ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ!

«Χριστός ἀνέστη ἐκ νεκρῶν, θανάτῳ θάνατον πατήσας καί τοῖς ἐν τοῖς μνήμασι ζωήν χαρισάμενος».

(Ο Χριστός αναστήθηκε από τους νεκρούς, αφού πάτησε τον θάνατο με τον θάνατό του και χάρισε ζωή στους νεκρούς που ήταν στα μνήματα).

Χαρακτηρίστηκε και χαρακτηρίζεται ο παιάνας της Εκκλησίας, ο ύμνος (στον πανηγυρικό πλάγιο του α΄) που συνεγείρει τους πιστούς και τους καλεί να διατρανώσουν τη χαρά τους, ει δυνατόν και χορεύοντας. Γιατί διασαλπίζει τη μεγαλύτερη νίκη πάνω στον μεγαλύτερο εχθρό του ανθρώπου, τον θάνατο, και βεβαίως πάνω σε ό,τι οδήγησε και συνήργησε για την εισβολή του θανάτου: την αμαρτία και τον πονηρό διάβολο. Και πώς συνέβη αυτό; Μα αναστήθηκε ο Χριστός, ο ενανθρωπήσας Θεός, ο Οποίος ερχόμενος στον κόσμο προσέλαβε την ανθρώπινη φύση, συνεπώς με την ανάστασή Του ανέστησε κι αυτήν. Ο θάνατος «οὐκέτι κυριεύει», δεν λειτουργεί πια ως ο μόνιμος και απάνθρωπος τύραννος – μετράει τις τελευταίες του ώρες μέχρι να ξανάλθει ο Κύριος στη Δευτέρα Του Παρουσία, κι αυτό για λόγους παιδαγωγικούς: «ἵνα μή τό κακόν ἀθάνατον γένηται». Ο θάνατος λοιπόν θανατώθηκε – «θανάτου ἑορτάζομεν νέκρωσιν, Ἄδου τήν καθαίρεσιν» - που σημαίνει περαιτέρω ότι ο φόβος ως το καθοριστικό στοιχείο της ζωής στον κόσμο τούτο εξαφανίστηκε, αφού πίσω από κάθε φόβο υφίσταται στην πραγματικότητα ο φόβος του θανάτου, συνεπώς ο άνθρωπος αναπνέει αληθινά τον αέρα της ελευθερίας. Τι ελευθερία μπορεί να έχει εκείνος που βρίσκεται κάτω από την πιο σκληρή κατοχή, του θανάτου, του διαβόλου, της αμαρτίας; Ο Άδης, ως όρος δηλωτικός του όποιου χώρου των ψυχών για τους ανθρώπους που πέθαναν, διαλύθηκε, σαν μία φυλακή που γκρεμίστηκε ολοσχερώς. Το μόνο που υφίσταται είναι η ζωή και το φως, γιατί ο Χριστός ως ο Κύριος της ζωής και του θανάτου, δίνει ακριβώς αυτό που είναι και έχει: φως και ζωή. «Ἐγώ εἰμι ἡ Ἀνάστασις καί ἡ Ζωή». «Ἐγώ εἰμι τό Φῶς τοῦ κόσμου». 

Γιατί τότε υπάρχουν άνθρωποι που βρίσκονται μέσα στα δίχτυα του φόβου, της θλίψης και της δουλείας της αμαρτίας; Και μιλάμε και για χριστιανούς! Διότι ναι μεν ο Χριστός προσέφερε όλη αυτή τη χάρη και τη χαρά στους ανθρώπους, αλλά ζητάει την ανταπόκρισή τους. Και για μεν τους μη χριστιανούς, υπάρχει η προσμονή για την ενεργοποίηση της δοσμένης χάρης – περιμένουν, ανεπίγνωστα ίσως, την ώρα που θα κληθούν να μετάσχουν στο ζωντανό σώμα Του, την Εκκλησία. Για τους ήδη χριστιανούς όμως, τους βαπτισμένους στο άγιο όνομά Του, χρειάζεται η απόφαση της στροφής της θέλησής τους προς Αυτόν. Διότι μπορεί να έχει γίνει κανείς μέλος Χριστού ως μέλος της Εκκλησίας, μα να μη το έχει λάβει αυτό στα σοβαρά. Κι είναι η τραγική περίπτωση εκείνων που ντύθηκαν τον Χριστό, αλλά το ένδυμα αυτό μένει σαν αδειανό πουκάμισο, σαν «άδειο σακκί» - ο Χριστός περιμένει την ανταπόκριση της βαθειάς τους καρδιάς.

 Τι απαιτείται για να «σωματωθεί» το ένδυμα; Η μετοχή στα μυστήρια της Εκκλησίας, η μετοχή δηλαδή στη ζωή του Χριστού, και ο πνευματικός αγώνας για τήρηση των αγίων εντολών Αυτού, που κι αυτό μετοχή στη δική Του ζωή είναι. Κι ο Χριστός μάς θέτει την αλήθεια αυτή ενώπιόν μας ως πρόκληση για πειραματισμό: «τηρήστε τις εντολές μου και θα με δείτε μέσα σας. Όλος ο Θεός θα βρει τόπο καταπαύσεως στην ύπαρξή σας και θα γίνετε μοναστήρι της Αγίας Τριάδος». Τυχαία λέει ο άγιος υμνογράφος ότι την ανάσταση του Χριστού, ως βίωμα της αιώνιας ζωής, τη νιώθουμε ενεργά και αισθητά στην καρδιά μας, όταν αρχίζουμε να συγχωρούμε τους συνανθρώπους μας, όταν δηλαδή αρχίζουμε να θέτουμε σε ενέργεια τη σύνοψη όλων των εντολών του Κυρίου, την αγάπη προς τον κάθε (και εχθρό) συνάνθρωπό μας; «Συγχωρήσωμεν πάντα τῇ Ἀναστάσει καί οὕτω βοήσωμεν: Χριστός ἀνέστη ἐκ νεκρῶν».

