπόστολος μέ τούς ὑπέρμαχους τοῦ ῾πάντα μοι ἔξεστι᾽ καί ὅπως συνέβη στά νεώτερα ἰδίως χρόνια ἐπί φιλοσοφικοῦ καί πρακτικοῦ ἐπιπέδου. ῾Η ἐλευθερία δόθηκε ἀπό τόν Θεό γιά νά γίνεται ἀναβαθμός στήν ἐν Θεῷ προκοπή τοῦ ἀνθρώπου, πού σημαίνει ὅτι ὁ ἄνθρωπος εἶναι ἐλεύθερος προκειμένου νά ἐπιλέγει τό θέλημα τοῦ Θεοῦ στή ζωή του καί ὄχι νά ἐναντιώνεται πρός αὐτό. ᾽Ακριβῶς ἡ ἐναντίωσή του αὐτή, ἡ κατανόηση τῆς ἐλευθερίας του ὡς δύναμης διαγραφῆς τοῦ Θεοῦ ἀπετέλεσε καί τήν πτώση του μέ ὅλα τά τραγικά ἀποτελέσματα πού ἔφερε, κυρίως δέ τήν ἀπώλεια τῆς ἴδιας τῆς ἐλευθερίας του. ῾᾽Αλλ᾽ οὐκ ἐγώ ἐξουσιασθήσομαι ὑπό τινος᾽. Κι αὐτό θά πεῖ: τήν ὥρα πού ἐλεύθερα ἐπιλέγω τό θέλημα τοῦ Θεοῦ, ἐκείνη τήν ὥρα διασφαλίζω τήν ἐλευθερία μου καί τήν περαιτέρω αὔξησή της. Διότι ἡ ἀληθινή ἐλευθερία βρίσκεται στόν ἴδιο τόν Θεό. Αὐτός συνιστᾶ τήν πηγή της. ῾Οὗ τό Πνεῦμα Κυρίου ἐκεῖ καί ἐλευθερία᾽. ῾Τῇ ἐλευθερίᾳ ᾗ Χριστός ὑμᾶς ἠλευθέρωσε, στήκετε καί μή πάλιν ζυγῷ δουλείας ἐνέχεσθε᾽.

῎Ετσι δημιουργεῖται ἕνα θεωρούμενο παράδοξο: πρέπει νά ῾δουλωθεῖ᾽ κανείς στόν Θεό, νά ὑπακούει δηλαδή στό θέλημά Του, γιά νά γίνει ἐλεύθερος. Καί τό ἐλεύθερος σημαίνει υἱός τοῦ Θεοῦ. Μέ ἄλλα λόγια ὁ Θεός αὐτόν πού Τόν ὑπακούει τόν ἐξυψώνει σέ υἱό Του, σέ φίλο καί ἀδελφό Του. ῾῾Υμεῖς φίλοί μου ἐστέ ἐάν ποιῆτε ὅσα ἐντέλλομαι ὑμῖν᾽. ῾῞Οσοι ἔλαβον Αὐτόν (τόν Χριστόν) ἔδωκεν αὐτοῖς τήν ἐξουσίαν τέκνα Θεοῦ γενέσθαι᾽.  Κι ἀπό τήν ἄλλη: ὁ ῾ἀπελεύθερος᾽ τοῦ Θεοῦ γίνεται τελικῶς δοῦλος τῶν παθῶν του καί τοῦ διαβόλου. Διότι ἡ ἐλευθερία ἀπό τόν Θεό σημαίνει ἀπώλεια τῆς ἀγάπης καί ἐμπλοκή στήν ἴδια τήν κόλαση.

Λοιπόν ἐλεύθερος δέν εἶναι αὐτός πού κάνει ὅ,τι θέλει ἤ ὅ,τι μπορεῖ νά κάνει, ἀλλά αὐτός πού κάνει ὅ,τι συμφέρει καί ἁρμόζει στήν ψυχοσωματική του ὕπαρξη, δηλαδή ὅ,τι ἔχει αἰώνια ἀξία καί τόν διακρατεῖ στήν χάρη τοῦ Χριστοῦ. Τά παραδείγματα πού φέρνει ὁ ἀπόστολος Παῦλος ὡς πρός τό φαγητό καί ὡς πρός τό θέμα τῆς πορνείας ἀκριβῶς κατανοοῦνται κάτω ἀπό αὐτήν τήν ὀπτική: ὄχι μόνο ἡ ψυχή, ἀλλά καί τό ἴδιο τό σῶμα λειτουργεῖ σωστά καί ὁμαλά, ὅταν λειτουργεῖ δοξολογικά, δηλαδή ἐν σχέσει πρός τόν Χριστό καί ὄχι ἐν σχέσει πρός τήν ἱκανοποίηση ἁπλῶς τῆς φιληδονίας τοῦ ἀνθρώπου: ῾τό σῶμα οὐ τῇ πορνείᾳ, ἀλλά τῷ Κυρίῳ, καί ὁ Κύριος τῷ σώματι᾽.

