ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΜΑΡΤΥΡΕΣ ΝΑΖΑΡΙΟΣ, ΓΕΡΒΑΣΙΟΣ, ΠΡΟΤΑΣΙΟΣ ΚΑΙ ΚΕΛΣΙΟΣ
«Οι άγιοι μαρτύρησαν στη Ρώμη, μετά την τελείωση των αγίων αποστόλων,
επί Νέρωνος του βασιλιά, ενώ είχαν οδηγηθεί στην πίστη από τον απόστολο Πέτρο.
Κατά το εικοστό έτος της ηλικίας του, ο άγιος Ναζάριος, διερχόμενος από τις
πόλεις της Ιταλίας και κηρύσσοντας τον λόγο του Θεού καθοδήγησε πολλούς προς τη
χριστιανική πίστη. Σε δέκα χρόνια έφτασε στην πόλη Πλακεντία, όπου συνάντησε
τον άγιο Προτάσιο και τον Γερβάσιο που είχαν ριχτεί στη φυλακή από τον άρχοντα
Ανούλιο, κι εκεί επειδή κήρυσσε τον Χριστό τον απομάκρυναν από την πόλη.
Πορεύτηκε σε άλλη πόλη που λεγόταν Κίμελη, κι εκεί βρήκε και πήρε κοντά του τον
άγιο Κέλσιο που ήταν παιδάκι τριών χρονών, αλλά αμέσως φυλακίστηκε από τον
Δεινόβιο. Στη συνέχεια, αφού τον ελευθέρωσαν, έρχεται μαζί με τον Κέλσιο στις
πόλεις του Τιβέριου, κηρύσσοντας και πάλι το Ευαγγέλιο. Συνελήφθη από τον
Νέρωνα, φυλακίστηκε και ρίχτηκε στα θηρία. Σώθηκε όμως και πήγε πάλι στα
Μεδιόλανα, όπου και βρήκε φυλακισμένους τους αγίους Γερβάσιο και Προτάσιο, ενώ
αμέσως τον έπιασε και τον έστειλε στη Ρώμη ο Ανούλιος, όπου εκεί ο άγιος
Ναζάριος έγινε αίτιος να σωθεί ο παππούς του. Επέστρεψε στα Μεδιόλανα, όπου και
τελικά τον συνέλαβαν και του έκοψαν το κεφάλι μαζί με τους Γερβάσιο, Προτάσιο
και Κέλσιο».
Δεν πρόκειται να αναφερθούμε στα δοξολογικά αλλά και
κατανυκτικά τροπάρια του αγίου Ιωσήφ του υμνογράφου που με αίσθηση ψυχής
συνέθεσε για τους μάρτυρες. Όλα τονίζουν την πίστη των αγίων, την αγάπη τους
προς τον Θεό, την ορθοτόμηση του λόγου της αληθείας που κήρυσσαν, το θάρρος
τους έναντι των διωκτών τους, τα θαύματα που επιτελούνται από τον Κύριο μέσω
των ιερών λειψάνων τους - κυριολεκτικά «νάματα» για τους πιστούς που
τους θεραπεύουν από κάθε ασθένεια (κάθισμα όρθρου). Εκεί που θα σταθούμε
περισσότερο είναι σ’ έναν ύμνο της α΄ ήδη ωδής του κανόνα τους, κι αυτό γιατί στον
συγκεκριμένο ύμνο έχουμε από τον υμνογράφο μία γενική θεώρηση της κατά Χριστόν
ζωής τους, μία συνοπτική εξήγηση της πορείας τους μέσα στον κόσμο και της
καταστάσεώς τους μετά το άγιο μαρτύριό τους, γεγονός που μπορεί να λειτουργήσει
ως υπόδειγμα και για όλους τους πιστούς όλων των αιώνων.
«Ἱστίῳ πτερούμενοι Πνεύματος Θείου, τό πέλαγος ἀβρόχως
διήλθετε, μάρτυρες ἔνδοξοι, τῶν κολάσεων∙ καί νῦν πρός θεῖον ὅρμον τῆς ἄνω
λαμπρότητος κατεσκηνώσατε».
(Σαν ταχύπλοο που έχει φτερά με τα πανιά του Αγίου Πνεύματος περάσατε χωρίς να βραχείτε το πέλαγος
των κολάσεων, ένδοξοι μάρτυρες. Και τώρα κατασκηνώσατε στον θείο λιμάνι της
λαμπρότητας των Ουρανών).