ΜΕΓΑ ΣΑΒΒΑΤΟΝ (Α΄ ΑΝΑΣΤΑΣΗ)

«Μνήσθητι, εὔσπλαγχνε, καί ἡμῶν, καθώς ἐμνημόνευσας τοῦ λῃστοῦ ἐν τῇ βασιλείᾳ τῶν οὐρανῶν» (Θυμήσου και εμάς, εύσπλαγχνε Κύριε, όπως θυμήθηκες τον ληστή στη βασιλεία των Ουρανών). 

Το παραπάνω μικρό τροπάριο ακούγεται «εἰς ἦχον β΄ εἱρμολογικῶς», καθώς σημειώνει το τυπικό της Εκκλησίας μας, «ἀντί τοῦ: Εἴδομεν τό φῶς» κατά το τέλος της Θείας Λειτουργίας τοῦ Μ. Βασιλείου το πρωί του Μ. Σαββάτου, όπου τελείται, όπως λέει και ο λαός μας, η «Πρώτη Ανάσταση». Κι ως γνωστόν πρόκειται για την προαναγγελία της Αναστάσεως, αφού τελείται ο εσπερινός της λαμπροφόρου αυτής εορτής που συμπλέκεται με τη Θεία Λειτουργία του Μ. Βασιλείου. Όπως δηλαδή συμβαίνει με κάθε εσπερινό που ξεκινά την εορτή της επομένης ημέρας, κατά τον ίδιο τρόπο και η σημερινή: ξεκινά την Ανάσταση του Κυρίου, έχουμε εισέλθει στον προθάλαμο, για να προχωρήσουμε τρέχοντας στην καθαυτή εορτή με την έναρξη της επομένης ημέρας, «τῇ μιᾷ των Σαββάτων». 

Και την ώρα αυτή που έχει πάρει να χαράζει το σημαντικότερο γεγονός που υπήρξε, υπάρχει και θα υπάρχει στην παγκόσμια ιστορία: η Ανάσταση του Κυρίου που σηματοδοτεί και την ανάσταση των ανθρώπων καθώς νικιέται «ὁ ἔσχατος ἐχθρός τοῦ ἀνθρώπου, ὁ θάνατος», (συνεπώς και  η φιλαυτία και η πονηρία από τη δύναμη της Αγάπης), η Εκκλησία μας και πάλι έρχεται να μας φέρει στη θέση του ευγνώμονος ληστού, αυτού που αισθάνθηκε τη θέση του έναντι του συσταυρωμένου Βασιλέως της Δόξης, του ανθρώπου που έστω και την τελευταία στιγμή μετάνιωσε για ό,τι άσχημο και αμαρτωλό έκανε και στράφηκε με ταπείνωση αλλά και ελπίδα στον μόνο Σωτήρα του κόσμου.  Κι αυτό γιατί; Για να τονίσει ότι ναι μεν ο Κύριος καταπατά τον θάνατο καθιστώντας τον μία απλή μετάβαση προς τη ζωή η οποία πια αυτή «κυριεύει», αλλά απαιτείται και η ανθρώπινη συμμετοχή: ο άνθρωπος να μετανιώσει, να αισθανθεί όπως και ο ευγνώμων ληστής την κατάντια του και να ελπίσει στον Κύριο. Με άλλα λόγια η Ανάσταση του Κυρίου θα φέρει μεν την ανάσταση των σωμάτων όλων των ανθρώπων, είτε πιστών είτε απίστων, κατά την ημέρα της Δευτέρας παρουσίας Του (με την ένωση των σωμάτων με τις ψυχές), όμως δεν θα είναι ανάσταση προς ζωή για όλους: οι εν πίστει και μετανοίᾳ κεκοιμημένοι ή οι εν μετανοίᾳ ζώντες την ημέρα Εκείνη θα γευτούν με τρόπο ευλογίας την ανάστασή τους, εν αντιθέσει προς τους απίστους και αμετανοήτους που θα αναστηθούν μεν, αλλά η ανάσταση θα είναι γι’ αυτούς ανάσταση κρίσεως. 