4. ᾽Από τήν ἄποψη αὐτή τό κύριο χαρακτηριστικό τῆς ἐλευθερίας πού ὁδηγεῖ στόν σκοπό της, τήν ζωντανή σχέση μέ τόν Θεό, εἶναι ἡ ἐγκράτεια. ῾Η ἐγκράτεια πού τόσο τονίζει ἡ περίοδος τῆς Σαρακοστῆς εἴτε ὡς νηστεία εἴτε ὡς περιορισμό τῶν ὅποιων ἁμαρτωλῶν ὀρέξεων  δέν εἶναι μία ἁπλή καί ἐπιμέρους ἀρετή, πολλῷ μᾶλλον δέν εἶναι κάτι πού καταπιέζει τόν ἄνθρωπο, ὅπως πολλοί πιστεύουν καί διατείνονται. ᾽Αποτελεῖ γενική ἀρετή - ῾ὁ ἀγωνιζόμενος πάντα ἐγκρατεύεται᾽ κατά τόν ἀπόστολο - πού διασφαλίζει τήν ἐλευθερία τοῦ ἀνθρώπου ἀπό τήν ἀνεξέλεγκτη ὑποδούλωση στά πάθη του. ῞Οπως εἶναι ἡ κοίτη ἑνός ποταμοῦ πού διοχετεύει τά νερά στήν κανονική τους ροή καί πορεία, ἔτσι καί ἡ ἐγκράτεια περιορίζει τόν ἄνθρωπο ὡς πρός τίς ἁμαρτωλές ροπές του γιά νά παραμένει ἐν Θεῷ καί νά ἀναπνέει τόν ἀέρα τῆς ἐλευθερίας. ᾽Εγκράτεια καί πνευματική χριστιανική ζωή συνυπάρχουν πάντοτε, γι᾽ αὐτό καί δέν ὑπάρχει ἅγιος ἀνεγκρατής. ῾Η ἰδέα ὅτι μπορεῖ κανείς νά συνδυάσει τήν πνευματική ζωή μέ τήν ἀχαλίνωτη ἱκανοποίηση τῶν ὀρέξεών του συνιστᾶ ὄντως μία ἰδέα, δέν ἔχει καμμία σχέση ὅμως μέ αὐτό πού ζεῖ ἡ ᾽Εκκλησία μας. Καί θά λέγαμε ὅτι τήν θεολογική βάση γιά τήν ἀλήθεια αὐτή τήν δίνει ὁ ἴδιος ὁ Θεός μας. Εἶναι ἐλεύθερος διότι εἶναι παντοδύναμος αὐτοπεριοριζόμενος: δέν κάνει ὅ,τι μπορεῖ νά κάνει, ἀλλά ὅ,τι εἶναι συμφέρον γιά τήν δημιουργία Του, λόγω τῆς ἀγάπης Του.

῾Ο ἀγώνας μας γιά νά εἴμαστε ἐλεύθεροι, δηλαδή νά ζοῦμε ἐν Θεῷ, ὅπως εἴπαμε, δέν εἶναι ἀγώνας μίας στιγμῆς ἤ κάποιων στιγμῶν τῆς ζωῆς μας. Καί δέν σχετίζεται μέ τά δικά μας (ἁμαρτωλά ὡς ἐπί τό πλεῖστον) θέλω καί τό ἔτσι μ᾽ ἀρέσει.  ῾Η ἐλευθερία μας κερδίζεται ἤ χάνεται τήν κάθε στιγμή στόν βαθμό πού πορευόμαστε μέ κριτήριο τό πνευματικό μας συμφέρον, δηλαδή τήν ὑπακοή μας στό θέλημα τοῦ Θεοῦ ἐν Χριστῷ. Τό ῾γενηθήτω τό θέλημά Σου᾽ συνιστᾶ τόν ἀέρα πού ἀναπνέουν τά τέκνα τοῦ Θεοῦ, γι᾽ αὐτό καί τελικῶς ῾βλέπουν᾽ τόν Θεό νά γίνεται ὁ ῎Ιδιος δικός τους ὑπήκοος. Σ᾽ αὐτόν τόν ἀέρα ἐλευθερίας μᾶς καθοδηγεῖ βῆμα βῆμα ἡ ᾽Εκκλησία μας πάντοτε, κατεξοχήν ὅμως τήν περίοδο τῆς Σαρακοστῆς πού βρίσκεται ἐπί θύραις.

ΑΝΑΓΝΩΣΜΑΤΑ ΚΥΡΙΑΚΗΣ ΤΟΥ ΑΣΩΤΟΥ

ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΟ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑ (Λουκ. 15, 11-32)

