«Ο όσιος Κασσιανός (5ος αι.) ήταν από την
πόλη της Ρώμης, υιός ενδόξων και λαμπρών γονέων. Από την αρχή ήδη της ζωής του
απέκτησε μεγάλο έρωτα προς τα γράμματα. Με τη σπουδή του λοιπόν σ’ αυτά και με
τη φυσική του ευφυΐα ασχολήθηκε με όλη την ελληνική παιδεία και μελέτησε
επισταμένως φιλοσοφία και αστρονομία. Έμαθε επίσης καλά και τη θεία Γραφή και
έφτασε στο ανώτερο δυνατό της γνώσεώς της. Τέλος, αφού κόσμησε τη ζωή του με
την αγνότητα και την καθαρότητα της ψυχής, έφυγε από την πατρίδα του, πήγε σε
μοναχική σκήτη κι ακολούθησε τον μοναχικό βίο. Παραδομένος στο μοναστήρι
εξάσκησε κάθε υπακοή, έμαθε από εκεί κάθε ασκητική σκληραγωγία, κι αφού
συνήθισε έτσι τον εαυτό του κι έφθασε από την άκρα υπακοή στην άκρα διάκριση, προχώρησε
και στην ησυχία. Έκανε πολλά χρόνια στην ησυχαστική ζωή, υποβάλλοντας τον εαυτό
του σε μεγαλύτερες ακόμη σκληραγωγίες, με αποτέλεσμα να γίνει περισσότερο
έμπειρος και ασκητικός.
Κάποια στιγμή λοιπόν έφυγε από την ησυχία αυτή και
επισκέφτηκε όλα τα μοναστήρια της Αιγύπτου και της Θηβαΐδος, το όρος της Νιτρίας,
όπως και τα μοναστήρια της Ασίας και του Πόντου και της Καππαδοκίας και όλης
της Ανατολής. Από την περιδιάβασή του αυτή αποτύπωσε τους βίους όλων των
μοναχών και τους τύπους και τις ασκητικές τους διαγωγές, όπως ούτε και το κερί
ακόμη δεν αποτυπώνει τους τύπους των δακτυλιδιών. Και φανερώνουν τούτο τα
βιβλία που γράφτηκαν από αυτόν, τα οποία είναι γεμάτα από κάθε ακρίβεια και σοφία
και ωφέλεια, όπως και όλες οι άλλες συγγραφές του και οι διδασκαλίες του. Αυτές τις συγγραφές του όποιος τις μελετήσει επισταμένως
και σοβαρά, θα δρέψει μεγάλη ωφέλεια και θα γνωρίσει από αυτές και τον βίο και
τον τρόπο ζωής του συγγραφέα. Έτσι λοιπόν έζησε ο θείος αυτός άνδρας, έτσι
πολιτεύτηκε, μέχρις ότου μετέβη προς τις αιώνιες μονές».
Η συντριπτική πλειοψηφία των ύμνων της Εκκλησίας μας
αναφέρεται στο διδασκαλικό χάρισμα του οσίου Κασσιανού του Ρωμαίου. Ο άγιος
Ιωσήφ, ο συνθέτης του κανόνα του οσίου, χωρίς βεβαίως να παραλείπει τον
σπουδαίο ασκητικό τρόπο ζωής του, διά του οποίου έφθασε σε επίπεδα θέωσης – «Με
ολοκληρωτική στροφή προς τον Θεό, απομακρύνθηκες, θαυμάσιε, από όλα τα εμπαθή
νοήματα κι έγινες φως, προχωρώντας στη θέωση με τη μέθεξη των πνευματικών» (ωδή
α΄) – τονίζει κυρίως τις ένθεες διδαχές του. Δεν υπάρχει σχεδόν ωδή του κανόνα
του χωρίς να αναφέρεται σ’ αυτές τις διδαχές, οι οποίες όμως δεν αποτελούν
πρώτιστα καρπό της φυσικής οξύνοιάς του ή των σπουδαίων όντως μελετών του, αλλά
φωτισμό του αγίου Πνεύματος από την αγιασμένη αποδεδειγμένα ζωή του. Με άλλα
λόγια, ο όσιος Κασσιανός - ο οποίος μας άφησε σπουδαία ασκητικά συγγράμματα,
που μερικά από αυτά συμπεριλήφθηκαν μάλιστα στη γνωστή ανά τον κόσμο συλλογή
της Φιλοκαλίας των ιερών νηπτικών από τον άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη - αυτό
που ζούσε και έβλεπε ως αγία εμπειρία και των αγίων της Εκκλησίας μας, αυτό και κατέγραψε, καθοδηγώντας έτσι και φωτίζοντας όχι μόνον
τους μοναχούς της Εκκλησίας, αλλά και το σύνολο των πιστών.