Οπότε η Εκκλησία μας διά της υμνογραφίας της τονίζει και πάλι, στο ξημέρωμα της Χαράς για τη νέα δημιουργία, ότι το μόνο και απόλυτο ζητούμενο από τον άνθρωπο για να μπορέσει αυτός να ζήσει τη Βασιλεία των Ουρανών είναι η στάση της μετανοίας  – ό,τι συνιστά το ήθος του τελώνη, του μετανοημένου ασώτου, του ευγνώμονος ληστή. Το «μετανοεῖτε, ἤγγικε γάρ ἡ βασιλεία τῶν Οὐρανῶν» της αρχής της δημόσιας δράσης του Κυρίου βρίσκει θα λέγαμε την ευλογημένη απόληξή της στο «μνήσθητί μου, Κύριε» πάνω σ’ έναν σταυρό. Κι αυτό το σταυρωμένο «μνήσθητι» γίνεται πια η κραυγή που σφραγίζει χωρίς καμία διακοπή τη χριστιανική πορεία κάθε ανθρώπου και του δίνει τη βεβαιότητα από τα χείλη του Ίδιου του Κυρίου ότι κι αυτός θα είναι μέλος της ευλογημένης Βασιλείας Του. Φτάνει στο σημείο μάλιστα ο μέγας Γέρων της εποχής μας, όσιος Σωφρόνιος ο Αθωνίτης, ο Γέρων του Έσσεξ, να σημειώνει τα εξής καταπληκτικά γι’  αυτήν την ευλογημένη μετάνοια ως πλήρη αφοσίωση και στροφή στον δρόμο του Κυρίου: «Όταν όλο το «είναι» μας είναι συγκεντρωμένο στον Θεό, η προσευχή μας μπορεί να λάβει χαρακτήρα αιώνιο και να μην αντιληφθούμε τη στιγμή του θανάτου. Όταν είμαστε βυθισμένοι σε μια τέτοια προσευχή, δεν είμαστε πλέον σίγουροι αν θα επιστρέψουμε στη γη ή όχι. Αν περάσουμε στην άλλη όχθη σε κατάσταση προσευχής, δεν θα ζήσουμε τον θάνατό μας, αλλά θα αισθανόμαστε ότι ζούμε. Όταν βρισκόμαστε συνεχώς στην τελευταία Κρίση, περνάμε από τον θάνατο στην αιώνια ζωή, χωρίς να καταλάβουμε ότι έχουμε πεθάνει» (Οικοδομώντας τον Ναό του Θεού, τόμ. Β΄, σελ. 344).

Αδιανόητο βάθος μυστηρίου της πνευματικής ζωής των αγίων. Η άβυσσος της μετανοίας που συναντά την άβυσσο του ελέους του Θεού!

ΤΟ ΚΛΕΙΔΙ ΠΟΥ ΑΝΟΙΓΕΙ ΤΟΝ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟ...

 

«Ἄνοιξε τίς κλεισμένες πύλες τοῦ Παραδείσου ὁ ληστής, ἀφοῦ ἔβαλε σάν κλειδί τό μνήσθητί μου»

("Κεκλεισμένας ἤνοιξε τὰς πύλας, βαλών ὁ Λῃστὴς 

κλεῖδα τὸ μνήσθητί μου"). 

 (στίχοι γιά τόν εὐγνώμονα ληστή στό συναξάρι τῶν Ἁγίων Παθῶν).

Παρακολουθήστε στην υποσημειούμενη διεύθυνση μία ιστορία που θα μπορούσε να είναι αληθινή για τον ευγνώμονα συσταυρωμένο με τον Κύριο ληστή που βρήκε πρώτος το κλειδί π' ανοίγει τον Παράδεισο...

«Στον ευγνώμονα ληστή» - YouTube

ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΠΑΘΩΝ

 

«Δύο καὶ πονηρὰ ἐποίησεν, ὁ πρωτότοκος υἱός μου Ἰσραήλ· ἐμὲ ἐγκατέλιπε, πηγὴν ὕδατος ζωῆς, καὶ ὤρυξεν ἑαυτῷ φρέαρ συντετριμμένον· ἐμὲ ἐπὶ ξύλου ἐσταύρωσε, τὸν δὲ Βαραββᾶν ᾐτήσατο, καὶ ἀπέλυσεν. Ἐξέστη ὁ οὐρανὸς ἐπὶ τούτῳ, καὶ ὁ ἥλιος τὰς ἀκτῖνας ἀπέκρυψε. Σὺ δὲ Ἰσραὴλ οὐκ ἐνετράπης, ἀλλὰ θανάτῳ με παρέδωκας. Ἄφες αὐτοῖς, Πάτερ ἅγιε, οὐ γὰρ οἴδασι τὶ ἐποίησαν».