Εἶπεν ὁ Κύριος τὴν παραβολὴν ταύτην· Ἄνθρωπός τις εἶχε δύο υἱούς. Καὶ εἶπεν ὁ νεώτερος αὐτῶν τῷ πατρί· πάτερ, δός μοι τὸ ἐπιβάλλον μέρος τῆς οὐσίας.  Καὶ διεῖλεν  αὐτοῖς  τὸν  βίον.  Καὶ μετ’  οὐ πολλὰς ἡμέρας συναγαγὼν ἅπαντα ὁ νεώτερος υἱὸς ἀπεδήμησεν εἰς χώραν μακράν, καὶ ἐκεῖ διεσκόρπισεν  τὴν  οὐσίαν  αὐτοῦ ζῶν ἀσώτως.  Δαπανήσαντος  δὲ αὐτοῦ πάντα ἐγένετο λιμὸς ἰσχυρός κατὰ τὴν χώραν ἐκείνην, καὶ αὐτὸς ἤρξατο ὑστερεῖσθαι. Καὶ πορευθεὶς ἐκολλήθη ἑνὶ τῶν πολιτῶν τῆς χώρας ἐκείνης, καὶ ἔπεμψεν αὐτὸν εἰς τοὺς ἀγροὺς αὐτοῦ βόσκειν χοίρους· καὶ ἐπεθύμει γεμίσαι τὴν κοιλίαν αὐτοῦ ἀπὸ τῶν κερατίων ὧν ἤσθιον οἱ χοῖροι, καὶ οὐδεὶς ἐδίδου αὐτῷ. Εἰς ἑαυτὸν δὲ ἐλθὼν εἶπε· πόσοι μίσθιοι τοῦ πατρός  μου  περισσεύουσιν ἄρτων, ἐγὼ δὲ λιμῷ ὧδε ἀπόλλυμαι! Ἀναστὰς πορεύσομαι πρὸς τὸν πατέρα μου καὶ ἐρῶ αὐτῷ· πάτερ, ἥμαρτον εἰς τὸν οὐρανὸν καὶ ἐνώπιόν σου· οὐκέτι εἰμὶ ἄξιος κληθῆναι υἱός σου· ποίησόν με ὡς ἕνα τῶν μισθίων σου. Καὶ ἀναστὰς ἦλθε  πρὸς  τὸν  πατέρα ἑαυτοῦ. Ἔτι  δὲ αὐτοῦ μακρὰν ἀπέχοντος εἶδεν αὐτὸν ὁ πατὴρ αὐτοῦ καὶ ἐσπλαγχνίσθη, καὶ δραμὼν ἐπέπεσεν ἐπὶ τὸν τράχηλον αὐτοῦ καὶ κατεφίλησεν αὐτόν. Εἶπε δὲ αὐτῷ ὁ υἱὸς· πάτερ, ἥμαρτον εἰς τὸν οὐρανὸν καὶ ἐνώπιόν σου, καὶ οὐκέτι εἰμὶ ἄξιος κληθῆναι υἱός σου. Εἶπε δὲ ὁ πατὴρ πρὸς τοὺς δούλους αὐτοῦ· ἐξενέγκατε  τὴν  στολὴν  τὴν  πρώτην  καὶ ἐνδύσατε  αὐτόν,  καὶ δότε δακτύλιον  εἰς  τὴν  χεῖρα  αὐτοῦ καὶ ὑποδήματα  εἰς  τοὺς  πόδας,  καὶ ἐνέγκαντες  τὸν  μόσχον  τὸν  σιτευτόν  θύσατε,  καὶ φαγόντες εὐφρανθῶμεν, ὅτι  οὗτος ὁυἱός  μου  νεκρὸς ἦν  καὶ ἀνέζησεν,  καὶ ἀπολωλὼς ἦν καὶ εὑρέθη. Καὶ ἤρξαντο εὐφραίνεσθαι. Ἦν δὲ ὁ υἱὸς αὐτοῦ ὁ πρεσβύτερος ἐν ἀγρῷ· καὶ ὡς ἐρχόμενος ἤγγισε τῇ οἰκίᾳ, ἤκουσε  συμφωνίας  καὶ χορῶν,  καὶ προσκαλεσάμενος ἕνα  τῶν παίδων ἐπυνθάνετο τί εἴη ταῦτα. Ὁ δὲ εἶπεν αὐτῷ ὅτι ὁ ἀδελφός σου ἥκει, καὶ ἔθυσεν ὁ πατήρ σου τὸν μόσχον τὸν σιτευτόν, ὅτι ὑγιαίνοντα αὐτὸν ἀπέλαβεν. Ὠργίσθη δὲ καὶ οὐκ ἤθελεν εἰσελθεῖν. Ὁ οὖν πατὴρ αὐτοῦ ἐξελθὼν παρεκάλει αὐτόν. Ὁ δὲ ἀποκριθεὶς εἶπε τῷ πατρὶ· ἰδοὺ τοσαῦτα ἔτη δουλεύω σοι καὶ οὐδέποτε ἐντολήν σου παρῆλθον, καὶ ἐμοὶ οὐδέποτε ἔδωκας ἔριφον ἵνα μετὰ τῶν φίλων μου εὐφρανθῶ· ὅτε δὲ ὁ υἱός σου οὗτος, ὁ καταφαγών σου τὸν βίον μετὰ πορνῶν, ἦλθεν, ἔθυσας αὐτῷ τὸν μόσχον τὸν σιτευτὸν. Ὁ δὲ εἶπεν αὐτῷ·τέκνον, σὺ πάντοτε μετ’ ἐμοῦ εἶ, καὶ πάντα τὰ ἐμὰ σά ἐστιν· εὐφρανθῆναι δὲ καὶ χαρῆναι ἔδει, ὅτι ὁ ἀδελφός σου οὗτος νεκρὸς ἦν καὶ ἀνέζησε, καὶ ἀπολωλὼς ἦν καὶ εὑρέθη.

