Α. «Ο άγιος Ισίδωρος, που ήταν Αιγύπτιος κατά το γένος, ήταν
γνωστός ως υιός ευγενών και θεοφιλών γονέων, και ήταν συγγενής του Θεοφίλου και του Κυρίλλου, των
Επισκόπων της Εκκλησίας των Αλεξανδρέων. Ο όσιος αυτός, πεπαιδευμένος πάρα πολύ
και από τη θεία σοφία, αλλά και από την έξωθεν, άφησε πάμπολλα συγγράμματα,
άξια λόγου και μνήμης στους φιλομαθείς. Αφού εγκατέλειψε κάθε είδος πλούτου, τη
λαμπρότητα του γένους του, την ευδαιμονία του βίου, επήγε στο Πηλούσιο όρος και
ακολούθησε τη μοναχική ζωή. Εκεί διάγοντας με πλήρη αφιέρωση στον Θεό, φώτιζε
με τη διδασκαλία των θείων του λόγων όλη την οικουμένη, με αποτέλεσμα να οδηγεί σε μετάνοια
τους αμαρτάνοντες, να στηρίζει αυτούς που αγωνίζονταν στην πίστη, να διεγείρει
προς την αρετή αυτούς που απειθούσαν, με την αυστηρότητα των θείων ελέγχων του.
Κι ακόμη: να υπενθυμίζει και να νουθετεί και βασιλείς, για το συμφέρον της οικουμένης, και γενικά να
ερμηνεύει με σοφότατο τρόπο τα λόγια της Αγίας Γραφής σε όλους αυτούς που τον
ρωτούσαν. Λέγεται μάλιστα ότι οι επιστολές του φτάνουν τις δέκα χιλιάδες. Αφού
έζησε λοιπόν άριστα και πολιτεύτηκε σύμφωνα με το θέλημα του Θεού, έφυγε από τη
ζωή αυτή σε βαθύ γήρας».
Β. Ο άγιος Θεοφάνης, ο υμνογράφος του οσίου Ισιδώρου,
είναι επόμενο να εστιάζει την προσοχή του σε αυτό που αποτέλεσε το μεγαλύτερο
χάρισμα του αγίου: τη διδασκαλία του. Σχεδόν στο σύνολο των ύμνων που έγραψε
γι’ αυτόν, στο διδακτικό του οσίου αναφέρεται, με παράλληλη αναφορά στη
διαχρονική επιρροή του στους πιστούς και στις προϋποθέσεις του λόγου του,
προφορικού και γραπτού. Σε τροπάριο του καθίσματος του όρθρου για παράδειγμα,
κατά συμπυκνωμένο τρόπο επισημαίνει: «Αναδείχτηκες βίβλος διδασκαλίας της γνώσης,
που συντάχθηκε με τον φωτισμό του πανάγνου Πνεύματος από τον πλούτο της πίστης
σου, και φανερώνεις τα θεία σε όλους που έχουν ανάγκη τον Θεό και Τον
αναζητούν, όπως και θησαυρίζεις τη ζωή γι’ αυτούς που την θέλουν». Και σ’ ένα
από τα στιχηρά του εσπερινού παρουσιάζει τον όσιο με ωραία έμπνευση: «Με την
πλημμύρα της χάρης του Θεού και με τη βροχή των λόγων σου, ποτίζεις όλους του
πιστούς. Διότι βάζοντας το στόμα σου στον κρατήρα της θεϊκής σοφίας σαν να
πίνεις από πηγή, άντλησες από εκεί με αφθονία, και διέδωσες παντού τις ακτίνες
των δογμάτων σου, στέλνοντας επιστολές και διδάσκοντας και νουθετώντας,
θαυμάσιε».
Είπαμε βεβαίως ότι αναφέρεται ο άγιος υμνογράφος και στις
προϋποθέσεις του οσίου ως προς το χάρισμα του λόγου που είχε. Ο όσιος Ισίδωρος
δηλαδή δεν έγραφε ή δεν κήρυσσε, και μάλιστα με μεγάλη καλλιέπεια, επειδή απλώς
μελέτησε – η μελέτη του ήταν πράγματι κοπιώδης και επισταμένη, τόσο των εκκλησιαστικών
Πατέρων και συγγραφέων, όσο και των διαφόρων φιλοσόφων – αλλά κυρίως επειδή «έμαθε
αφ’ ων έπαθε» κατά την εκκλησιαστική ορολογία. Έζησε με άλλα λόγια την
πνευματική ζωή, φωτίστηκε από το Πνεύμα του Θεού, γνώρισε τον Θεό, τον κήρυξε. Όπως
σημειώνει μεταξύ άλλων ο υμνογράφος: «Θανάτωσες με την εγκράτεια το αμαρτωλό
φρόνημα, καθώς ντύθηκες τη ζωηφόρο νέκρωση που δίνει ο Χριστός. Κι αφού
πλάτυνες την κατάσταση της ψυχής σου, πανόσιε, την έκανες να
χωράει καθαρά τα χαρίσματα του Πνεύματος, και έγινες έτσι δοχείο θεοπνεύστων
διδαγμάτων και κατοικητήριο της υπέρ νουν θεϊκής σοφίας».