Στόν ἀνδροπρεπή καί ἔνθερμο τρίτο ἦχο ψέλνει ἡ Ἐκκλησία μας τό γνωστό τροπάριο, ὑψηλότατης πράγματι ποιητικῆς πνοῆς, ἀπό τούς αἴνους τοῦ ὄρθρου τῆς Μ. Παρασκευῆς, «δύο καί πονηρά ἐποίησεν ὁ πρωτότοκος υἱός μου Ἰσραήλ». Μιλάει ὁ ἴδιος ὁ Κύριος, εὑρισκόμενος πάνω στόν Σταυρό καί λίγο πρίν ἐκπνεύσει, κάνοντας τήν ἀποτίμηση αὐτῶν πού ἔπραξε ἀπέναντί Του ὁ ἐκλεκτός λαός Του Ἰσραήλ. Κι ἐνῶ βρίσκεται ἀδύναμος καί «ἡττημένος» ὡς ἄνθρωπος - ἔχει προσφερθεῖ ἑκούσια γιά τή σωτηρία τοῦ κόσμου - ἐντούτοις ἀκοῦμε, μέ φόβο πράγματι, τό παράπονό Του, παράπονο ὅμως τοῦ Παντοδύναμου Θεοῦ. Ὁ Ἐσταυρωμένος εἶναι ὁ Θεός πού πάσχει κατά τό ἀνθρώπινο! Τά λόγια Του εἶναι συγκλονιστικά καί προκαλοῦν σέ ἀλλοίωση τή φύση, ἡ ὁποία  προσωποποιεῖται καί ἀντιδρᾶ ὡς ἔννους ἄνθρωπος: χάνει τά μυαλά του ὁ οὐρανός καί ὁ ἥλιος κρύβει τίς ἀκτίνες του. (Σέ ἄλλα παρόμοια τροπάρια, ἐξαίσιας καί πάλι δραματικῆς ἔντασης, ὁ ὑμνογράφος ἑστιάζει στήν Παναγία Μητέρα τοῦ Κυρίου: σκίζει τά ἐνδύματά της, τραβάει τά μαλλιά της, γδέρνει τό πρόσωπό της - ἀδυνατεῖ νά κατανοήσει κι αὐτή τό μυστήριο τοῦ Πάθους τοῦ Υἱοῦ καί Θεοῦ της!) Τί λέει λοιπόν ὁ Ἐσταυρωμένος Δημιουργός; Παραπονεῖται γιά δύο πράγματα πού Τοῦ ἔκανε ὁ λαός Του: ἐγκατέλειψαν Ἐκεῖνον πού ἦταν ἡ πηγή τῆς ζωῆς τους· ἔσκαψαν γιά τούς ἑαυτούς τους τόν λάκκο τους, δηλαδή Σταύρωσαν Ἐκεῖνον καί ζήτησαν νά ἐλευθερωθεῖ ὁ Βαραββᾶς!  Ἡ ἀνθρώπινη λογική ἀδυνατεῖ νά παρακολουθήσει τή θεϊκή δικαιοσύνη. Τό παράπονο τοῦ Θεοῦ πού πάσχει δέν ἔχει ἴχνος ἐκδικητικότητας ἤ ἔστω καί ἀκροθιγῶς πειραγμένου ἐγωϊσμοῦ. Εἶναι πλῆρες ἀγάπης, γιατί βλέπει ὁ Θεός τά πλάσματά Του νά πονᾶνε καί νά καταστρέφονται, ἐπειδή Τόν ἀρνήθηκαν καί Τόν σκότωσαν! Τό πιό τραγικό; Συνεχίζουν νά μήν καταλαβαίνουν, ὁπότε ἡ ἀγάπη τοῦ Θεανθρώπου παίρνει τή μορφή τῆς ἔμπονης προσευχῆς πρός τόν Θεό Πατέρα γιά χάρη τῶν δημιουργημάτων Του: «Πατέρα, συγχώρησέ τους· δέν ξέρουν τί ἔκαναν!»

«Κύριε, ἀναβαίνοντός σου ἐν τῷ σταυρῶ, φόβος, καὶ τρόμος ἐπέπεσε τῇ κτίσει· καὶ τὴν γῆν μὲν ἐκώλυες καταπιεῖν τοὺς σταυροῦντάς σε, τῷ δὲ ᾍδῃ ἐπέτρεπες ἀναπέμπειν τοὺς δεσμίους εἰς ἀναγέννησιν βροτῶν. Κριτὰ ζώντων καὶ νεκρῶν, ζωὴν ἦλθες παρασχεῖν καὶ οὐ θάνατον. Φιλάνθρωπε δόξα σοι». 
(Κύριε, καθώς ἀνέβαινες πάνω στόν Σταυρό, κυριάρχησε στήν κτίση φόβος καί τρόμος. Κι ἀπό τή μιά ἐμπόδιζες τή γῆ νά καταπιεῖ τούς σταυρωτές Σου, ἐνῶ ἀπό τήν ἄλλη ἔδινες τήν ἄδεια στόν Ἅδη νά στείλει πίσω τούς δέσμιους σ’ αὐτόν, μέ σκοπό (βλέποντάς τους) τήν ἀναγέννηση τῶν θνητῶν. Κριτή τῶν ζωντανῶν καί τῶν νεκρῶν, ἦλθες νά προσφέρεις ζωή καί ὄχι θάνατο. Φιλάνθρωπε, δόξα σ’ Ἐσένα).
            Τό δοξαστικό τῶν ἀποστίχων τῆς ἀκολουθίας τῶν ἁγίων Παθῶν καταγράφει τή στάση τοῦ πιστοῦ ἀνθρώπου, πού ἔχει πλήρη ἐπίγνωση τοῦ πνευματικοῦ βάθους τοῦ Πάθους τοῦ Κυρίου: στέκεται μέ δέος  μπροστά στόν Κύριο τῆς ζωῆς καί τοῦ θανάτου· στέκεται δοξολογικά  πρός Αὐτόν πού εἶναι ὁ γεμάτος ἀγάπη Θεός, πού ἦλθε γιά νά ζήσει ὁ κόσμος καί ὄχι νά τιμωρηθεῖ μέ τόν θάνατο τῆς παρακοῆς του. Πιό συγκεκριμένα: Ὁ Χριστός πού σταυρώνεται εἶναι ὁ Κύριος τῆς δοξης πού ἀνέρχεται στόν σταυρό, πού ἐπιτρέπει στήν κτίση νά ἐκφράσει τόν φόβο καί τόν τρόμο της, ὄχι ὅμως καί τόν καταστροφικό γιά τούς σταυρωτές ἀποτροπιασμό της – δέν τῆς ἐπιτρέπεται νά τούς καταπιεῖ· καί ταυτόχρονα ὁ Ἐσταυρωμένος εἶναι ὁ Κύριος πού ὁ Ἴδιος ἑκούσια ἀποδέχτηκε νά σταυρωθεῖ λόγω τῆς ἄπειρης ἀγάπης Του, πού φροντίζει καί γιά τούς σταυρωτές Του, πού ἐπιτρέπει στόν Ἅδη νά στείλει πίσω τούς νεκρούς. Στόν Σταυρό τοῦ Κυρίου ψαύουμε ἀνάγλυφα τό τί σημαίνει χριστιανικά δύναμη καί παντοδυναμία: σημαίνει παραιτοῦμαι ἀπό δικαιώματα γιά χάρη τοῦ ἄλλου· σημαίνει θυσιάζομαι ἐγώ γιά νά ζήσει ὁ ἄλλος, ἀκόμη καί ὁ ἐχθρός μου. Ὁ Σταυρός ἐξαγγέλλει μέ σαφήνεια τήν ἀνατροπή ὅλων τῶν ἀνθρωπίνων δεδομένων καί «ἀξιῶν». 

ΟΡΘΡΟΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ

 

«Τάς αἰσθήσεις ἡμῶν καθαράς τῷ Χριστῷ παραστήσωμεν, καί ὡς φίλοι αὐτοῦ τάς ψυχάς ἡμῶν θύσωμεν δι’ αὐτόν, καί μή ταῖς μερίμναις τοῦ βίου συμπνιγῶμεν ὡς ὁ Ἰούδας, ἀλλ’ ἐν τοῖς ταμείοις ἡμῶν κράξωμεν∙ Πάτερ ἡμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς, ἀπό τοῦ πονηροῦ ρῦσαι ἡμᾶς». 

(Ας παρουσιάσουμε ενώπιον του Χριστού καθαρές τις αισθήσεις μας και ως φίλοι Του ας προσφέρουμε θυσία για χάρη Του τις ζωές μας και ας μη συμπνιγούμε όπως ο Ιούδας από τις αγωνιώδεις μέριμνες του βίου, αλλά αντίθετα μέσα στα ταμεία των καρδιών μας ας φωνάξουμε δυνατά: Πατέρα μας ουράνιε, σώσε μας από τον πονηρό).

Ο Ιούδας εξακολουθεί να αποτελεί τραγική φιγούρα στο όλο πλαίσιο του θείου δράματος που προβάλλεται από την υμνολογία της Μεγάλης Εβδομάδας. Κι όχι μόνο για τη φιλάργυρη διάθεσή του, όχι μόνο για το γεγονός της προδοσίας του Διδασκάλου του, αλλά και για την ελλειμματική μετάνοια που επέδειξε (να δει το σφάλμα του αλλά να μην πιστέψει στην αγάπη του Δημιουργού και Θεού του), πράγματα που έγιναν όργανα στα χέρια του Πονηρού προκειμένου να τον πνίξει τελικά μέσα στους λογισμούς του και μέσα στις ενοχές του με τη συγκλονιστική κατάληξη της αυτοκτονίας του. Πάντοτε στους αιώνες ο Ιούδας θα αποτελεί ορόσημο στην εκκλησιαστική υμνογραφία, ώστε οι άνθρωποι κάθε εποχής, και όχι μόνο οι χριστιανοί, να βλέπουν τι σημαίνει υποκρισία, τι σημαίνει να κινείται κανείς με κριτήριο τα πάθη του και όχι την ειλικρινή διάθεσή του, τι σημαίνει να γίνεται προδότης του φίλου και Διδασκάλου του. Κι έρχεται κι επανέρχεται η υμνολογία των μεγάλων ημερών στο πρόσωπό του όχι μόνο γιατί συνοδεύει κατ’  ανάγκην ως μαθητής του Χριστού τον Διδάσκαλο, ιδίως στις τελευταίες ώρες Του, αλλά και γιατί (κι είναι το στοιχείο που προκαλεί φόβο στον κάθε χριστιανό) τον «Ιούδα» ως τύπο τον κρύβουμε όλοι οι άνθρωποι μέσα μας -  είναι ο κακέκτυπος εαυτός μας, ο αλλοιωμένος λόγω του εγωισμού που δυστυχώς κυριαρχεί σ’  έναν πεσμένο στην αμαρτία κόσμο.  