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ

Εἶπε ὁ Κύριος τὴν ἑξῆς παραβολή: «Κάποιος ἄνθρωπος εἶχε δύο γιούς. Ὁ μικρότερος ἀπ’  αὐτούς  εἶπε  στόν πατέρα του:  “πατέρα,  δῶσε  μου  τό μερίδιο τῆς περιουσίας πού μοῦ ἀναλογεί”· κι ἐκεῖνος τούς μοίρασε τήν περιουσία. Ὕστερα ἀπό λίγες μέρες ὁ μικρότερος γιός τά μάζεψε ὅλα κι ἔφυγε  σέ  χώρα  μακρινή. Ἐκεῖ σκόρπισε  τήν  περιουσία  του  κάνοντας ἄσωτη ζωή. Ὅταν τά ξόδεψε ὅλα, ἔτυχε νά πέσει μεγάλη πείνα στή χώρα ἐκείνη, καί ἄρχισε κι αὐτός νά στερεῖται. Πῆγε λοιπόν κι ἔγινε ἐργάτης σέ ἕναν ἀπό τούς πολίτες ἐκείνης τῆς χώρας, ὁ ὁποῖος τόν ἔστειλε στά χωράφια του νά βόσκει χοίρους. Ἔφτασε στό σημεῖο νά θέλει νά χορτάσει μέ τά ξυλοκέρατα πού ἔτρωγαν οἱχοῖροι, ἀλλά κανένας δέν τοῦ ἔδινε. Τελικά συνῆλθε καί εἶπε: “πόσοι ἐργάτες τοῦ πατέρα μου ἔχουν περίσσιο ψωμί, κι ἐγώ ἐδῶ πεθαίνω τῆς πείνας! Θά σηκωθῶ καί θά πάω στόν πατέρα μου καί θά τοῦ πῶ: πατέρα, ἁμάρτησα στό Θεό καί σ’ ἐσένα· δέν εἶμαι ἄξιος πιά νά λέγομαι γιός σου· κάνε με σάν ἕναν ἀπό τούς ἐργάτες σου”. Σηκώθηκε, λοιπόν, καί ξεκίνησε νά πάει στόν πατέρα του.Ἐνῶ ἦταν ἀκόμη μακριά, τόν εἶδε ὁ πατέρας του, τόν σπλαχνίστηκε, ἔτρεξε, τόν ἀγκάλιασε σφιχτά καί τόν καταφιλοῦσε. Τότε ὁ γιός του τοῦ εἶπε: “πατέρα, ἁμάρτησα στό Θεό καί σ’ ἐσένα καί δέν ἀξίζω νά λέγομαι παιδί σου”. Ὁ πατέρας ὅμως γύρισε στούς δούλους του καί τούς διέταξε: “βγάλτε  γρήγορα  τήν  καλύτερη  στολή  καί  ντύστε  τον·  φορέστε  του δαχτυλίδι στό χέρι καί δῶστε του ὑποδήματα. Φέρτε τό σιτευτό μοσχάρι καί σφάξτε το νά φᾶμε καί νά εὐφρανθοῦμε, γιατί αὐτός ὁ γιός μου ἦταν νεκρός καί ἀναστήθηκε, ἦταν χαμένος καί βρέθηκε”. Ἔτσι ἄρχισαν νά εὐφραίνονται. Ὁ μεγαλύτερος γιός του βρισκόταν στό χωράφι· καί καθώς ἐρχόταν καί πλησίαζε στό σπίτι, ἄκουσε μουσικές καί χορούς. Φώναξε, λοιπόν, ἕναν ἀπό τούς ὑπηρέτες καί ρώτησε νά μάθει τί συμβαίνει. Ἐκεῖνος τοῦ εἶπε: “γύρισε ὁ ἀδερφός σου, κι ὁ πατέρας σου ἔσφαξε τό σιτευτό μοσχάρι, γιατί τοῦ ἦρθε πίσω γερός”. Αὐτός τότε θύμωσε καί δέν ἤθελε νά μπεῖ μέσα. Ὁ πατέραςτου βγῆκε καί τόν παρακαλοῦσε, ἐκεῖνος ὅμως τοῦ ἀποκρίθηκε: “ἐγώ τόσα χρόνια σοῦ δουλεύω καί ποτέ δέν παράκουσα καμιά ἐντολή σου· κι ὅμως σ’ ἐμένα δέν ἔδωσες ποτέ ἕνα κατσίκι γιά νά εὐφρανθῶ μέ τούς φίλους μου. Ὅταν ὅμως ἦρθε αὐτός ὁ γιός σου, πού κατασπατάλησε τήν περιουσία σου μέ πόρνες, ἔσφαξες γιά χάρη του τό σιτευτό μοσχάρι”. Κι ὁ πατέρας του τοῦ ἀπάντησε: “παιδί μου, ἐσύ εἶσαι πάντοτε μαζί μου κι ὅ,τι εἶναι δικό μου εἶναι καί δικό σου. Ἔπρεπε ὅμως νά εὐφρανθοῦμε καί νά χαροῦμε, γιατί ὁ ἀδερφός σου αὐτός ἦταν νεκρός κι ἀναστήθηκε, ἦταν χαμένος καί βρέθηκε”».

 

ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΟ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑ (Α΄Κορ. 6, 12-20)

Ἀδελφοί, πάντα μοι ἔξεστιν, ἀλλ’ οὐ πάντα συμφέρει· πάντα μοι ἔξεστιν, ἀλλ’ οὐκ ἐγὼ ἐξουσιασθήσομαι ὑπό τινος. τὰ βρώματα τῇ κοιλίᾳ, καὶ ἡ κοιλία τοῖς βρώμασιν· ὁ δὲ Θεὸς καὶ ταύτην καὶ ταῦτα καταργήσει. τὸ δὲ σῶμα οὐ τῇ πορνείᾳ, ἀλλὰ τῷ Κυρίῳ, καὶ ὁ Κύριος τῷ σώματι· ὁ δὲ Θεὸς καὶ τὸν Κύριον ἤγειρε καὶ ἡμᾶς ἐξεγερεῖ διὰ τῆς δυνάμεως αὐτοῦ. Οὐκ οἴδατε ὅτι τὰ σώματα ὑμῶν μέλη Χριστοῦ ἐστιν; ἄρας οὖν τὰ μέλη τοῦ Χριστοῦ ποιήσω πόρνης μέλη; μὴ γένοιτο. Ἤ οὐκ οἴδατε ὅτι ὁ κολλώμενος τῇ πόρνῃ ἓν σῶμά ἐστιν; ἔσονται γάρ, φησίν, οἱ δύο εἰς σάρκα μίαν· ὁ δὲ κολλώμενος  τῷ Κυρίῳ ἓν  πνεῦμά ἐστι.  φεύγετε  τὴν  πορνείαν.  Πᾶν ἁμάρτημα ὃ ἐὰν  ποιήσῃ ἄνθρωπος ἐκτὸς  τοῦ σώματός ἐστιν, ὁ δὲ πορνεύων εἰς τὸ ἴδιον σῶμα ἁμαρτάνει. Ἤ οὐκ οἴδατε ὅτι τὸ σῶμα ὑμῶν ναὸς τοῦ ἐν ὑμῖν ἁγίου Πνεύματός ἐστιν, οὗ ἔχετε ἀπὸ Θεοῦ, καὶ οὐκ ἐστὲ ἑαυτῶν; ἠγοράσθητε γὰρ τιμῆς· δοξάσατε δὴ τὸν Θεὸν ἐν τῷ σώματι ὑμῶν καὶ ἐν τῷ πνεύματι ὑμῶν ἅτινά ἐστι τοῦ Θεοῦ.

