ΠΡΟΓΕΥΣΕΙΣ ΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ

Πρωτοπρεσβυτέρου π. Ελισσαίου Κυνούση

Περατώνοντας την «ψυχωφελή της Τεσσαρακοστής  περίοδον» και ευρισκόμενοι στις παρυφές  του Αγίου Λαζάρου και της Βαϊοφόρου που αποτελούν το  μεταίχμιο μεταξύ Σαρακοστής και Μεγάλης Εβδομάδος, οι εναλλαγές χαράς και λύπης, φωτός και σκότους, λαμπρών και πένθιμων αμφίων, μας εισάγουν στην χαρμολύπη των σπουδαίων γεγονότων της Αγίας και Μεγάλης εβδομάδος προσδίδοντας στην ατμόσφαιρα μια πρόγευση Αναστάσεως.

Με το Μικρό Απόδειπνο και τον κανόνα του Αγίου Λαζάρου την Παρασκευή της Βουβής, άρχονται οι Αναστάσιμες ακολουθίες του Σαββατοκύριακου. Ο ποιητής του κανόνος, Άγιος Ανδρέας Κρήτης, σε θριαμβευτικό Α΄ ήχο, προβάλλει το γεγονός της εγέρσεως του Λαζάρου, παραθέτοντας κάθε στοιχείο που αντλεί από τους Ιερούς Ευαγγελιστές και κυρίως από τον Ιωάννη, δοξολογώντας τον Θεάνθρωπο Κύριο για την ευσπλαχνία Του προς το πεπτωκός πλάσμα Του, τον άνθρωπο μέσω του λόγου της Θείας Οικονομίας, του απολυτρωτικού δηλαδή έργου του Χριστού προκειμένου να σώσει σύμπαντα τον άνθρωπο.

         Ιδιαίτερη εντύπωση προξενεί στον πιστό η παραβολή περιστατικών Αναστάσεως ανθρώπων πριν από εκείνην του Λαζάρου, που καταγράφονται είτε στην Παλαιά είτε στην Καινή Διαθήκη και η εμφανώς ευθεία σύγκρισή τους με την Ανάσταση του τετραημέρου φίλου του Χριστού. Ειδικότερα,  σε ένα από τα τροπάρια της Δ΄ ωδής του εν λόγω κανόνος, η γραφίδα του Αγίου Ανδρέα αποτυπώνει τα εξής: «Τίς οἶδε, τίς ἤκουσεν, ὅτι ἀνέστη, ἄνθρωπος νεκρὸς ὀδωδώς; Ἠλίας μὲν ἤγειρε, καὶ Ἐλισσαῖος, ἀλλ’ οὐκ ἐκ μνήματος, ἀλλ’ οὐδὲ τεταρταῖον», που σημαίνει: «Ποιος ποτέ πληροφορήθηκε ή ποιος άκουσε ότι αναστήθηκε άνθρωπος νεκρός σε προχωρημένη σήψη; Ο προφήτης Ηλίας βέβαια ανέστησε κάποτε έναν νεκρό άνθρωπο όπως και ο Ελισαίος, όχι όμως ενώ βρισκόταν στο μνήμα και μάλιστα τέσσερις ημέρες». Η αναφορά της Καινής Διαθήκης στον θάνατο του ανθρώπου ως ύπνο δε σημαίνει ότι πρόκειται για έναν υποθετικό θάνατο. Στην περίπτωση του Λαζάρου, ο Ιερός συγγραφέας ομιλεί με πολύ ρεαλισμό και τονίζει  ότι ο νεκρός είναι ήδη «τεταρταίος» εντός του τάφου  κι ότι «όζει» καθώς η αποσύνθεση έχει ήδη προχωρήσει.