 Αυτό το τελευταίο έρχεται να μας θυμίσει και πάλι ο υμνογράφος σ’  ένα από τα σύντομα τροπάρια του πρώτου αντιφώνου του πλαγίου δ΄ ήχου (από τον όρθρο της Μεγάλης Παρασκευής), όταν μας τονίζει ότι η επιλογή του «Ιούδα» εαυτού μας στον ψυχικό κόσμο μας δεν είναι ανώδυνη∙ φέρνει το τίμημα της αμαρτίας που αποτυπώνεται στην ψυχή του ανθρώπου ως κυριολεκτικά πνιγμός, ως αγωνία και άγχος, ως αδυναμία ο άνθρωπος να μπορεί ψυχικά να αναπνέει -  ό,τι συνέβη στον προδότη μαθητή Ιούδα και ό,τι σημειώνει και ο απόστολος Παύλος για τα επίχειρα της αμαρτίας:  «θλίψις και στενοχωρία σε κάθε έναν που εργάζεται το κακόν». Και τι προτείνει ο θεολόγος ποιητής που λειτουργεί ως στόμα της Εκκλησίας για να μη φτάνουμε σ’  αυτήν την τραγική πραγματικότητα; 1. Να προσέχουμε τις αισθήσεις μας (τα μάτια μας πρώτα από όλα, την ακοή μας, τη γεύση, την όσφρηση την αφή), ώστε να μην προσκλίνουν στο πονηρό προκειμένου να διατηρούμε καθαρή την καρδιά -  εκεί που βρίσκει χώρο ανάπαυσης το Πνεύμα του Θεού. 2. Να βρισκόμαστε αδιάκοπα στην πορεία της τήρησης του θελήματος του Θεού, δηλαδή στην έκταση της ψυχής μας να ζούμε την εντολή της αγάπης  προς τον Θεό και τον συνάνθρωπό μας, χαρακτηριστικό της οποίας (αγάπης) είναι η θυσία του εαυτού προς χάριν του άλλου (Θεός και συνάνθρωπος συνταυτίζονται εν προκειμένω). 3. Με τις προϋποθέσεις της προσοχής των αισθήσεων και της θυσιαστικής αγάπης ως οδού ζωής, να κραυγάσουμε την Κυριακή προσευχή, τό «Πάτερ ἡμῶν». 

Κι αξίζει να σημειώσουμε ότι η προσευχή αυτή, δοσμένη από τον ίδιο τον Κύριό μας (εξ ου και Κυριακή προσευχή ονομάζεται), θεωρείται η σπουδαιότερη όλων των προσευχών. Διότι συνιστά ρήμα Κυρίου που περικλείει την παντοδύναμη ενέργειά Του, η οποία όμως για να λειτουργήσει θετικά και ευεργετικά στον άνθρωπο πρέπει αυτός να βρίσκεται συντονισμένος με τον Χριστό, να θέλει δηλαδή να είναι μέλος Εκείνου και να βρίσκεται στην τροχιά των αγίων Του εντολών. Τι θα πει αυτό; Ότι ορθά λέει κανείς το «Πάτερ ἡμῶν» όταν είναι συνδεδεμένος με τους άλλους – δεν είναι τυχαίο ότι κατεξοχήν αξιωνόμαστε να πούμε την προσευχή αυτή λίγο πριν τη Θεία Κοινωνία – αλλά και όταν είναι στραμμένος στον «ταμεῖον» του, δηλαδή προς την ίδια την καρδιά του. Κι είναι ευκαιρία τώρα που ζούμε κάτω από λίγο δύσκολες συνθήκες λόγω της πανδημίας να πούμε πως το «ταμεῖον» μας είναι και το σπίτι μας. Στην ησυχία του σπιτιού μας, όταν βεβαίως υπάρχει αυτή, μπορεί κανείς με προσοχή να αφουγκραστεί τον εσώτερο εαυτό του κι εκεί «γουλιά γουλιά» να «πιει» τα λόγια της προσευχής του Χριστού, εναλλάσσοντας το «Πάτερ ἡμῶν» με το «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, ἐλέησόν με». Όπως διδάσκει η εμπειρία των πατέρων μας, τότε θα αρχίσει να ανατέλλει και η παρουσία του φωτός της Βασιλείας του Χριστού στην ύπαρξή μας και να γινόμαστε κι εμείς κατά την αναλογία της ορθής έκφρασης της προσευχής «φῶς Χριστοῦ».

ΟΡΘΡΟΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΠΕΜΠΤΗΣ

«Μυσταγωγῶν σου, Κύριε, τοὺς μαθητάς, ἐδίδασκες λέγων· Ὦ φίλοι, ὁρᾶτε, μηδεὶς ὑμᾶς χωρίσει μου φόβος· εἰ γὰρ πάσχω, ἀλλ' ὑπὲρ τοῦ κόσμου· Μὴ οὖν σκανδαλίζεσθε ἐν ἐμοί· οὐ γὰρ ἦλθον διακονηθῆναι, ἀλλὰ διακονῆσαι καὶ δοῦναι τὴν ψυχήν μου λύτρον ὑπὲρ τοῦ κόσμου. Εἰ οὖν ὑμεῖς φίλοι μου ἐστέ, ἐμὲ μιμεῖσθε· ὁ θέλων πρῶτος εἶναι ἔστω ἒσχατος· ὁ δεσπότης ὡς ὁ διάκονος· μείνατε ἐν ἐμοί, ἵνα βότρυν φέρητε· ἐγὼ γάρ εἰμι τῆς ζωῆς ἡ ἄμπελος».

 (Κύριε, θέλοντας νὰ μυήσεις τοὺς μαθητὲς στὸ θεῖο σου μυστήριο, τοὺς δίδασκες, λέγοντας: Ὢ φίλοι μου, προσέχετε κανένας φόβος νὰ μή σᾶς χωρίσει ἀπὸ ἐμένα· γιατί ἂν πάσχω, τὸ κάνω γιὰ τὸν κόσμο· νὰ μὴ σκανδαλίζεστε μὲ τὴ διαγωγή μου, ἐπειδὴ δὲν ἦλθα νὰ ἐξυπηρετηθῶ ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους, ἀλλὰ νὰ τοὺς ὑπηρετήσω καὶ νὰ δώσω τὴ ζωή μου λύτρο ἐξαγορᾶς τοῦ κόσμου ἀπὸ τὴν ἁμαρτία (καὶ τὸ διάβολο). Ἐάν, λοιπόν, εἶστε φίλοι μου, νὰ μιμεῖσθε τὸ παράδειγμά μου· ἐκεῖνος ποὺ θέλει νὰ εἶναι πρῶτος, ἂς εἶναι ὁ τελευταῖος· ὁ δεσπότης, ἂς εἶναι ὅπως ὁ διάκονος (ὄχι βέβαια μὲ λειτουργικὴ ἔννοια). Μείνετε, λοιπόν, μαζί μου, γιὰ νὰ καρποφορήσετε βότρυ (σταφύλι)· διότι ἐγὼ εἶμαι ἡ ἄμπελος τῆς πνευματικῆς ζωῆς) (Μετάφραση Ἀνδρέα Θεοδώρου).

