ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΜΑΡΤΥΡΕΣ ΜΗΝΑΣ Ο ΚΑΛΛΙΚΕΛΑΔΟΣ, ΕΡΜΟΓΕΝΗΣ ΚΑΙ ΕΥΓΡΑΦΟΣ

«Οι άγιοι αυτοί ζούσαν επί της βασιλείας του Μαξιμίνου. Όταν κάποτε ζήτησαν οι Αλεξανδρείς βοήθεια, λόγω κάποιων που επαναστάτησαν, αποστάληκε από τον βασιλιά ο Μηνάς για να επιλύσει το πρόβλημα. Διότι είχε εκπαιδευτεί σε κάθε σοφία και είχε εξασκηθεί στους ρητορικούς λόγους, επειδή είχε μείνει το μεγαλύτερο διάστημα στην Αθήνα και είχε μετάσχει στην ευγλωττία τους, ως Αθηναίος κατά την καταγωγή. Αυτός λοιπόν φθάνοντας στην Αλεξάνδρεια όχι μόνον διευθέτησε το πρόβλημα, διαλύοντας κάθε αμφιβολία τους και ένσταση, αλλά έπεισε και αυτούς που παραδέχονταν τον λόγο της χριστιανικής πίστεως να είναι πιο σταθεροί, όπως και θεράπευσε πολλούς από τους ασθενείς. Γι’  αυτό ο βασιλιάς που έμαθε τι συνέβη, στέλνει τον έπαρχο Ερμογένη, με την εντολή να απομακρύνει τον Μηνά από την πίστη των χριστιανών, κι αν δεν πειστεί, να τον σκοτώσει με ποικίλα βασανιστήρια. Αυτός λοιπόν εξέτασε τον άγιο, κι επειδή δεν τον έπειθε, αλλά τον έβλεπε να του αντιλέγει, πρώτα μεν βγάζει τα πέλματα από τα πόδια του, βγάζει τα μάτια του και κόβει τη γλώσσα του. Όταν όμως είδε ότι τα κομμένα μέρη του σώματος του αγίου ιάθηκαν κατά παράδοξο τρόπο, και ότι δύο άγγελοι σκέπαζαν το κεφάλι του αγίου Μηνά, άλλαξε και πίστεψε στον Χριστό, οπότε δέχτηκε το βάπτισμα από τον άγιο Μηνά, κι ακόμη: έλαβε το αξίωμα της αρχιερωσύνης από τους συνελθόντες επισκόπους της περιοχής. Πληροφορούμενος αυτά ο βασιλιάς, έρχεται στην Αλεξάνδρεια. Φέρνοντας αυτούς πια ενώπιον του, επιχειρεί να τους απομακρύνει από την χριστιανική πίστη. Καθώς βέβαια δεν μπόρεσε να τους πείσει, διέταξε να κτυπηθεί η κοιλιά του Ερμογένη με λόγχη, να κοπούν τα χέρια και τα πόδια του, και να ριχτεί σε σχάρα φωτιάς, ό,τι δε απομείνει από το σώμα του να ριχτεί στον ποταμό. Στον δε άγιο Μηνά, διέταξε να αναρτηθεί σε σκοτεινό τόπο και να κρεμαστεί βαρύτατος λίθος από τα πόδια του. Όταν λοιπόν τελέστηκαν αυτά, κατά την προσταγή του βασιλιά, με θεία δύναμη των αγγέλων οι άγιοι διαφυλάχτηκαν σώοι και εμφανίστηκαν στον βασιλιά και τον έλεγχαν, καθώς αυτός συνέχιζε να ασεβεί. Τότε ο άγιος Εύγραφος, που ήταν ο γραμματέας του αγίου Μηνά, ομολόγησε με παρρησία τον Χριστό, και είπε πολλά κατά του βασιλιά, υβρίζοντάς τον γι’ αυτά που έκανε. Ο δε βασιλιάς, μη υποφέροντας την ήττα και τον έλεγχό του, γεμάτος από θυμό, έβγαλε μαχαίρι και σκότωσε με το χέρι του τον Εύγραφο. Σκοτώθηκαν τότε και ο άγιος Μηνάς και ο Ερμογένης με τα μαχαίρια των υπηρετών του βασιλιά, οι οποίοι επιτέθηκαν σ’ αυτούς. Τα τίμια λείψανά τους με θείο πρόσταγμα πάρθηκαν και κατατέθηκαν στο Βυζάντιο, όπου τώρα βρίσκονται κάνοντας θαύματα και άπειρα σημεία».