Τι σημειώνει ο άγιος Ιωσήφ; Πρώτον, ότι
οι άγιοι βρέθηκαν μέσα στο καμίνι της ζωής αυτής, αντιμετωπίζοντας τα βάσανα
των κολάσεων από τους αρνητές της πίστεως. Και το γεγονός ότι χαρακτηρίζει
πέλαγος αυτά που υπέστησαν σημαίνει ότι όλη η ζωή τους ήταν ένα μαρτύριο,
κυριολεκτικά βάσανα χωρίς τελειωμό μέχρι να αφήσουν και την τελευταία τους
πνοή. Κι ο λόγος; Ήταν χριστιανοί. Πρόκειται ακριβώς για το τίμημα που όρισε ο
ίδιος ο Κύριος για κάθε πιστό ακόλουθό Του, ώστε να έχουμε όλοι τη γνώση ότι η
πίστη σ’ Αυτόν δεν είναι μία επιλογή άνεσης, αλλά μία διαρκής θυσία, ένας
σταυρός που κάνει τον μαθητή του Χριστού να μετέχει στα πάθη Εκείνου. «Ὅστις
θέλει ὀπίσω μου ἐλθεῖν, ἀπαρνησάσθω ἑαυτόν καί ἀράτω τόν σταυρόν αὐτοῦ καί ἀκολουθείτω
μοι», είναι τα σωτήρια λόγια Του, όπως και τα «εἰ ἐμέ ἐδίωξαν καί ὑμᾶς
διώξουσιν», ή και του αποστόλου Του «πάντες οἱ θέλοντες εὐσεβῶς ζῆν ἐν
Χριστῷ Ἰησοῦ, διωχθήσονται». Δύσκολα και οδυνηρά λόγια, που αποκαλύπτουν
ότι η χριστιανική πίστη τελικώς δεν είναι για τους πολλούς, αλλά για τους
λίγους, που αποφασίζουν να πάθουν μαζί με Εκείνον και να πεθάνουν για χάρη Του.
Θέλεις δηλαδή να είσαι μαζί με τον Χριστό; Ετοιμάσου για θάνατο. Όπως το λέει
και ο μέγας Γέρων όσιος Σωφρόνιος στο βιβλίο του για τον άγιο Σιλουανό τον
Αθωνίτη: «Να ζει κανείς χριστιανικά είναι ακατόρθωτο. Χριστιανικά μπορεί
κανείς μόνο να πεθαίνει, όπως πέθαινε καθημερινά και ο απόστολος Παύλος (Α΄ Κορ. 15, 31)».
Δεύτερον, όμως,
ότι οι άγιοι ενώ βρέθηκαν στο πέλαγος των κολάσεων το πέρασαν «ἀβρόχως».
Όχι ότι δεν πόνεσαν – αυτό θα ήταν η άρνηση του μαρτυρίου τους και η
«δοκητική», φαινομενική, κατανόηση των παθών τους. Πόνεσαν, βασανίστηκαν, αλλά
δεν καταβλήθηκαν. Διότι η καρδιά και η ψυχή τους ήταν προσανατολισμένη πλήρως
στον αρχηγό της πίστεώς τους, ο Οποίος τους έδινε τη δύναμη να αντέχουν και να
μακαρίζουν τον εαυτό τους ως μετόχους των Παθών Εκείνου. «Ντυμένοι,
μακάριοι, τον Σταυρό του Χριστού σαν θώρακα, καταπαλαίψατε τον ασώματο εχθρό με
το σώμα σας, υπομένοντας τα πολύπλοκα βασανιστήρια και τον άδικο θάνατο»
(ωδή α΄). Στο πλήθος των μαρτυρίων τους αναγνωρίζουμε αυτό που ο Ίδιος ο Κύριος
είχε προτρέψει: «Μη φοβηθείτε αυτούς που σκοτώνουν το σώμα σας, αλλά δεν
έχουν τη δύναμη να κάνουν κάτι απέναντι στην ψυχή σας». Η ψυχή λοιπόν των
αγίων μαρτύρων ήταν δοσμένη στον Χριστό, «καρφωμένη» κυριολεκτικά σ’ Εκείνον,
συνεπώς τα βάσανα τα υφίσταντο, αλλά χωρίς να μπορούν να τους επηρεάζουν και να
τους καταβάλλουν. Σε έναν άλλο εξαίσιο ύμνο ο ποιητής αποκαλύπτει την παραπάνω αλήθεια ως εξής:
«Παμμακάριε Ναζάριε, ήταν σαν να βαδίζεις πάνω σε ύδατα, γι’ αυτό και τα
ίχνη σου δεν άφησαν αποτυπώματα να τα δει κανείς. Κι αυτό λόγω του αγίου
Πνεύματος, με τη δύναμη του Οποίου καταντρόπιασες όλους τους εχθρούς» (ωδή
ς΄).