Ἄν ἀναφερόμαστε συχνά  στό μυστήριο τῆς ἐλευθερίας τοῦ ἀνθρώπου, στό δοξαστικό τῶν ἀποστίχων τοῦ ὄρθρου τῆς Μ. Πέμπτης πού ακούγεται σέ ἦχο πλ. τοῦ α΄, βρισκόμαστε στό ὑπέρτατο μυστήριο τῆς Σταυρικῆς θυσίας τοῦ Κυρίου. Κι εἶναι ἀλήθεια ὅτι πολλοί ἐπεχείρησαν νά δώσουν ἀπάντηση γιά τό Πάθος αὐτό τοῦ Κυρίου – τήν ἀποκορύφωση καλύτερα τοῦ Πάθους Του, γιατί ὁλόκληρη ἡ ζωή Του ὑπῆρξε ἕνα Πάθος. Καί τί εἶπαν, ὅπως γιά παράδειγμα ὁ γνωστός θεολόγος τῆς Δύσεως Ἄνσελμος Κανταουρίας; Ὅτι πρόκειται γιά ἱκανοποίηση τῆς θείας δικαιοσύνης. Τόσο πολύ δηλαδή εἶχε προσβληθεῖ ὁ Θεός ἀπό τίς ἁμαρτίες τῶν ἀνθρώπων, ὥστε ἔπρεπε νά πάθει ἕνας Θεός γιά νά ἐξαλείψει τό κατάντημα αὐτό. Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ἀπέφυγε τόν πειρασμό. Δέν θέλησε νά διεισδύσει λογικά στό μυστήριο, γι’ αὐτό καί ἀρκέστηκε σ’ αὐτό πού ἀπεκάλυπτε ἡ ἴδια ἡ ζωή τοῦ Χριστοῦ: ὅτι πάνω στόν Σταυρό φανερώνεται μέν τό ἀσύλληπτο μέγεθος τῆς ἁμαρτίας τοῦ ἀνθρώπου, ἀλλά ταυτοχρόνως ἀποκαλύπτεται τό ἄπειρο μέγεθος τῆς ἀγάπης τοῦ Δημιουργοῦ. Αὐτό σημειώνει καί ὁ ὑμνογράφος ἐν προκειμένῳ: ὁ Κύριος μυεῖ στό μυστήριο τῆς ἀγάπης Του τούς μαθητές Του, τό ὁποῖο ὑπέρκειται ὁποιασδήποτε λογικῆς - ἡ λογική πάντοτε σκανδαλίζεται μπροστά σέ ἕναν Θεό πού πάσχει! Καί «σκληραίνει» τόν λόγο Του: ὄχι μόνον ἐγώ, ἀλλά καί σεῖς πρέπει νά περπατήσετε μέ ἀντίστοιχο θυσιαστικό γιά τούς ἄλλους τρόπο: εἶναι τό τίμημα τῆς φιλίας σας, λέει, πρός Ἐμένα. Ἀλλά εἶναι καί ὁ μοναδικός δρόμος πού γίνεστε σάν κι Ἐμένα. Γιατί εἶστε σταφύλι στό δικό Μου ἀμπέλι

 

ΟΡΘΡΟΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΤΕΤΑΡΤΗΣ

«Ὤ τῆς Ἰούδα ἀθλιότητος! Ἐθεώρει τήν πόρνην φιλοῦσαν τά ἴχνη, καί ἐσκέπτετο δόλῳ τῆς προδοσίας τό φίλημα… Ὤ της Ἰούδα ἀθλιότητος! Ἀφ’ ἧς ρῦσαι ὁ Θεός τάς ψυχάς ἡμῶν».

(Ω, η αθλιότητα του Ιούδα! Έβλεπε την πόρνη να φιλάει τα πόδια του Χριστού και σκεπτόταν δόλια το φίλημα της προδοσίας… Ω, η αθλιότητα του Ιούδα! Απ’ αυτήν σώσε Θεέ μου τις ψυχές μας).

Δεν θέλουμε να στηλιτεύσουμε παρορμητικά τον Ιούδα. Διότι ενώ προβάλλεται ως κατεξοχήν αρνητικό παράδειγμα από την υμνολογία της Εκκλησίας  μας, παραπέμπει το σκεπτικό του σε μας τους ίδιους και στις ψυχές μας. Γιατί τι μας λέει το τροπάριο (παρμένο από τους αίνους του όρθρου της Μεγάλης Τετάρτης, ημέρας που η Εκκλησία προβάλλει την πόρνη γυναίκα που άλειψε με μύρο τον Κύριο Ιησού λίγο προ του σωτηρίου Πάθους Του); Ότι ελλοχεύει σε όλους ο κίνδυνος να περιπέσουμε κι εμείς στη δική του αθλιότητα, δηλαδή στο δικό του σκεπτικό και στη δική του δράση, κάτι που θα είναι καταστροφικό για τη σωτηρία μας. Χρειάζεται λοιπόν προσοχή στην ετοιμότητα καταδίκης του: θα πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι να δεχτούμε τα «πυρά» της κριτικής μας και για μας τους ίδιους.