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ

Ἀδελφοί, μερικοί μεταξύ σας λένε: «Ὅλα μοῦ ἐπιτρέπονται». Σωστά· ὅλα ὅμως δέν εἶναι πρός τό συμφέρον. Ὅλα μοῦ ἐπιτρέπονται, ἐγώ ὅμως δέ θά ἀφήσω τίποτε νά μέ κυριέψει. Λένε ἐπίσης: «Οἱ τροφές προορίζονται γιά τήν κοιλιά καί ἡ κοιλιά εἶναι καμωμένη γιά τίς τροφές»· ὁ Θεός ὅμως θά τά ἀχρηστέψει  καί  τό ἕνα  καί  τό ἄλλο.  Τό  σῶμα  δέν ἔγινε  γιά  νά πορνεύουμε, ἀλλά γιά νά δοξάζουμε τόν Κύριο, καί ὁ Κύριος θά δοξάσει τό σῶμα. Καί ὁ Θεός πού ἀνέστησε τόν Κύριο, μέ τή δύναμή του θά ἀναστήσει κι ἐμᾶς. Δέν ξέρετε ὅτι τά σώματά σας εἶναι μέλη τοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ; Μπορῶ, λοιπόν, νά πάρω κάτι πού εἶναι μέλος τοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ καί νά τό κάνω μέλος τοῦ σώματος μιᾶς πόρνης; Ποτέ τέτοιο πράγμα! Ἤ μήπως δέν ξέρετε ὅτι αὐτός πού ἑνώνεται μέ μιά πόρνη γίνεται ἕνα σῶμα μαζί της; Γιατί, καθώς λέει ἡ Γραφή, οἱ δύο θά γίνουν ἕνα σῶμα. Ὅποιος ὅμως ἑνώνεται μέ τόν Κύριο, γίνεται ἕνα πνεῦμα μαζί του. Μακριά λοιπόν ἀπό τήν πορνεία! Κάθε ἄλλο ἁμάρτημα πού μπορεῖ νά διαπράξει κανείς βρίσκεται ἔξω ἀπό τό σῶμα του· αὐτός ὅμως πού πορνεύει βεβηλώνει τό ἴδιο του τό σῶμα. Ἤ μήπως δέν ξέρετε ὅτι τό σῶμα σας εἶναι ναός τοῦ Ἁγίου Πνεύματος πού σᾶς τό χάρισε ὁ Θεός καί βρίσκεται μέσα σας; Δέν ἀνήκετε στόν ἑαυτό σας· σᾶς ἀγόρασε ὁ Θεός πληρώνοντας τό τίμημα. Τό Θεό λοιπόν νά δοξάζετε μέ τό σῶμα σας καί μέ τό πνεῦμα σας, πού ἀνήκουν σ’ ἐκεῖνον.

Ο ΑΓΙΟΣ ΙΕΡΟΜΑΡΤΥΣ ΒΛΑΣΙΟΣ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΣΕΒΑΣΤΕΙΑΣ Ο ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΣ (11 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ)

«Ο άγιος Βλάσιος έζησε κατά τους χρόνους του βασιλιά Λικινίου (αρχές 4^ου μ.Χ. αι.), ήταν επίσκοπος Σεβαστείας και κατοικούσε σε κάποιο από τα σπήλαια του Αργαίου όρους. Σ’ αυτό το όρος τα άγρια ζώα εξημερώνονταν με την ευλογία του Αγίου και φαίνονταν ήσυχα. Επειδή ήταν έμπειρος και της ιατρικής επιστήμης, επιτελούσε πολλές ιάσεις, έχοντας λάβει από τον Κύριο και την ενέργεια των θαυμάτων. Συνελήφθη όμως και οδηγήθηκε προς τον ηγεμόνα Αγρικόλαο. Ομολόγησε το όνομα του Χριστού και γι’ αυτό ο ηγεμόνας διέταξε να τον κτυπήσουν με ράβδους, να τον αναρτήσουν σε σταυρό και να τον χαρακώσουν με σιδερένια νύχια. Έπειτα, όταν τον οδηγούσαν στη φυλακή, τον ακολούθησαν επτά γυναίκες, των οποίων έκοψαν και τα κεφάλια, γιατί και αυτές ομολόγησαν ότι ο Χριστός είναι Θεός. Ο δε άγιος Βλάσιος, αφού τον έριξαν και στον βυθό της λίμνης, χωρίς να πάθει απολύτως τίποτε,  στη συνέχεια του έκοψαν το κεφάλι, μαζί και με δύο βρέφη που βρίσκονταν στη φυλακή. Λέγεται ότι αυτός ήταν ο επίτροπος της διάταξης του μεγαλομάρτυρα Ευστρατίου, κατά τον καιρό του μαρτυρίου αυτού, όπως έχει βρεθεί να στέκεται εικονισμένος ο άγιος Βλάσιος και σε ένα παλαιό ύφασμα ανάμεσα στους πέντε αγίους μάρτυρες, πολύ κοντά στον άγιο Ευστράτιο, και να δέχεται από το χέρι του τον τόμο της διάταξης. Τελείται δε η σύναξή του στο αγιότατο Μαρτύριό του, που βρίσκεται πλησίον του αγίου Αποστόλου Φιλίππου, στα του Μιλτιάδου».