Ο άγιος ποιητής αναφέρεται σε τρία γεγονότα της Παλαιάς Διαθήκης, τα οποία περιγράφονται στο Γ΄ και Δ΄ βιβλίο των Βασιλειών και ήδη έχουν εμπνεύσει τον μέγα Άγιο κοντακογράφο, Ρωμανό τον Μελωδό να συνθέσει δύο θαυμάσιους οίκους στο Κοντάκιό του «Στον δίκαιο και τετραήμερο Λάζαρο, ιε΄, ιστ΄»

α) Την Ανάσταση του γιού της χήρας από τα Σαρεπτά της Σιδώνας, τον οποίο ο προφήτης Ηλίας ανέστησε κατόπιν προσευχής στο Θεό. (Γ’ Βασ. 17, 20-24)   « Ο Ηλίας έκραξε προς τον Θεό και είπε· “αλίμονο, Κύριε! Εγώ είμαι αυτόπτης μάρτυς στη δυστυχία της χήρας αυτής, με την οποία εγώ διαμένω. Εσύ έστειλες την βαρεία αυτή θλίψη, ώστε να πεθάνει το παιδί της”. Φύσηξε ο προφήτης Ηλίας τρεις φορές στο πρόσωπον του παιδιού και παρακάλεσε τον Κύριο και είπε· “Κύριε ο Θεός μου, δώσε, ώστε να επιστρέψει η ψυχή του παιδιού τούτου σε αυτό”. Έτσι και έγινε. Το παιδί ξανάζησε και μίλησε δυνατά. Ο Ηλίας κατέβασε το παιδί από το υπερώο στο σπίτι, το παρέδωσε στη μητέρα του και είπε· “βλέπεις ότι το παιδί σου ζει”».

β) Την Ανάσταση του γιου μιας Σουναμίτιδος γυναίκας, τον οποίο  με προσευχή ανέστησε ο προφήτης Ελισαίος (Δ’ Βασ. 4, 32) «Ο Ελισαίος εισήλθε στο σπίτι και βλέπει το παιδί νεκρό ξαπλωμένο πάνω στο κρεβάτι του. Εισήλθε στο δωμάτιο του υπερώου, έκλεισε την θύρα του δωματίου, έμεινε αυτός με το νεκρό παιδί και προσευχήθηκε προς τον Κύριο. Ανέβηκε κατόπιν στην κλίνη, ξάπλωσε πάνω στο παιδί, έθεσε το στόμα του στο στόμα του παιδιού και τα μάτια του στα μάτια εκείνου και τα χέρια του στα χέρια εκείνου, ξάπλωσε πάνω σε αυτό και έτσι το σώμα του παιδιού θερμάνθηκε. Ο Ελισαίος απεσύρθη, πήγε από εδώ και από εκεί μέσα στο σπίτι, ανέβηκε πάλι στην κλίνη και ξάπλωσε πάνω στο παιδί, όπως και προηγουμένως. Αυτό επανελήφθη επτά φορές. Το δε παιδί άνοιξε τότε τα μάτια του».

Και γ) Την Ανάσταση ενός νεκρού άνδρα τον οποίο τοποθέτησαν στον τάφο του προφήτη Ελισαίου κι ευθύς εκείνος αναστήθηκε. (Δ’ Βασ. 13, 20-21). «Ο Ελισαίος πέθανε και τον έθαψαν. Κατά το επόμενο έτος εισέβαλαν στην χώρα των Ισραηλιτών επιδρομείς Μωαβίτες. Ενώ, λοιπόν οι Ισραηλίτες έθαπταν ένα νεκρό, φάνηκαν από μακριά ερχόμενοι οι επιδρομείς Μωαβίτες. Κατελήφθησαν από τρόμο οι Ισραηλίτες και έριξαν τον νεκρό άνδρα στον ανοικτό τάφο του Ελισαίου και τράπηκαν σε φυγή. Ο νεκρός μόλις άγγιξε τα οστά του Ελισαίου, ανέζησε και ανορθώθηκε στα πόδια του».