Τι θέλουμε να πούμε; Τι συνιστά την αθλιότητα, κατά τον υμνογράφο, του Ιούδα; Όχι ασφαλώς η προσωπικότητά του, το «βάθος» του εαυτού του, που δεν παύει σε κάθε περίπτωση να εικονίζει τον Χριστό – γι’ αυτήν την εικόνα Του ήλθε ο Χριστός και θυσιάστηκε και σταυρώθηκε. Η αθλιότητά του έγκειτο στο γεγονός της υποκρισίας του: έβλεπε αντικειμενικά την πόρνη γυναίκα να περιχύνει το πανάκριβο μύρο πάνω στον Χριστό (φανερώνοντας έτσι την αγάπη της προς Αυτόν), εξεγειρόταν με τη μάσκα της «κοινωνικής δικαιοσύνης», μαζί και με τους άλλους μαθητές βέβαια, για την «απώλεια» του μύρου («τσάμπα» και άσκοπο χάσιμο χρημάτων: θα μπορούσαν τα «πεταμένα» χρήματα να προσφερθούν στους φτωχούς), ενώ άλλα τελικώς σχεδίαζε στο βάθος του μυαλού του: την προδοσία του Διδασκάλου του! Με άλλα λόγια, άλλα έβλεπε, άλλα έλεγε, άλλα σκεπτόταν – κυριολεκτικά ο ορισμός της υποκρισίας. Και γιατί χαρακτηρίζεται αθλιότητα η κατάσταση αυτή; Διότι κανείς και πουθενά σε ολόκληρο τον κόσμο δεν αποδέχεται την υποκρισία, η οποία εκφράζει την ψευτιά του ανθρώπου, την ανειλικρίνεια των προθέσεών του, έναν εαυτό κυριαρχημένο από τον ίδιο τον Πονηρό – ο Πονηρός είναι ο Πατέρας του ψεύδους!

Μα μήπως όμως κι εμείς οι θεωρούμενοι χριστιανοί δεν περιπίπτουμε συχνά σε μία παρόμοια αθλιότητα; Δεν συλλαμβάνουμε,  λίγες ή πολλές φορές δεν έχει σημασία, τον εαυτό μας να λειτουργεί υποκριτικά, που θα πει όπως σημειώσαμε παραπάνω άλλα να βλέπουμε, άλλα να λέμε και άλλα να σκεπτόμαστε; Η καρδιά μας δηλαδή βρίσκεται πάντοτε πάνω στην απλότητα και την αγνότητα που ζητεί ο αρχηγός της πίστης μας – πάνω στη θυσιαστική σταυρική αγάπη που θέτει Εκείνος ως όριο; «Αὕτη ἐστίν ἡ ἐντολή ἡ ἐμή, ἵνα ἀγαπᾶτε ἀλλήλους, καθώς ἠγάπησα ὑμᾶς. Μείζονα ταύτης ἀγάπην οὐδείς ἔχει, ἵνα τις τήν ψυχήν αὐτοῦ θῆ ὑπέρ τῶν φίλων αὐτοῦ». Πάντοτε αντιμετωπίζουμε τους συνανθρώπους μας με τον ίδιο (καρδιακό) τρόπο, είτε τους φιλικά σε μας προσκείμενους είτε και τους εχθρούς και αδικούντας ημάς; Εδώ φτάνει στο σημείο ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος να θεωρεί ότι υπάρχει και «καλή υποκρισία», με την έννοια ότι επειδή δεν είμαστε στο ύψος της αγάπης του Χριστού μπορεί να «υποκρινόμαστε» την αγάπη, κλαίγοντας όμως μέσα μας για το έλλειμμά μας αυτό! Δηλαδή και η καλή ακόμη υποκρισία δεν είναι καλή, αλλά απλώς ένα μέσο για να καταδικάζουμε τον εαυτό μας λόγω της αθλιότητας που παρουσιάζουμε!

Λοιπόν, επανερχόμαστε! Ίσως δεν πρέπει να σπεύδουμε εύκολα και άκριτα να καταδικάζουμε την αθλιότητα του Ιούδα! Γιατί στην άκριτη αυτή περίπτωση τον εαυτό μας τον βγάζουμε απέξω και τον εντάσσουμε αυτόματα στους καλούς χριστιανούς, οι οποίοι τηρούν και εφαρμόζουν τα δυσθεώρητα ύψη των εντολών του Χριστού. Συμβαίνει όμως πράγματι αυτό; Ο άγιος υμνογράφος έχει υπόψη του  τη δυσκολία αυτή και κινείται όντως ρεαλιστικά και ταπεινά.  Γιατί τι μας παροτρύνει; Να παρακαλούμε τον Θεό να μας σώζει από την τραγικότητα της υποκρισίας – πρόκειται για χάρη Θεού σ’ εκείνον που όντως αγωνίζεται νόμιμα την πνευματική ζωή.