Μπορεί να μην είναι
γνωστός στους πολλούς ο άγιος Παγκράτιος, όμως τυγχάνει αποστολικός Πατέρας,
ισοστάσιος σχεδόν του αποστόλου Πέτρου κατά τον ιερό υμνογράφο του Θεοφάνη,
αφού ο μέγας απόστολος τον χειραγώγησε στην πίστη του Χριστού και τον κατέστησε
επίσκοπο, εξαποστέλλοντάς τον μάλιστα στη Δύση προκειμένου να φέρει το φως της
αλήθειας σ’ αυτήν. Πρόκειται, κατά τον ποιητή, για δεύτερο ποτάμι, συνέχεια του
πρώτου και μεγάλου, του αποστόλου Πέτρου, το οποίο «άρδευσε τις χερσωμένες
καρδιές και αποξήρανε τα ποτάμια της ασέβειας» (ωδή δ΄).
Ο ευαγγελισμός των
ανθρώπων βεβαίως αποτελεί στην πραγματικότητα έργο του ίδιου του Χριστού και
του Πνεύματός Του που ενεργείται μέσω των αποστόλων και των αγίων Του. Ο ίδιος
ο Κύριος δηλαδή έχει τον πρώτο και τελευταίο λόγο για τη σωτηρία των ανθρώπων,
οι δε απόστολοι και όλοι οι μετά από αυτούς απόστολοι συνιστούν όργανα Εκείνου
που διακονούν το έργο Του. Κι αυτό είναι το μεγαλείο της χριστιανικής μας
πίστεως: η σχέση μας με τον Θεό είναι άμεση και προσωπική με τον Ίδιο, ενώ οι
απόστολοι και οι διάδοχοί τους επίσκοποι αποτελούν τα εχέγγυα της γνήσιας αυτής
σχέσης μας προς Αυτόν, που σημαίνει ότι έχουμε κοινωνία με τον Χριστό και Θεό
μας, όταν διατηρούμε κοινωνία με τους αποστόλους και τους διαδόχους τους.
Ο άγιος Θεοφάνης επιμένει
στην παραπάνω αλήθεια, ότι δηλαδή ο άγιος άρδευσε τις χερσωμένες καρδιές και
αποξήρανε τα ποτάμια της ασέβειας, και με την εξής όμορφη εικόνα: «Ο
βίος σου αστράπτοντας από τις θείες καλλονές, μαύρισε εντελώς (απημαύρωσε) τις
ορμές όλων των δαιμόνων». Τι μας λέει ο υμνογράφος; Πρώτον, ότι ο άγιος
Παγκράτιος ήταν θεοφώτιστος άνθρωπος. Η ζωή του πρωτίστως, και όχι μόνο τα
λόγια του, άστραφτε από τη χάρη του Θεού, η οποία και μόνο ομορφαίνει τον
άνθρωπο. Κι αυτό γιατί ο άγιος καθάρισε την καρδιά του από
ό,τι αμαρτωλό και έγινε «καταγώγιον» Χριστού, συνεπώς στο έργο του
της κλήσεως των ανθρώπων σε μετάνοια ο Χριστός εργαζόταν μέσω αυτού.
Δεύτερον, ότι το έργο
του αυτό δεν ήταν εύκολο. Ο Θεός επιτρέπει, για διαπαιδαγώγηση του ανθρώπου, τη
δράση στον κόσμο των πονηρών πνευμάτων, τα οποία ορμούν για να κρατήσουν τους
ανθρώπους μακριά από Εκείνον ώστε να μη σωθούν – ο διάβολος θέλει να έχει όλα
τα πλάσματα του Θεού υποχείριά του και μέτοχα της δυστυχίας και της θλίψεώς
του. Ο Θεός όμως μέσω των αγίων Του καλεί τους ανθρώπους σε μετάνοια και σχέση
μαζί Του, αρκεί να υπάρχει η προϋπόθεση από αυτούς της καλής τους διάθεσης. Κι
έχει δύναμη η κλήση μετανοίας, γιατί εκφράζεται από αυτούς που βιώνουν την
πίστη, όταν μάλιστα η βίωση αυτή φτάνει στο απώγειό της με την προσφορά της
ίδιας της ζωής του κήρυκα – σαν τον Κύριο που η Σταυρική Του θυσία πρωτίστως «κατήργησε
τον το κράτος έχοντα του θανάτου, τουτέστι τον διάβολον». Οπότε το πιο
ηχηρό κήρυγμα που κατατροπώνει τον διάβολο είναι ο μαρτυρικός θάνατος των
αγίων.
Κι είναι σημαντική η επισήμανση του υμνογράφου. Δεν λέει ότι ο άγιος Παγκράτιος νίκησε απλώς τον διάβολο – όπως συμβαίνει σε άλλα σημεία της υμνογραφίας – αλλά σημειώνει τον «απημαύρωσε», τον έκανε εντελώς μαύρο, τον εξαφάνισε σε σημείο που να μην μπορεί κανείς ούτε και να τον δει. Κι αυτό γιατί; Διότι ήταν τέτοια η λάμψη της αγίας του ζωής και τόσο δυνατό το φως της διδαχής του ώστε δεν υπήρχε περίπτωση ούτε και σαν σκιά να ενεργήσουν οι πονηρές δυνάμεις. Ας μην προβούμε σε συγκρίσεις με τη δική μας εποχή: θα ήταν καταλυτικές ίσως εις βάρος μας. Διότι δεν ξέρουμε πόσο φως εκπέμπουμε και πόσο αμαυρώνουμε τον πονηρό!