Ο άγιος Βλάσιος θεωρείται διπλός προστάτης των ανθρώπων: και για τις παθήσεις του λαιμού και για την αποφυγή των επιθέσεων των αγρίων ζώων, ειδικά των λύκων και των τσακαλιών. Από το συναξάρι του υπάρχει εύκολα η εξήγηση: υπήρξε ιατρός, και μάλιστα έφυγε μαρτυρικά με αποτομή της κεφαλής του∙ ο ίδιος στο όρος που ζούσε εξημέρωνε τα άγρια ζώα. Η υμνολογία της Εκκλησίας μας σημειώνει ως προς το πρώτο, από τους  στίχους του συναξαριού του: «Αποκόπηκε με ξίφος ο λαιμός του Βλασίου, κι έτσι θεραπεύει τις ασθένειες αυτών που πονούν στα λαιμά τους»[1]. Και ως προς το δεύτερο, από στιχηρό του εσπερινού: «Ως εκείνον που φροντίζει τους πάντες σε υμνούμε, Βλάσιε, και τους ανθρώπους και τα ζώα που έπασχαν»[2]. Τα καταγεγραμμένα θαύματα του αγίου από την «ειδικότητά» του αυτή είναι πάμπολλα[3]. Ήδη αναφέρεται ότι πορευόμενος προς το μαρτύριο θεράπευσε με το άγγιγμα του χεριού του ένα παιδάκι που είχε μείνει άφωνο και κινδύνευε να πεθάνει από ασφυξία, γιατί είχε καρφωθεί στο λαιμό του ένα ψαροκόκαλο. Και αυτό συνήργησε στο να θεωρηθεί ο προστάτης των παθήσεων του λαιμού. Η δε λαογραφία της πατρίδας μας αναφέρει πολλές διηγήσεις και έθιμα που ακριβώς προβάλλουν την προστασία του αγίου από τα άγρια ζώα[4].

Ο άγιος Ιωσήφ ο υμνογράφος όμως δεν ενδιαφέρεται πρωτίστως για τα παραπάνω. Εκείνο που τονίζει είναι η κατά Χριστόν πολιτεία του αγίου, το γεγονός δηλαδή ότι υπήρξε ένθεος ιεράρχης με μεγάλη δραστηριότητα και ότι μαρτύρησε χάριν της πίστεώς του στον Χριστό. Αιτία γι’ αυτό ήταν ότι προσπάθησε να ζήσει αυτό που αδιάκοπα μελετούσε στις άγιες Γραφές, και ιδίως το του αποστόλου Παύλου: «εμοί το ζην Χριστός και το αποθανείν κέρδος»[5], για μένα ζωή σημαίνει Χριστός και ο θάνατος μού είναι κέρδος. Πράγματι, ο Χριστός ήταν το κέντρο της ύπαρξής του που το απέδειξε και με το μαρτύριό του. Σ’ ένα από τα στιχηρά του εσπερινού διαβάζουμε: «Ο Χριστός ήταν η ζωή σου, παμμακάριε, και ο θάνατος αληθινά δείχτηκε κέρδος με την πίστη σου, σύμφωνα με τον μέγα Παύλο, Βλάσιε θεόφρον, επειδή για χάρη Του με μεγάλη προθυμία πέθανες»[6].

Ζώντας λοιπόν τον Χριστό ο άγιος φωτιζόταν ολόκληρος με το φως Εκείνου, γι’ αυτό και το φως αυτό σκορπούσε παντού: και με τις αστραπές του κηρύγματός του και με τη λαμπρότητα των θαυμάτων του και με το φέγγος του μαρτυρίου του. Για τον υμνογράφο δηλαδή ο άγιος Βλάσιος θεωρείται ένα είδος πνευματικού ήλιου, κοντά στον οποίο τα πάντα έλαμπαν. «Μείωσες τη νύκτα της αθεΐας – σημειώνει – με τις αστραπές του ιερού κηρύγματος, ήλιε, και φάνηκες να κοσμείσαι με τις λαμπρότητες των θαυμάτων και με το φέγγος του μαρτυρίου και γι’ αυτό καταφωτίζεις όλην τη δημιουργία»[7] (ωδή α΄).