Ο υμνογράφος παρατάσσει τα αναστάσιμα γεγονότα προβάλλοντας έτσι τη δύναμη της αγάπης του ανθρώπου προς τον Θεό ως ανταπόκριση στην άνευ όρων Αγάπης του Κυρίου προς εκείνον που ελεύθερα Τον υπακούει και ταυτίζει το θέλημά του με το δικό Του. Η θαυματουργία των δύο προφητών νοηματοδοτείται ακριβώς  από την προσευχή τους προς τον Θεό˙ από την εξάρτησή τους από Εκείνον. Γνωρίζουν ότι χωρίς τη δύναμη του Θεού δε θα μπορούσαν να κάνουν τίποτα και συγχρόνως κάνουν στάση της ζωής τους τον διαρκή αγώνα για ένωση με τον Θεό, όπως ακριβώς η σταγόνα μετατρέπεται σε ωκεανό μόλις ενωθεί μαζί του. Οι δύο προφήτες και κατ’ επέκταση όλοι οι Άγιοι καθίστανται πρότυπο για κάθε χριστιανό που αναζητεί την ένωση με την Αλήθεια, την όντως Αλήθεια, τον Χριστό. Ο καθένας από μας δημιουργήθηκε να είναι φίλος του Θεού και κλήθηκε σ’ αυτή τη θεϊκή Φιλία που είναι η γνώση του Θεού, η κοινωνία μαζί Του, η συμμετοχή στη ζωή Του. Ο Θεός είναι Αγάπη και η Αγάπη είναι Ζωή. Η Αγάπη δημιουργεί Ζωή… Η Αγάπη, λοιπόν, είναι εκείνη που κλαίει μπροστά στον τάφο και η Αγάπη είναι εκείνη που επαναφέρει τη ζωή αναφέρει χαρακτηριστικά ο π. Αλέξανδρος Σμέμαν.

Μέχρι τώρα βλέπουμε την θαυματουργική ενέργεια του Θεού διαμέσου των αγίων Του. Στην έγερση του Λαζάρου φανερώνεται αυτή η παντοδυναμία του Θεού από τον ίδιο τον Υιό του Θεού. Πρόκειται για μια βαθμιαία φανέρωση της πρόνοιας του Θεού στο δημιούργημά του που σε λίγο θα μετατραπεί σε μια κατά κράτος κατάργηση του μέχρι τώρα αδυσώπητου θανάτου.

Βρισκόμαστε, λοιπόν ενώπιον του θανάτου του Αγίου Λαζάρου. Οι αδελφές του έστειλαν μήνυμα στον Ιησού και Του έλεγαν: «Κύριε, ο αγαπημένος φίλος είναι άρρωστος» (Ιωάν. 11, 3). Αναρωτιέται όμως κανείς, γιατί δεν πηγαίνουν οι ίδιες να μεταφέρουν μόνες τους την είδηση; Είχαν μεγάλο θάρρος και οικειότητα προς τον Χριστό. Αυτό, βέβαια το έδειξαν και με τη φράση τους: «Κύριε, ο αγαπημένος σου φίλος είναι άρρωστος». Με τα λόγια τους δείχνουν ότι σχεδόν αγανακτούν και εκπλήσσονται που ο φίλος του Δεσπότη αρρώστησε. Έβλεπαν δε τον αδελφό τους να πλησιάζει προς τον θάνατο. Δεν πήγαν οι ίδιες προς τον Χριστό, ίσως γιατί φοβούνταν μήπως χάσουν τις τελευταίες στιγμές του Λαζάρου, ή ίσως, διότι ο Χριστός  έμενε στην έρημο, σε περιοχή πέρα από τον Ιορδάνη. Ωστόσο, φαίνεται να ελέγχονται πολύ που δεν το έπραξαν αυτό.  Μία αναφορά του  Αγίου Θεοφάνους του Κεραμέως, που παραπέμπει και πάλι στο περιστατικό της ανάστασης του  γιου της Σουναμίτιδις γυναίκας, τον οποίο ανέστησε ο προφήτης Ελισαίος, επεξηγεί τη θέση αυτή. «Διότι έπρεπε να ζηλέψουν τη Σουναμίτιδα, γράφει ο Άγιος Θεοφάνης, η οποία παρόλο που είχε πεθάνει το παιδί της δεν απελπίστηκε ούτε βαρέθηκε να τρέξει προς το Κάρμηλο για να βρει τον Ελισαίο (Δ΄ Βασ. 4,5).

