«Οι άγιοι έζησαν επί της βασιλείας του Μιξιμιανού. Και
ο μεν Σέργιος ήταν Πριμικήριος, δηλαδή αρχηγός, της σχολής των Κιντιλίων
(επίλεκτων στρατιωτικών μονάδων), ο δε Βάκχος ήταν Σεκουνδικήριος, δηλαδή
δεύτερος, της ίδιας σχολής. Εξαρχής μυήθηκαν στη χριστιανική πίστη και έμαθαν
καλά τις θεόπνευστες Γραφές, γι’ αυτό και κατηγορήθηκαν ως χριστιανοί στον βασιλιά, ο
οποίος τους διέταξε να προσφέρουν μαζί του θυσία στα είδωλα. Λόγω της άρνησής
τους, τους αφαίρεσαν τις ζώνες και τα περιλαίμιά τους, και τους φόρεσαν γυναικεία ενδύματα, περιφέροντάς
τους με σίδερα στα πόδια στο κέντρο της πόλεως, προς διακωμώδηση και ύβρη, ενώ
στη συνέχεια τους οδήγησαν στον ηγεμόνα Αντίοχο, στην πόλη των Ευφρατησίων.
Καθώς πλησίαζαν, τους εμφανίστηκε άγγελος που τους γέμισε από δύναμη και θάρρος, και ο μεν Βάκχος, αφού
πρώτα κτυπήθηκε επί πολύ ώρα με ωμά νεύρα, μέσα σ’ αυτά τα βασανιστήρια
παρέδωσε το πνεύμα, ο δε Σέργιος, αφού ανακρίθηκε με διαφόρους τρόπους,
καθηλώθηκε στα πόδια σε σιδερένιες κρηπίδες, κι αφού αναγκάστηκε να τρέχει επί
πολύ, έπειτα κλείστηκε στη φυλακή, και πάλι καθηλώθηκε στις ίδιες κρηπίδες,
μέχρις ότου στο τέλος του έκοψαν το κεφάλι με ξίφος».
Οι άγιοι Σέργιος και Βάκχος δεν ανήκουν απλώς στη χορεία
των μαρτύρων της Εκκλησίας μας, αλλά στους μεγαλομάρτυρες αυτής. Στη βυζαντινή
εποχή μάλιστα τιμώνταν ιδιαιτέρως, γι’ αυτό και ο Ιουστινιανός έκτισε μοναστήρι προς τιμή τους,
που σήμερα – από τα σημαντικότερα σωζόμενα χριστιανικά μνημεία της πρώιμης
βυζαντινής περιόδου – έχει το όνομα τέμενος Κιουτσούκ Αγιασοφιά, δηλαδή Μικρή
Αγία Σοφία. Την αγιότητα και το μαρτύριό τους ευλαβήθηκαν, κατά τον υμνογράφο,
και «οι ουράνιες πύλες, οι οποίες άνοιξαν αμέσως χάριν των μαρτύρων, διότι το
μαρτύριό τους χαριτώθηκε από τον ίδιο τον Κύριο, ενώ έτρεψε σε φυγή τις
φάλαγγες των δαιμόνων» (ωδή ς΄). Αιτία βεβαίως για την ιδιαίτερη ευαρέσκεια του
Θεού από το μαρτύριο των αγίων ήταν το κίνητρό τους: «ο πόθος για τον Χριστό, ο
οποίος τους έκανε να βδελύσσονται κάθε κοσμική δόξα και γοητεία, και να
προσβλέπουν μόνον στον Κύριο, αθλούμενοι υπέρ Αυτού νομίμως, δηλαδή χωρίς να
χάνουν καθόλου την αγάπη τους ακόμη και προς τους βασανιστές τους» (ωδή γ΄).
Εκείνο που κάνει ιδιαίτερη εντύπωση από την υμνολογία των
αγίων σήμερα, είναι ότι ο υμνογράφος όχι μία, αλλά πολλές φορές τονίζει τον
μεταξύ των δύο αυτών αγίων σύνδεσμο, ο οποίος θεμελιωνόταν όχι στους δεσμούς
αίματος – δεν ήταν φυσικά αδέλφια οι άγιοι – αλλά στην κοινή τους πίστη στον
Χριστό. «Με τον τρόπο του Δαυίδ φώναζαν δυνατά οι μάρτυρες Σέργιος και Βάκχος:
Τι υπάρχει καλύτερο ή ωραιότερο, από το να κατοικούν αδελφοί στον ίδιο τόπο και
με την ίδια γνώμη; Όχι γιατί ήταν ενωμένοι με φυσική σχέση, αλλά με την κοινή
τους πίστη» (αίνοι). Κι αλλού: «Αυτούς που η φύση δεν γνώρισε ως σαρκικούς
αδελφούς, η πίστη τούς οδήγησε σαν από ανάγκη να έχουν αδελφικό φρόνημα μέχρι
και το μαρτύριο» (αίνοι). Κι αυτή η κοινή πίστη που τους έδενε σαν αδέλφια και
παραπάνω από αδέλφια, οφείλετο βεβαίως στην παρουσία του Αγίου Πνεύματος. Το
Άγιο Πνεύμα ζώντας στην καρδιά και την ύπαρξή τους τούς έκανε να έχουν μία ψυχή
και μία καρδιά: «ου φύσεως ακολουθία, αλλά πίστεως ενώσει του Αγίου
Πνεύματος» (αίνοι).
Ο ιδιαίτερος τονισμός της αλήθειας αυτής από τον
υμνογράφο δεν γίνεται, νομίζουμε, τυχαία. Ο υμνογράφος γνωρίζει ότι μερικές
φορές ο φυσικός δεσμός δεν λειτουργεί με τον τρόπο που πρέπει, δηλαδή μέσα στο
πλαίσιο της αγάπης. Υπάρχουν φορές που το μίσος διακατέχει αυτούς που
συνδέονται με τους δεσμούς αίματος. Ακόμη και παροιμία υπάρχει πάνω σ’ αυτό:
«Μισούνται σαν αδέλφια» - μία τραγική, δυστυχώς, πραγματικότητα. Εκείνος όμως ο
δεσμός που μένει ακατάλυτος, που πραγματικά ενώνει τους ανθρώπους, είναι ο
δεσμός που δημιουργεί το ίδιο το Πνεύμα του Θεού πάνω στην κοινή πίστη του
Χριστού. Και τούτο γιατί όπου υπάρχει το Πνεύμα του Θεού υπάρχει η
αληθινή αγάπη, τέτοια που ακόμη και ο θάνατος είναι ανίσχυρος μπροστά της. Το
ζωντανό παράδειγμα των αγίων Σεργίου και Βάκχου είναι μία από τις πολλές
αποδείξεις.