Κι αυτό το φως Χριστού που τον διακατείχε, πρωτίστως την καρδιά του και έπειτα και όλη την ύπαρξή του, ήταν εκείνο που έκανε τον άγιο να ξεπερνά όλα τα εμπόδια που έσπερνε ο πονηρός διάβολος στην πορεία του. Για τον άγιο υμνογράφο το πράγμα είναι σαφές: ο πονηρός πάντα βάζει και θα βάζει εμπόδια στον άνθρωπο, και μάλιστα τον πιστό που θέλει να ακολουθεί με συνέπεια τον Κύριο. Ο πιστός όμως μπορεί και πάντα θα μπορεί να ξεπερνά τα εμπόδια με ένα και μόνον τρόπο: όταν είναι συνδεδεμένος με την πηγή της δύναμης και του φωτός, τον ίδιο τον Κύριο, που σημαίνει ότι αγωνιζόμενος τον δρόμο της καθάρσεως της καρδιάς του από τα πάθη, βλέπει την παρουσία Του μέσα του. «Απόκτησες καρδιά γεμάτη από θείο φωτισμό, γι’ αυτό και εύκολα ξεπέρασες τα εμπόδια της πλάνης, υποσκελίζοντας τις επιθέσεις των εχθρών, σοφέ, με την παρουσία σου»[8] (ωδή ζ΄). Θυμίζει αυτό που διαβάζουμε στο Γεροντικό για τον μέγα άγιο Αντώνιο, ο οποίος έλεγε: «Είδα απλωμένες τις παγίδες του διαβόλου στη γη και στέναξα και είπα: Ποιος άραγε μπορεί να τις διαβεί χωρίς να πέσει σ’ αυτές; Κι άκουσα φωνή που έλεγε: Μόνον ο ταπεινόφρων». Ο ταπεινόφρων είναι ο κεκαθαρμένος και φωτισμένος άνθρωπος, που γίνεται πανίσχυρος λόγω του Χριστού.  Η Εκκλησία μας διαλαλεί την αλήθεια αυτή πάντοτε, σήμερα δε και με την προβολή του αγίου ιερομάρτυρα Βλασίου.

---

[1] «Λαιμόν Βλάσιος εκκοπείς διά ξίφους, αλγούσι λαιμοίς ρευμάτων είργει βλάβας».

[2] «Ως προμηθέα σε πάντων υμνούμεν, Βλάσιε, και λογικών θρεμμάτων και αλόγων πασχόντων».

[3] Ένα από τα πιο ωραία τροπάρια πάνω στην αλήθεια αυτή καταγράφει ο υμνογράφος στην ωδή ε΄: «Ενθέω πεποιθήσει, προσευχών σου μάστιξι θήρα, Πάτερ, συνώθησας αποβαλέσθαι την θήραν, ην αδίκως συνέσχε, πιστού γυναίου πληρών, συμπαθεστάτη καρδία, την αίτησιν, Βλάσιε» (Με βαθειά πίστη Θεού, με τη μάστιγα των προσευχών σου, Πάτερ Βλάσιε, εξανάγκασες ένα άγριο ζώο να αφήσει το θήραμά του που το άρπαξε άδικα, εκπληρώνοντας έτσι λόγω της συμπαθέστατης καρδιάς σου το αίτημα μιας πιστής γυναίκας).

[4] «Ο άγιος Βλάσιος, όταν ξέσπασε ο απηνής διωγμός του Λικινίου (308- 323), αρχικά εγκατέλειψε τον επισκοπικό θρόνο και εγκαταστάθηκε στο όρος Αργαίο, στην περιοχή της Καππαδοκίας, μέσα σε ένα σπήλαιο, ως ασκητής και ερημίτης. Στο σπήλαιο, λοιπόν, αυτό άρχισαν να τον επισκέπτονται διάφορα ζώα, που, όμως, ποτέ δεν τον πείραζαν και με τα οποία ο Άγιος είχε την ικανότητα να έρχεται σε καθημερινή επαφή και επικοινωνία και, όταν αυτά ήταν άρρωστα, ύστερα από προσευχή του στον Κύριο, και να τα θεραπεύει. Ζώντας όπως και ο προπτωτικός άνθρωπος, ο άγιος Βλάσιος έφτασε σε μια τέτοια αγαπητική προς τα ζώα σχέση, που, λέγεται ότι ήταν παρόμοια προς αυτήν του αγίου Φραγκίσκου της Ασίζης, που όταν και αυτός τα έβλεπε μπροστά του τους μιλούσε και τα «καλημέριζε». Τα άγρια ζώα σκλαβώνονταν από την πραότητα και την ταπείνωση του Αγίου, ημέρευαν και μεταβάλλονταν σε υποζύγια και κατοικίδια ζώα η, κατά τα λόγια του ιερού Συναξαριστή: «τα άγρια των ζώων εξημερούμενα διά της ευλογίας του Αγίου χειροήθη εφαίνοντο». Λέγεται, μάλιστα, ότι πολλές φορές αν δεν τα ευλογούσε και τα χάιδευε με τα χέρια του δεν απομακρύνονταν από την σπηλιά του.

Αυτός είναι ο λόγος που ο άγιος Βλάσιος θεωρήθηκε διά των αιώνων θεράπων άγιος και των ζώων γενικά και μαζί με τον άγιο Μόδεστο (16 Δεκ.), τον άγιο Μάμα, τον άγιο Μηνά (11 Νοεμβρ.) και τον άγιο Φίλιππο (14 Νοεμβρ.) λατρεύεται από τους βοσκούς και ως ποιμενικός Άγιος, που προστατεύει τα ποίμνια από τα άγρια σαρκοβόρα ζώα, το τσακάλι και τον κατεξοχήν εχθρό τους, τον λύκο. Σε περιοχές, μάλιστα, αγροτικές- όπως η Κρήτη και η Λακωνία- ο άγιος Βλάσιος, ως βουκόλος, με το μοσχαράκι στην αγκαλιά- ένα σύμβολο που τονίζει αυτήν ακριβώς την προστασία του προς τα ζώα και συνάδει με τις ασχολίες των κατοίκων αγροτικών περιοχών- καταλαμβάνει, συχνά, θέση ιδιαίτερα τιμητική μέσα στο ιερό των εκκλησιών» (Κωστή Ηλ. Παπαδάκη, Επίκαιρα θέματα από την Ελληνική Λαογραφία, Λαογραφικά του αγίου Βλασίου, στο: anadromes.blogspot.com).

[5] Φιλ. 1, 21.