Ο Κύριος ανέστησε τον Λάζαρο, επισημαίνει ο Άγιος Επιφάνιος Κύπρου, όχι τόσο για να δείξει την δύναμη της θεοπρεπούς Του μεγαλοσύνης, άλλωστε το είχε κάνει και νωρίτερα αυτό όταν  ανέστησε τον γιο της χήρας της Ναΐν (Λουκ. 7, 11-17) και την κόρη του Ιαείρου (Λουκ. 10, 40-56, Ματθ. 9, 18-26 και Μαρκ. 5, 22-43), αλλά για να δείξει ότι πλησιάζει το προοίμιο της συντριβής του θανάτου και της γενικής αναστάσεως της ανθρωπινής φύσεως και της αποκαταστάσεως ολόκληρης  της κτίσεως «της υποταγείσης εις την φθοράν» έξ αιτίας της πτώσεως του ανθρώπου.

Συνοψίζοντας, μέσα από μια σειρά αναστάσιμων γεγονότων τόσο στην Παλαιά, όπως αυτά χρωματίζονται στον Κανόνα του Αποδείπνου από τον Άγιο Ανδρέα Κρήτης, όσο και στην Καινή Διαθήκη, προμηνύεται η κατάργηση της ισχύος του διαβόλου και η κατά κράτος κατάργηση του θανάτου διά του Σταυρού και της Αναστάσεως του Κυρίου. Μέσα από αυτά τα περιστατικά αχνοφαίνεται η παράλυση του κράτους του Άδου και προμηνύεται το Φως της Αναστάσεως.  Το Σάββατο του Λαζάρου αναγγέλλει το φως και τη γαλήνη του επομένου Σαββάτου, του Αγίου και Μεγάλου Σαββάτου, που είναι ημέρα του Ζωηφόρου Τάφου. Η Ανάσταση των νεκρών, η έγερσή τους από τους τάφους, η συναρμολόγηση των σωμάτων από όπου κι αν αυτά βρίσκονται, κατά τον προφήτη Ιεζεκιήλ, είναι το προσδοκώμενο. Η ολοκληρωτική νίκη του Κυρίου έναντι του θανάτου και η Ανάσταση των νεκρών αποτελούν την ελπίδα, τη μόνη ελπίδα του σύγχρονου ανθρώπου, ιδίως στις μέρες μας κατά τις οποίες ο αιφνίδιος θάνατος έρχεται να κλονίσει την υποτιθέμενη ανθρώπινη «παντοδυναμία». Με την ανάσταση του ανθρώπινου σώματος διά του Ιησού Χριστού ο καθένας απεγκλωβίζεται από τη φθορά και γίνεται άφθαρτος, αθάνατος και αιώνιος φωνάζοντας μαζί με τον Ιερό Χρυσόστομο: «Ποῦ εἶναι λοιπόν ἅδη ἡ νίκη σου; Ἀναστήθηκε ὁ Χριστός καί ἔχεις πιά ὁριστικά κατανικηθεῖ… Γιατί μέ τήν Ἀνάστασή Του ὁ Χριστός ἔγινε ἡ ἀρχή τῆς ἀναστάσεως ὅλων ὅσοι ἔχουν κοιμηθεῖ. Σ’ Αὐτόν ἀνήκει ἡ δόξα καί ἡ ἐξουσία στούς ἀπέραντους αἰῶνες».

(Περιοδικό "Πειραϊκή Εκκλησία", Απρίλιος 2023)