«Αυτοί οι μάρτυρες του Χριστού και θαυματουργοί άγιοι
έζησαν επί Διοκλητιανού του βασιλέως. Από αυτούς ο μεν Κύρος καταγόταν από την
Αλεξάνδρεια, ο δε Ιωάννης από την πόλη της Εδέσσης. Οι άγιοι αυτοί λόγω της
κοινής πίστεως και ζωής τους ενώθηκαν και περιέρχονταν διάφορες περιοχές,
ιατρεύοντας και θεραπεύοντας κάθε νόσο και ασθένεια. Επειδή όμως παράλληλα
ετοίμαζαν και πολλούς πιστούς ώστε να είναι έτοιμοι για το μαρτύριο, έγιναν
φανεροί από τον άρχοντα του τόπου που βρέθηκαν, ο οποίος τους συνέλαβε και τους
υπέβαλε σε ποικίλα βασανιστήρια. Στο τέλος διέταξε να κοπούν τα κεφάλια τους με
ξίφος. Τα σώματά τους τα πήραν και τα φρόντισαν ιδιαίτερα οι πιστοί, οι οποίοι
και τα έκρυψαν λόγω της ασέβειας και απιστίας που επικρατούσε τότε. Αργότερα
όμως επί της βασιλείας του Αρκαδίου κι ενώ πατριάρχευε στην Αλεξάνδρεια ο
Θεόφιλος, βρέθηκαν τα τίμια και άγια αυτά λείψανά τους, οπότε την πανήγυρη για
την εύρεσή τους εορτάζουμε σήμερα.
Κι ο λόγος είναι ότι κατά την ημέρα αυτή που οι άσυλοι
αυτοί θησαυροί βγήκαν από τη γη, έγιναν πολλές θεραπείες και ιάσεις σε αναρίθμητα
πλήθη πιστών που έτρεξαν εκεί γιατί ταλαιπωρούνταν από διάφορα νοσήματα. Για
παράδειγμα, δαιμονισμένοι θεραπεύτηκαν, άρρωστοι βρήκαν την υγειά τους, τυφλοί
απέκτησαν το φως τους, χωλοί μπόρεσαν να περπατήσουν, και γενικώς οι άγιοι
πρόσφεραν κάθε ίαση και θεραπεία σε όλους ανεξαιρέτως τους ανθρώπους. Κι όχι
μόνο τότε που βρέθηκαν τα λείψανα, αλλά και μετέπειτα και σε κάθε χρόνο, όσοι
προσέρχονται σ’ αυτούς με πίστη λαμβάνουν γρήγορα τη θεραπεία τους, εις δόξαν
και αίνο Χριστού του Θεου μας που τους δόξασε».
Ο υμνογράφος των αγίων Αναργύρων Κύρου και Ιωάννου όσιος
Ιωσήφ δεν αναλίσκεται σε πολλά θέματα. Η προσοχή του είναι στραμμένη σχεδόν
αποκλειστικά στο χάρισμα της ανάργυρης και δωρεάν θαυματουργίας που ο Κύριος
χάρισε στους δούλους Του προκειμένου να διακονούν με τον τρόπο αυτόν τους
πιστούς της κάθε εποχής. Θαυματουργίας όμως που δεν εξαντλείται μόνον στα
σώματα των πιστών, αλλά και στις ψυχές των ανθρώπων. Ο άγιος Ιωσήφ είναι
κατεξοχήν αποκαλυπτικός και ως προς τον ίδιο του τον εαυτό: «Και μετά το τέλος σας»,
σημειώνει για παράδειγμα στον οίκο του συναξαρίου, «πηγάζετε τα θεία χαρίσματα
σ’ αυτούς που ταλαιπωρούνται από ποικίλες νόσους και από πολλά αρρωστήματα, από
τους οποίους ένας και πρώτος είμαι εγώ ο δυστυχής. Διότι πονώ και οδυνώμαι και
στο σώμα και στην ψυχή από βαριά τραύματα και φωνάζω με πίστη: Γιατρέψτε με,
γιατί εσείς είστε θείοι ιατροί». Κι αλλού μεταξύ πολλών άλλων: «Βρίσκομαι κάτω
από τη νόσο μεγάλων αμαρτημάτων, άγιοι, και ταλαιπωρούμαι από τις αρρώστιες και
τους πόνους της σάρκας. Από αυτά σώστε με, ικετεύοντας τον αγαθοδότη Χριστό»
(ωδή ε΄).
Κι είναι ευνόητη η διπλή αναφορά του υμνογράφου: και ο
ίδιος και όλοι οι άνθρωποι ως ψυχοσωματικές υπάρξεις χειμαζόμαστε και ψυχικά
και σωματικά λόγω της αμαρτίας που αγκαλιάζει όλο το ανθρώπινο γένος απαρχής
και έως εσχάτου της γης – διά της αμαρτίας των προπατόρων μας εισήλθε η φθορά
και ο θάνατος, και στην ψυχή και στο σώμα. Οπότε κάθε θεραπεία και ίαση είναι
θεραπεία στον βαθμό που ιατρεύει τη διπλότητα αυτήν του ανθρώπου. Τι νόημα θα
είχε μία θεραπεία σωματικής μόνο τάξεως, όταν η ψυχή ασθενεί; Ένας ασθενής
ψυχικά άνθρωπος - και δεν εννοούμε τον έχοντα ψυχική ασθένεια κατά την έννοια
της νεώτερης εποχής αλλά τον μη πνευματικά ισορροπημένο άνθρωπο, συνεπώς τον
ζώντα μέσα στην πονηρία και την αμαρτία – δεν μπορεί να ησυχάσει και να
γαληνέψει, έστω κι αν είναι σαν ταύρος στο σώμα του. Το αντίθετο: όπου και να
βρεθεί και να σταθεί θα περιφέρει την ανισορροπία του. Από την άλλη, ένας υγιής
ψυχικά και πνευματικά, που θα πει με τα δεδομένα της χριστιανικής πίστεως ένας
άγιος πιστός στον Χριστό άνθρωπος, και σωματικά να μην είναι καλά, αυτός θα
είναι «εντάξει» όπου και να βρεθεί, γιατί η χάρη του Χριστού στην καρδιά του θα
τον κάνει να βλέπει την όποια σωματική αρρώστια του ως ευκαιρία για αύξηση της
πίστης και της υπομονής του και της προκοπής του – «όταν ασθενώ, τότε είμαι
δυνατός», κατά τον λόγο του αποστόλου Παύλου.
