«Σε μία από τις
πρώτες μου επισκέψεις στον Άθωνα, έξω από τη Μεγίστη Μονή του Βατοπαιδίου, στο
κονάκι, εκεί που εγκαταβίωνε και ησύχαζε ο μακαριστός Γέροντας Ιωσήφ (ο
Βατοπαιδινός), άκουσα ο ίδιος τον Γέροντα να λέει σε κάποιον από την παρέα μας:
“Το μεγαλύτερο προσκύνημά σου είναι η ενορία σου. Και ο πλέον Πανάγιος Τάφος
είναι η Αγία Τράπεζα του Ναού της ενορίας σου”» (Δημ. Λυκούδης, θεολόγος,
Διευθυντής της εφημ. «Κιβωτός της Ορθοδοξίας», φ. 428, 12-12-2024).
Ακούγεται προκλητικός ο λόγος του μεγάλου και σπουδαίου
Γέροντος Ιωσήφ του Βατοπαιδινού (1921-2009), μαθητή και υποτακτικού του οσίου
Ιωσήφ του Ησυχαστού, παραδελφού και ίσως ίδιας περιωπής με τον όσιο Εφραίμ τον Κατουνακιώτη,
ανθρώπου συνεπώς με βαθιά σοφία και εμπειρία της χάρης του Θεού. Η παρουσία και
αυτού του Γέροντος σφράγισε τα νεώτερα χρόνια την πνευματική πορεία του Αγίου
Όρους και θεωρείται ως ένα από τα ορόσημα του ευλογημένου Άθω. Ακούγεται λοιπόν
προκλητικός ο λόγος του, διότι φαίνεται να υποβαθμίζει το προσκύνημα των Αγίων
Τόπων, ακόμη και τον ίδιο τον Πανάγιο Τάφο του Κυρίου Ιησού Χριστού! Μα υπάρχει
τίποτε σημαντικότερο από τα χώματα εκείνα που πάτησαν και βάδισαν τα πανάχραντα
πόδια του ενανθρωπήσαντος Θεού; Από τον τόπο δηλαδή που επέλεξε ο ίδιος ο Θεός
«κλίνοντας τους ουρανούς» να κατέβει και να περπατήσει ως άνθρωπος επί της γης
συναναστρεφόμενος μαζί μας;
Και ασφαλώς δεν υποβαθμίζει ο μακαριστός Γέροντας τους
Αγίους Τόπους! Πώς θα μπορούσε άλλωστε έστω και σαν σκέψη να υπονοήσει τούτο,
όταν για παράδειγμα ο ίδιος «καιγόταν» ευρισκόμενος στην Αθήνα να πάει
προσκυνητής στην Παναγία της Τήνου; Τα προσκυνήματα δηλαδή γι’ αυτόν, πολύ
περισσότερο οι Άγιοι Τόποι, ήταν χώροι που ανέδιδαν τη χάρη του Θεού και των
Αγίων, τα λείψανα ή οι εικόνες του Κυρίου και των φίλων Του περιέκλειαν τη
δυναμική της παρουσίας του Θεού, που «περίμεναν» την καρδιακή πίστη των
ανθρώπων για να ενεργοποιήσουν τη χάρη Του. Τότε προς τι ο «παράδοξος» λόγος
του Γέροντα; «Το μεγαλύτερο προσκύνημα η
ενορία˙ ο πιο πανάγιος Τάφος η Αγία Τράπεζα»! Πρόκειται γι’ αυτό που ο
καθένας μπορεί να υπονοήσει και υπονοεί και ο ίδιος: αν δεν ενταχτείς σωστά
στην ενορία σου, αν δεν μετέχεις εν μετανοία και ταπεινώσει στην Αγία Τράπεζα
διά της θείας κοινωνίας της ενορίας σου, αν δεν λειτουργείς δηλαδή στη ζωή σου
ως μέλος του σώματος του Χριστού, τότε κανένας Άγιος Τόπος και κανένας Πανάγιος
Τάφος δεν πρόκειται να σου προσφέρει αυτό που βαθιά αναζητείς: τη χάρη του Θεού,
τη ζωντανή αίσθηση της παρουσίας Του! Περισσότερο θα μοιάζεις μ’ εκείνους τους
θεωρούμενους «προσκυνητές» του Αγίου Όρους, οι οποίοι πηγαίνουν για την όμορφη
και μοναδική φύση, για τα αρχαία κτίσματα, για τα «ωραία» νηστίσιμα, για τους
γραφικούς και απόκοσμους καλόγερους, χωρίς ποτέ να έρχονται σ’ επαφή μ’ αυτό
που πράγματι είναι το Όρος και το βάθος του: ένας τόπος όπου από αιώνων
υπάρχουν άνθρωποι που αγωνίζονται, έστω και με τις πτώσεις τους, να βρουν τον
Θεό τους άρα και τον αληθινό εαυτό τους!