Τρίτον, ότι
Αυτός που τους έδωσε τη δύναμη να περάσουν «ἀβρόχως» και αβλαβώς την
όποια οδύνη λόγω Χριστού της ζωής τους ήταν ακριβώς ο ίδιος ο Κύριος και το
Άγιον Πνεύμα. Έχουμε εδώ την κεντρική αλήθεια της πίστεώς μας ότι όχι μόνο δεν
μπορεί κανείς να είναι χριστιανός από μόνος του – «οὐδείς δύναται εἰπεῖν
Κύριον Ἰησοῦν εἰ μή ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ», ο Θεός φωτίζει τον καλοπροαίρετο
άνθρωπο για να στραφεί προς τον Χριστό και να Τον ακολουθεί στη ζωή του – αλλά
πολύ περισσότερο είναι μεγίστη χάρη να υφίσταται οδύνες προς χάρη της πίστεώς
του αυτής. Ο απόστολος Παύλος το εκφράζει και πάλι με τρόπο σαφή: «Ἡμῖν ἐχαρίσθη
τό ὑπέρ Χριστοῦ, οὐ μόνον τό εἰς Αὐτόν πιστεύειν, ἀλλά καί τό ὑπέρ Αὐτοῦ
πάσχειν». Χάρη Θεού να πιστεύει κανείς στον Χριστό, χάρη Θεού να έχει τη
δύναμη να πάσχει γι’ Αυτόν. Λοιπόν, ο άγιος υμνογράφος με το ποιητικό του
τάλαντο το εξηγεί: Με τη δύναμη του Πνεύματος άντεξαν τα βάσανα και ντρόπιασαν
τους εχθρούς της πίστεως οι μάρτυρες (ό.π. ωδή ς΄), «με τα πανιά του αγίου
Πνεύματος τρέχανε σαν να είχανε φτερά οι μάρτυρες και πέρασαν «ἀβρόχως» το πέλαγος των κολάσεων» (ό.π. ωδή α΄). Γι’ αυτό και πού κατέληξαν; Εκεί που
έχει υποσχεθεί ο Κύριος για κάθε πιστό Του: στο λιμάνι της Βασιλείας Του!
Οι επισημάνσεις του αγίου υμνογράφου είναι περιττό να
πούμε πόσο ισχύουν διαχρονικά. Διότι είναι επισημάνσεις του λόγου του Θεού –
ό,τι ο ίδιος ο Κύριος υποσχέθηκε. Κι εμείς που ζούμε σ’ αυτόν τον κόσμο με τις
πολυποίκιλες δοκιμασίες του και τους «άπειρους» πειρασμούς του, μπορεί να ταλαιπωρούμαστε,
αλλά έχουμε τη δυνατότητα να τα διερχόμασε «ἀβρόχως», αν είμαστε
προσανατολισμένοι εκεί που είναι ο Κύριος και οι άγιες εντολές Του, ορμώντας με
ψυχή στο να τις τηρούμε. Μπαίνουμε στο καράβι του αγίου Πνεύματος, μάλλον
γινόμαστε εμείς καράβι που ωθείται από το Άγιον Πνεύμα, και σαν άγγελοι με
φτερά σχίζουμε το πέλαγος, κατευθυνόμενοι ολοταχώς στον όρμο τ’ ουρανού. Πώς
μας θυμίζει η φράση του ύμνου του αγίου Ιωσήφ τον «τροβαδούρο» του Αγίου Όρους,
τον γλυκύτατο μακαριστό Μωυσή αγιορείτη, που κι αυτός στο λιμάνι τ’ Ουρανού πια
ευρισκόμενος και αναπαυόμενος έγραφε για τον τόπο που έζησε και αγάπησε με
πάθος: «Καράβι και ταξιδεύει το Άγιον Όρος, με κατάρτι τον Άθωνα. Σημαία
τη Μεταμόρφωση κι άγκυρα την Παναγιά».
