«Να αναλογίζεσαι το
αποτέλεσμα κάθε αθέλητης θλίψεως, και θα βρεις σ’ αυτό το σβήσιμο κάποιας
αμαρτίας» (όσιος Μάρκος ο ασκητής, Περί πνευματικού νόμου, κεφ. 67).
Ο σπουδαίος ασκητικός δάσκαλος
της Εκκλησίας όσιος Μάρκος ο ασκητής, που τα κείμενά του κοσμούν τη Φιλοκαλική
συλλογή των αγίων Μακαρίου του Νοταρά και Νικοδήμου του Αγιορείτου, δεν
αναφέρεται στο υπ’ όψιν μικρό κεφάλαιό του γενικά στις θλίψεις της παρούσης
ζωής. Αυτές συνιστούν δεδομένη κατάσταση για οποιονδήποτε άνθρωπο που ο Θεός
θέλησε να έρθει στον κόσμο - είναι το τίμημα της αποστασίας του ανθρώπου από
τον Θεό με την παρακοή των πρωτοπλάστων. «Διά της αμαρτίας ο θάνατος» θα πει ο
απόστολος Παύλος και χαρακτηριστικό του θανάτου αυτού, πνευματικού αλλά και
σωματικού είναι η θλίψη˙ η θλίψη ως πιεστική κατάσταση του περιβάλλοντος του
ανθρώπου, αλλά και ως εσωτερικό βίωμα που ονοματίζεται καλύτερα ως στενοχώρια.
Θλιβόμαστε όταν έρχεται μία αρρώστια για παράδειγμα, θλιβόμαστε όταν ξεφεύγουμε
και από το θέλημα του Θεού. Στη δεύτερη περίπτωση είναι κλασική η αποτίμηση του
αποστόλου Παύλου και πάλι: «Θλίψις και στενοχωρία επί πάσαν ψυχήν ανθρώπου του
κατεργαζομένου το πονηρόν» - όταν αμαρτάνεις θα γευτείς τα επίχειρα της
αμαρτίας σου: θα στενοχωρηθείς, δεν θα νιώσεις καλά, θα διαπιστώσεις ότι έφυγες
από τον χώρο της ζωής και της χαράς και σε κυρίεψε το σκοτάδι της κόλασης! Το
παράδειγμα του Κάιν μετά τη φονική ενέργεια κατά του αδελφού του Άβελ είναι
κλασικό: στιγματισμένος δεν μπορεί να ησυχάσει ούτε στιγμή!
Η θλίψη της πρώτης περιπτώσεως
όμως, της πιεστικής καταστάσεως από
κάποιο άσχημο θεωρούμενο συναπάντημα της ζωής, αρρώστιας για παράδειγμα όπως
είπαμε ή επιθετικής ενέργειας άλλων έναντι ημών, συνεπώς η θλίψη που δεν
δημιουργείται άμεσα από εμάς τους ίδιους, η «αθέλητη θλίψη», θεωρείται με θετικό πρόσημο κατά την πίστη
μας. Διότι ανάγεται στην Πρόνοια του Θεού μας, ο Οποίος μέσα στην απειρία της
αγάπης Του επιτρέπει την όποια θλίψη που κρίνει απαραίτητη για την πνευματική
μας προκοπή. «Με πολλές θλίψεις πρέπει να εισέλθετε στη Βασιλεία του Θεού». Οι
θλίψεις δηλαδή κατά τον Κύριο, μέσα στον πεσμένο στην αμαρτία κόσμο,
κατανοούνται ως μονόδρομος για την ουσιαστική σχέση μαζί Του. Και πώς αλλιώς,
αφού Εκείνος γενόμενος άνθρωπος διήλθε τη ζωή Του μέσα στις θλίψεις και στους
πειρασμούς; Θλίψεις και δοκιμασίες η ζωή του Θεανθρώπου Κυρίου, θλίψεις και
δοκιμασίες και η ζωή κάθε πιστού Του που θέλει να Τον ακολουθεί. «Ει εμέ
εδίωξαν και υμάς διώξουσιν». «Βγάλε τους πειρασμούς από τη ζωή και κανείς δεν
πρόκειται να σωθεί» αποφαίνονται γι’ αυτό και όλοι οι Πατέρες της Εκκλησίας
μας. Και ο ίδιος ο άγιος Μάρκος σε άλλο σημείο του ίδιου έργου του «Περί
πνευματικού νόμου» ακριβώς θα σημειώσει: «Μη νομίζεις ότι κάθε θλίψη έρχεται
στους ανθρώπους εξαιτίας των αμαρτιών. Υπάρχουν άνθρωποι που ευαρεστούν τον Θεό
και όμως έχουν θλίψεις» (κεφ. 174). Για τον λόγο που σημειώσαμε.
Πέραν των παραπάνω όμως. Ο
άγιος Μάρκος μας υπενθυμίζει και μία περαιτέρω διάσταση των (αθελήτων) θλίψεων.
Βεβαίως οι θλίψεις για έναν αγωνιζόμενο μετανοούντα πιστό στην κατά Χριστόν ζωή
συνιστούν σκαλοπάτια πνευματικής ανόδου, όμως κάποιες από αυτές μας ανεβάζουν
γιατί λειτουργούν και ως «γομολάστιχα» για αμαρτίες του παρελθόντος. Με τη
γλώσσα του οσίου Παϊσίου του αγιορείτου: «οι θλίψεις και οι δοκιμασίες είτε
σβήνουν αμαρτίες είτε τοκίζουν για τον Παράδεισο» - η λειτουργία του
πνευματικού νόμου. Οπότε, σε κάθε θλίψη μπορούμε να «διαβάζουμε» την ευκαιρία
που δίνει ο φιλεύσπλαχνος Θεός για πλήρωση της καρδιάς μας με τη χάρη Του.
Γιατί και στη μία και στην άλλη περίπτωση, δηλαδή στο σβήσιμο της αμαρτίας και
στον τοκισμό, Εκείνος λόγω της υπομονής και της ταπείνωσης που μπορούμε να
αναπτύξουμε με τις θλίψεις βρίσκει χώρο προς
εγκατοίκηση στην ύπαρξή μας. «Σου αρκεί η χάρη μου», είπε ο Ίδιος ο Κύριος στον
μέγα απόστολό Του Παύλο, όταν εκείνος διερχόταν μεγάλη κρίση θλίψεως και δεν
εύρισκε λύση σ’ αυτήν. «Διότι η δύναμή μου φτάνει στην τελείωσή της μέσα από
τις ασθένειες». Λοιπόν, «όταν ασθενώ, τότε δυνατός ειμι». Ή με άλλα λόγια: η
θλίψη αποτελεί την επίσκεψη της αγάπης του Θεού στα προσωπικά μου όρια. «Εν
θλίψει επλάτυνάς με».