«Λάμποντας σαν αστέρι με τον λόγο και τον βίο σου,
Κασσιανέ, φωτίζεις όλα τα πληρώματα της γης, διώχνοντας τη θολούρα της άγνοιας»
(ωδή η΄). «Καθώς ήσουν προσκολλημένος πάντοτε στον Θεό με νηστείες και
αγρυπνίες, μακάριε, φάνηκες υψηλότερος από κάθε επίγεια ηδονή, και φωτιζόμενος αδιάκοπα από τις θεϊκές αναβάσεις σου
ανέβλυσες τους ποταμούς της διδασκαλίας, που ποτίζουν τις καρδιές των πιστών
και εκθέτουν τη σωτήρια γνώση, θεόφρον Κασσιανέ» (στιχηρό εσπερινού). «Γέμισε η
καρδιά σου από τη σοφία του Θεού, πάνσοφε, και ανέβλυσε με το φωτισμό του Αγίου
Πνεύματος άβυσσο διδασκαλίας» (ωδή γ΄). Θα μπορούσε κανείς να πει έτσι ότι οι
λόγοι του και οι διδασκαλίες του συνιστούν ένα άρωμα θεϊκό, τα κείμενά του
είναι θεόπνευστα, διότι ακριβώς βγαίνουν από μία ζωή ευωδιαστή από τη χάρη του
Πνεύματος του Θεού. Κι είναι τούτο το συμπέρασμα πράγματι του αγίου Ιωσήφ, το
οποίο το αποδέχτηκε και το έκανε τραγούδι της και η Εκκλησία. «Σαν ηδύπνοο ρόδο
μας ευωδιάζουν οι θεόπνευστοι λόγοι της θείας γλώσσας σου. Διότι εσύ έγινες
ευωδία του, για χάρη μας από το άπειρο έλεός Του, σαρκωθέντος Θεού, θεοφόρε
πανσεβάσμιε» (ωδή θ’ ).
Είναι ευνόητο έτσι ότι οι λόγοι του οσίου Κασσιανού έχουν
ως περιεχόμενο την οδό την οποία ο Κύριος πρότεινε στους πιστούς Του,
προκειμένου να εισέλθουν στη Βασιλεία του Θεού. Και η οδός του Κυρίου ήταν και
είναι πάντοτε η στενή και θλιμμένη οδός των ιχνών Εκείνου, δηλαδή η οδός του
Σταυρού ως υπέρβαση των παθών και άρση της αγάπης, που οδηγεί όμως στην ίδια τη
ζωή, εν αντιθέσει προς την πλατειά και ευρύχωρη οδό της αμαρτίας, που οδηγεί
όμως στην απώλεια και την καταστροφή. «Τι στενή και τεθλιμμένη η οδός η
απάγουσα εις την ζωήν. Και πλατεία η οδός και ευρύχωρος η απάγουσα εις τον
απώλειαν» (ο Κύριος). Ο άγιος Ιωσήφ επισημαίνει: «Περπάτησες, πάτερ, την
οδό τη στενή, κι αυτήν υπέδειξες με όλα σου τα λόγια. Κι αυτήν την οδό όσοι την
βαδίζουν καλά εισάγονται στο πλάτος του Παραδείσου» (ωδή ς΄).
Με βάση τα παραπάνω ο άγιος Ιωσήφ δεν διστάζει να
χαρακτηρίσει τον όσιο Κασσιανό και ως ιατρό. Ο όσιος ήταν και παραμένει ιατρός
των ψυχών, γιατί ακριβώς ρυθμίζει τα φρονήματα των μοναχών και όλων των πιστών
που μελετούν τα λόγια του. «Έγινες ιατρός των ψυχών με τα θεία σου διδάγματα,
Κασσιανέ, διότι ρυθμίζεις τα φρονήματα των Μοναχών με τη χάρη του Θεού, και
τους υποδεικνύεις άριστα την οδό που οδηγεί προς την αιώνια ζωή» (ωδή α΄). Κι
είναι αληθές: οι περισσότερες αρρώστιες, και μάλιστα οι ψυχικές, που εμμένουσες
σωματοποιούνται, έχουν ως πηγή τους «φρονήματα», πλανεμένους λογισμούς. Όπως σημειώνει επ’ αυτού ο
μακαριστός Γέροντας Θεόκλητος Διονυσιάτης, στην εισαγωγή του στη Φιλοκαλία για
τον όσιο Κασσιανό: «οι ‘λογισμοί’ κατά βάθος αποτελούν τα θανάσιμα λεγόμενα
πάθη, όταν, από την μη σωστή χρήση τους, σταδιακά γίνονται έξεις, αποκτούν
δύναμη, στερεώνονται στην ψυχή, αναχωνεύονται με τη νοερή ουσία της και
μεταβάλλονται σε ‘σκληρές ουσίες’, κατά την έκφραση του αββά Ισαάκ του Σύρου».
Ψυχοθεραπευτής αληθής και ιατρός λοιπόν ο όσιος Κασσιανός και ευτυχής η στιγμή
που θα πάρουμε στα χέρια μας τα θεόπνευστα κείμενά του.