Αξίζει να σταθούμε περισσότερο. Διότι οι επισημάνσεις του
αγίου υμνογράφου, και για τις προϋποθέσεις του διδασκαλικού του αξιώματος και
για το περιεχόμενο της διδασκαλίας του, είναι πολύ σημαντικές, ιδίως ως προς τη
χρήση του όρου «πλάτυνση της κατάστασης της ψυχής». Ασφαλώς δηλαδή ο άγιος
εξέφραζε τη σοφία του Θεού, αλλά αφού είχε καταστήσει τον εαυτό του ικανό (μέσω
της εγκρατείας που καταργούσε το σαρκικό φρόνημα) για να ζει η σοφία αυτή (ως
κυριολεκτικά ένδυμά του) στην ύπαρξή του. Επαναλαμβάνει δηλαδή ο υμνογράφος την
ίδια αλήθεια για την ένωση του Θεού με τον άγιο (και με κάθε συνεπώς γνήσιο
χριστιανό), αλλά μέσω και ενός άλλου όρου, μίας άλλης λέξης: Ο άνθρωπος μπορεί
να «πλατυνθεί» τόσο, ώστε να χωρέσει ολόκληρο τον Θεό!
Ποια η εξήγηση; Πρόκειται για το μεγαλείο της δημιουργίας
του από Εκείνον – «ποιήσωμεν ἄνθρωπον κατ’ εἰκόνα ἡμετέραν καί καθ’ ὁμοίωσιν»
- ο Οποίος θέλησε κατά κάποιον τρόπο να «επαναλάβει» (όσιος Σωφρόνιος) τον
εαυτό Του μέσω του τελευταίου και ανωτέρου δημιουργήματός Του. Ο άνθρωπος
δημιουργείται με προοπτική να «χωρέσει» όλο τον Θεό! Χάνεται η προοπτική λόγω
της αμαρτίας – η αμαρτία σμικρύνει και συρρικνώνει τον άνθρωπο μέχρις
εξαντλήσεως και εξουδενώσεώς του – αλλά την επαναποκτά με τον ερχομό του
ενανθρωπήσαντος Θεού. Ο Ιησούς Χριστός ανοίγει και πάλι τη χαμένη προοπτική και
έτσι ο πιστός πια άνθρωπος, ενσωματωμένος στον Χριστό, «πλατύνεται» μέχρι
απειρίας: ο άνθρωπος όπως είπαμε χωράει τον Θεό και κατ’ επέκταση όλους τους
συνανθρώπους του! Ο κάθε άνθρωπος, εν Χριστώ μπορεί να γίνει ένας άλλος
Χριστός. Γι’ αυτό και η πλάτυνσή του αυτή τον καθιστά «στόμα Χριστού» με λόγο
αιώνιο! Η Παναγία Μητέρα του Κυρίου ως «πλατυτέρα τῶν Οὐρανῶν»
δακτυλοδεικτεί με τον πιο σαφή τρόπο το υπερφυές αυτό όριο!
Ο όσιος Ισίδωρος μας άφησε περί τις δέκα χιλιάδες (δύο
κατά πιο ακριβή έρευνα) επιστολές. Όπως κι αν έχει το πράγμα όμως, σημασία έχει
το γεγονός ότι υπήρξε «ο πολυγραφότερος επιστολογράφος της αρχαίας Εκκλησίας»
(Σ. Παπαδόπουλος). Κι αυτό σημαίνει ότι
μπορεί και καθοδηγεί και νουθετεί και πλουτίζει, πέραν εκείνων της εποχής του,
και τους πιστούς όλων των εποχών. Οι επιστολές του είναι πράγματι ένας
θησαυρός, που πολύ συχνά μάλιστα παραπέμπουν στον ατίμητο θησαυρό των κειμένων
του αγίου Χρυσοστόμου, τον οποίο αγαπούσε υπερβαλλόντως και τον οποίο, γι’
αυτόν τον λόγο, αξιοποίησε και στα δικά του γραπτά σε μεγάλο βαθμό. «Ὡς
κάλαμος τοῦ ἁγίου Πνεύματος» ο άγιος Ισίδωρος έτσι, αποτελεί μία διαρκή
πρόκληση και πρόσκληση για όλους εμάς, να έλθουμε μέσω των κειμένων του σε
επαφή με το ίδιο το άγιο Πνεύμα, τη ζωντανή παρουσία του Θεού.
Γ. Μερικά μικρά κεφάλαιά του (η μορφή που αγαπούσε να
γράφει) δείχνουν ανάγλυφα το «πολύτιμο κληροδότημά» του.
- «Τίποτε δεν είναι σπουδαιότερο για τον Θεό από την
αγάπη. Λόγω της αγάπης αυτής έγινε άνθρωπος και υπήκοος μέχρι θανάτου. Γι’ αυτό
άλλωστε και τους πρώτους που κάλεσε από τους μαθητές Του ήταν δύο αδέλφια: για
να δείξει ευθύς εξαρχής ο πάνσοφος Σωτήρας ότι θέλει όλοι οι μαθητές Του να
συνδέονται αδελφικά μεταξύ τους».
- «Αν και κρύβεις το έλλειμμα και την αδυναμία σου,
όμως αυτό που φαίνεται είναι η υπερηφάνεια σου, καθώς αγωνίζεσαι υπερβολικά και
για τη γενιά σου και για τη δύναμή σου και για την αξία σου. Ή λοιπόν απόκτησε
ίδιο φρόνημα μ’ αυτό που είσαι πραγματικά, ή θα γίνεις περίγελως όλων».
- «Είναι βραχύβια όχι μόνο η νεότητα, αλλά και ολόκληρη η ζωή σου. Γιατί λοιπόν αμαρτάνεις αδιάκοπα, κατασκευάζοντας για τον εαυτό σου μέσα σε λίγες ώρες την αιώνια κόλαση; Αφού μάθεις λοιπόν καλά ότι δεν πρέπει να εμπιστεύεσαι τα πράγματα της εδώ ζωής που στρέφονται και αλλάζουν διαρκώς, σπούδαζε να γίνεσαι γνωστός για τα ενάρετα έργα σου, τα οποία και εδώ (στον κόσμο αυτόν) επαινούνται, αλλά και οι μελλοντικοί τους μισθοί δεν χάνονται».