[6] «Χριστός το ζην σοι, παμμάκαρ, και το θανείν αληθώς κέρδος εδείχθη πίστει, κατά Παύλον τον μέγαν, Βλάσιε θεόφρον, επεί δι’ αυτόν προθυμότατα τέθνηκας».

[7] «Νύκτα αθεῒας αστραπαίς του ιερού κηρύγματος απομειώσας, φωστήρ, κοσμούμενος εδείχθης θαυμάτων λαμπρότησι, φέγγει τε μαρτυρίου, και την κτίσιν πάσαν καταυγάζεις».

ΦΙΛΟΙ ΚΑΙ ΦΙΛΟΙ...

«Γέροντα, πόσα είδη φίλων υπάρχουν;»

«Τέσσερα», απάντησε.

«1. Οι φίλοι που είναι σαν το φαγητό – κάθε μέρα τους χρειάζεσαι.

2. Οι φίλοι που είναι σαν το φάρμακο – τους ψάχνεις όταν νιώθεις άσχημα.

3. Οι φίλοι που είναι σαν την ασθένεια – οι ίδιοι σε ψάχνουν!

4. Αλλά και οι φίλοι που είναι σαν τον αέρα – δεν είναι ορατοί αλλά είναι πάντα μαζί σου!» (Από το Μέγα Γεροντικό).

«Άμα βρήκες φίλο αληθινό – λέει η Γραφή – βρήκες τον μεγαλύτερο θησαυρό»! Δηλαδή ο φίλος δεν κυκλοφορεί στους δρόμους έτοιμος να μας προσφερθεί ούτε φαίνεται να αναδεικνύεται μέσα στους πολλούς που καθημερινά συναναστρεφόμαστε! Απαιτείται να τον αναζητήσει κανείς, να ψάξει με πόνο και με διάθεση, να αφιερώσει χρόνο, όπως συμβαίνει και με εκείνους που ψάχνουν για μεγάλους θησαυρούς. Πολλοί δεν το πετυχαίνουν ποτέ τους! Τι τεράστια χαρά όμως όταν τον βρεις. Νιώθεις ότι σου δόθηκε ιδιαίτερο δώρο από τον Ουρανό, ότι έλαβες μία σπουδαία και μοναδική χάρη. Γιατί βρήκες συνάνθρωπο που μπορείς να συντονιστείς μαζί του ψυχικά. Κι έτσι να γίνεις με τον φίλο σου σαν τείχος ισχυρό. «Αγαθοί οι δύο υπέρ τον ένα» σημειώνει και πάλι ο λόγος του Θεού.

Αλλά εννοείται το αυτονόητο: ότι σου δόθηκε αυτό το δώρο γιατί το αναζήτησες και το δίψασες. Γιατί ήσουν έτοιμος να το λάβεις. Κι αυτό θα πει ότι στη φιλία υπάρχει η αμοιβαιότητα – ποτέ δεν παίρνεις την προσφορά του φίλου και το άνοιγμα της ύπαρξής του απέναντί σου αν κι εσύ δεν είσαι στην ίδια ετοιμότητα! Αλλά τούτο αποκαλύπτει και το… εύθραστο της φιλίας: ανά πάσα στιγμή μπορεί να διαρραγεί η μοναδική αυτή σχέση, αν δεν προσεχτεί. Μόλις το θάρρος της φιλίας για παράδειγμα πάει να υπερβεί το λεπτό όριο του σεβασμού και της διάκρισης, εκεί έχει αρχίσει ήδη η υποχώρηση και η διάσπασή της. Μόλις το άνοιγμα της καρδιάς προς τον φίλο πάει να γίνει «βορά» σε μία αδιάκριτη αστειότητα, εκεί έχει πληγεί ίσως ανεπανόρθωτα. Η φιλία είναι σαν τα πολύτιμα κρύσταλλα: απαιτούν διαρκή προσοχή. Μπροστά όμως στην αξία της ύπαρξής της στη ζωή μας, όλες οι θυσίες είναι αποδεκτές.

Κι ο αββάς του Γεροντικού με πείρα ζωής και φωτισμό από τον Θεό κάνει τη διάκριση: τέσσαρα είδη των φίλων υπάρχουν. Τα τρία πρώτα βρίσκονται σε χαμηλότερο επίπεδο κι ίσως θα έβαζε ο αββάς εισαγωγικά στη χρήση του όρου, χωρίς να αρνείται τα γνήσια αισθήματά τους. Γιατί; Διότι υπάρχει το χρηστικό και ωφελιμιστικό στοιχείο στους φίλους αυτούς: τους χρειάζομαι, με χρειάζονται – το δούναι και λαβείν εν προκειμένω των συναισθημάτων μας. Το τέταρτο όμως είναι το ανώτερο και το ιερότερο και το πολυτιμότερο: γιατί ο φίλος αυτός είναι πάντα εκεί, με αγάπη και λεπτή διάκριση απέναντί μου, έτοιμος να με βοηθήσει όταν τον χρειαστώ χωρίς να με καταπιέζει – κάτι που πρέπει αντιστοίχως να κάνω και εγώ!

Στην περίπτωση του φίλου αυτού το μόνο που μπορούμε να σκεφτούμε αμέσως είναι ο ίδιος ο Θεός μας ο Ιησούς Χριστός και οι άγιοί Του: πάντοτε μαζί μας, με απόλυτο σεβασμό και αγάπη απέναντί μας, χωρίς η παρουσία τους να στερεί οτιδήποτε από την ακριβή ελευθερία μας. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Κύριος χαρακτήρισε τους πιστούς του ως φίλους Του και ζήτησε το ίδιο να αισθάνονται και εκείνοι απέναντί Του!