Άλλο περιηγητής και άλλο προσκυνητής!
Το ίδιο λοιπόν και τους με τους Αγίους Τόπους και τον
Πανάγιο Τάφο! Για να συλλάβεις το μεγαλείο και τη χάρη και το φως και τη δόξα
που περικλείουν θα πρέπει προηγουμένως να «δουλεύεις» πάνω στις προϋποθέσεις
της πνευματικής ζωής, ώστε καθαιρόμενος δι’ αυτής να ανοίξουν οι πνευματικές
σου αισθήσεις και ν’ αρχίζεις να βλέπεις
και να ακούς και να γεύεσαι. Πόσοι αλήθεια άνθρωποι δεν έχουν πάει στους Αγίους
Τόπους, αλλά επέστρεψαν όπως ακριβώς, για να μην πούμε χειρότεροι, από ό,τι
πήγαν; Γιατί πήγαν «αδιάβαστοι» και «αδιάβροχοι»! Τι έκανε ο μακαριστός άγιος
Γέροντας Ιωσήφ για το προσκύνημά του στην Τήνο; Προκειμένου αυτός και το
πνευματικό του τέκνο Αθανάσιος, ο σήμερον Μητροπολίτης Λεμεσού, να πάνε και να
προσκυνήσουν σωστά την εικόνα της Παναγίας, νήστεψαν ολόκληρη την προηγούμενη
ημέρα. Μόνον για το προσκύνημα! Ας φανταστούμε την ένταση του αγώνα τους και
για τα άλλα της πνευματικής ζωής τους! «Δοκιμαζέτω
άνθρωπος εαυτόν και ούτω εκ του Ποτηρίου πινέτω»! Για να μη γίνει η θεία
κοινωνία «εις κρίμα ή εις κατάκριμα».
Η αντιστοιχία με τα άγια προσκυνήματα είναι αυτονόητη.
Και μοιάζει αυτό που λέει ο Γέροντας Ιωσήφ, ο προκλητικός θεωρούμενος λόγος του, με ό,τι σημειώνει ο απόστολος Παύλος: δεν μπορεί να λες ότι αγαπάς τους συνανθρώπους σου, αν δεν αγαπάς και δεν προνοείς πρώτα από όλα για την οικογένειά σου! Με τα ίδια τα λόγια του σε απόδοση: «Αν κάποιος δεν φροντίζει για τους συγγενείς του, κι ιδιαίτερα για εκείνους που μένουν στο ίδιο σπίτι μαζί του, αυτός έχει αρνηθεί την πίστη κι είναι χειρότερος κι από έναν άπιστο» (Α΄Τιμ. 5, 8). Τουτέστιν: αν δεν νιώθεις την ιερότητα του δικού σου χώρου και τόπου, της ενορίας σου, ούτε την ιερότητα των Αγίων Τόπων και του Παναγίου Τάφου θα μπορέσεις να αισθανθείς. Οπότε ο άγιος μακαριστός Γέρων Ιωσήφ μας προσγειώνει: Για να προσεγγίσεις με αίσθηση ψυχής τα μεγάλα, πρώτα πρέπει να ασκηθείς στα θεωρούμενα «μικρά». Η ταπεινή ενορία έτσι γίνεται μέτρο και για το όλον της Εκκλησίας. Κατά τον Κύριο: «επί ολίγα ης πιστός, επί πολλών σε καταστήσω»!