Οι άγιοι Ανάργυροι λοιπόν θεράπευαν τα σώματα, αλλά και
τις ψυχές των ανθρώπων, κατά το πρότυπο του Κυρίου που ήταν και είναι «ὁ ἰατρός
τῶν ψυχῶν καί τῶν σωμάτων». Και ο σκοπός τους στην προσφορά αυτή ήταν οι
άνθρωποι να ξυπνήσουν πνευματικά, ώστε να μετανοήσουν και να ενωθούν σωστά με
τον Χριστό – η σωματική θεραπεία να οδηγήσει στην πνευματική ίαση. Δεν είναι
τυχαίο που ο υμνογράφος ήδη από τον πρώτο ύμνο γι’ αυτούς στην εσπερινή
ακολουθία τους τούς χαρακτηρίζει ως «θεμελίους της πίστεως» και «τα άνθη που
απέπνεαν την αληθινή οσμή της επίγνωσης του Θεού». Κι αυτό θα πει βεβαίως ότι
οι άγιοι απέκτησαν το χάρισμα της διπλής ιάσεως των ανθρώπων, γιατί
προσφέρθηκαν ολοκληρωτικά στον Κύριο και Θεό τους – «έλαμψαν με τη λαμπρότητα
της ζωής τους και με την πνευματική άσκησή τους» (στιχ. εσπ.). «Αναθέσατε τους
εαυτούς σας στον Θεό, άγιοι, και υπομείνατε κάθε πείρα φοβερών βασανιστηρίων
για χάρη Του, οπότε πεθαίνοντας με προθυμία, πηγάζετε και μετά το τέλος σας σε
όλους τα θεία χαρίσματα» (οίκος συναξαρίου).
Είναι συγκινητική ωστόσο η επιμονή του αγίου υμνογράφου
να επικεντρώνει στη θεραπεία των ψυχικών παθών από τους μεγάλους αυτούς αγίους,
των οποίων μάλιστα ο τάφος κι ο ναός ακτινοβολεί περισσότερο και από τις
λαμπρές ακτίνες του ηλίου (ωδή θ΄). Ενώ δηλαδή προβάλλει τη ιατρική δύναμη των
Αναργύρων αγίων ως προέκταση της ιατρικής δύναμης του Κυρίου, δύναμη κι
απέναντι σε «ἀνίατα πάθη», όμως καταλήγει σε ό,τι κατ’ αυτόν είναι όντως
ανίατο: «τά πάθη τῆς καρδίας» που είναι «ἄλογα πάθη». «Συντρίψατε
με την άθλησή σας τον δυσμενή εχθρό (τον Πονηρό και τα όργανά του), αφού
δεχτήκατε τη χάρη του Θεού να θεραπεύετε πάθη ανίατα. Γι’ αυτό, σοφοί,
γιατρέψτε τώρα τα πάθη της καρδιάς» (ωδή α΄). Και: «σώστε εμάς που σας
μακαρίζουμε με λόγια, από τα άλογα πάθη, μέσω των προσευχών σας» (ωδή α΄).
Μία τέτοια θεραπεία από τους αγίους, πνευματικής κυρίως τάξεως, οδηγεί τον πιστό, κατά τον ποιητή, στην ωραίωση της καρδιάς του. Όπως συνηθίζουν οι υμνογράφοι να ομιλούν για τους αγίους ως εκείνους που «ουράνωσαν τη γη» (βλ. ακολουθία των αγίων Πάντων), έτσι και οι άγιοι Ανάργυροι: έχοντας και οι ίδιοι «ωραϊσθεί» από τις θείες καλλονές και κυρίως από τον Χριστό «τόν ὡραῖον ἐν κάλλει», μπορούν με τις προσευχές τους να «πείσουν» τον Κύριο να κάνει ωραίες και τις δικές μας καρδιές. Ωραίος άνθρωπος δηλαδή, που λέμε μερικές φορές, είναι ο άγιος που έκανε θρόνο την καρδιά του για να αναπαυθεί η πηγή της ωραιότητος, ο Κύριος. «Είστε μαζί τώρα με τις ιερότατες χορείες των ιερών αθλοφόρων μαρτύρων κι έχετε καλλωπιστεί κι εσείς από τις θείες καλλονές, άγιοι. Γι’ αυτό και τον ωραίο ως προς το κάλλος Του Ιησού παρακαλείτε αδιάκοπα, ώστε να ωραιώσει και τις δικές μας τις καρδιές, ενδοξοι μάρτυρες» (ωδή θ΄).