Αστέρες πολύφωτοι, κατά τον άγιο Ιωσήφ τον υμνογράφο, είναι για την Εκκλησία οι σήμερα εορταζόμενοι άγιοι. Αστέρες που φωτίζουν όλη τη δημιουργία με το φως πρώτα των θαυμαστών αγώνων τους, έπειτα με τις λάμψεις των θαυμάτων τους. Εκείνο που ανέδειξε τους αγίους αυτούς σ’  αυτό το ύψος, κατά την Εκκλησία μας, και τους έκανε να σβήσουν τη φωτιά της αθεΐας,   είναι η φλόγα του ενθέου ζήλου τους («ενθέω ζήλω πυρούμενοι, το πυρ της της αθεΐας κατέσβεσαν»), όπως και το γεγονός ότι και αυτοί οι άγιοι, σαν όλους τους άλλους, μετέθεσαν τη βάση της ζωής τους στον Χριστό, τόσο που και ο ίδιος ο θάνατος να τους φαίνεται κάτι το γλυκύ. «Γλυκός είναι για μένα ο θάνατος που πεθαίνω, φώναζε ο Ερμογένης. Για μένα η ζωή είναι ο Χριστός, κι ο θάνατος άπειρο κέρδος. Ας κοπούν λοιπόν τα μέλη μου». Είναι η χαρισματική εμπειρία όλων των αγίων, που φανερώνει ότι όπου έχει σκηνώσει η φλόγα της πίστεως στον Χριστό, εκεί και τα μεγαλύτερα βάσανα, και οι μεγαλύτερες θλίψεις και δοκιμασίες, μπορούν να αντιμετωπιστούν με μεγάλη υπομονή. Κι είναι τούτο ακριβώς το μήνυμα, θα λέγαμε, που δίνουν και σε εμάς σήμερα οι άγιοι, σε εμάς που όντως υφιστάμεθα θλίψεις και δοκιμασίες, αλλά που τελικώς το ζητούμενο δεν είναι η εξάλειψη των δοκιμασιών, αλλά η αύξηση της πίστεώς μας: να φλογιστεί και η δική μας η καρδιά από το πυρ του Χριστού.

Οι ύμνοι της Εκκλησίας μας επικεντρώνουν, πέραν των γενικών αναφορών τους, στου καθενός σημερινού αγίου το μαρτύριο, αλλά και το χάρισμα. Για παράδειγμα, το χάρισμα λόγου του αγίου Μηνά, με τις τόσες σπουδές και την κοσμική σοφία, γίνεται αφορμή στον υμνογράφο να τονίσει το πόσο χρησιμοποίησε την εξασκημένη γλώσσα του για την εξαγγελία της ορθής πίστεως και τα σωτήρια δόγματα. «Πράγματι η γλώσσα σου, αθλητή Μηνά καλλικέλαδε, αναδείχτηκε σαν κάλαμος ταχυγράφου γραμματέα, που ρητορεύει με σαφήνεια την χριστιανική πίστη και τα σωτήρια δόγματα, με τα οποία δοξάστηκε ο Θεός». Κι είναι βεβαίως σαν να λέει η Εκκλησία μας, ότι και του κάθε πιστού το όποιο χάρισμα, πολύ περισσότερο εκείνου που έχει κι αυτός το χάρισμα του λόγου,  πρέπει να βρίσκεται σ’ αυτήν την αναγωγική πάντοτε πορεία: να δοξολογεί τον Θεό. Όπως το σημειώνει και ο απόστολος Παύλος, ακόμη και για τα απλούστατα, καθημερινά πράγματα της ζωής μας: «είτε εσθίετε είτε πίνετε πάντα εις δόξαν Θεού ποιείτε». Ακόμη και το φαγητό και το πιοτό μας, πρέπει να γίνεται έτσι ώστε να δοξάζεται ο Θεός -  ό,τι ακολουθείται ως πρακτική από πολλούς, κυρίως δε μοναχούς, οι οποίοι πριν πιουν το ποτήρι νερού, κάνουν το σημείο του σταυρού.

Εκεί που πράγματι υπάρχει η έκπληξη είναι η απότομη μεταβολή του αγίου Ερμογένους του επάρχου. Γίνεται όργανο του τυράννου βασιλιά, όπως και του αρχεκάκου διαβόλου, καθώς υποβάλλει σε σκληρά βασανιστήρια τον άγιο Μηνά. Κι όμως! Ο Θεός του δίνει τη χάρη, μέσα σ’ αυτήν την τραγικότητα, να δει αγγέλους. Άβυσσος τα κρίματα του Θεού! Κι όχι μόνο μεταστρέφεται, δεχόμενος εκείνη την ώρα το βάπτισμα του Κυρίου, αλλά και οι επίσκοποι της περιοχής φωτίζονται από τον Θεό για να τον κρίνουν άξιο της αρχιερωσύνης!!! Κατάλυση κάθε τυπικού και κάθε θεωρούμενου κανόνα. Αλλά είναι γνωστό: «όπου βούλεται Θεός, νικάται φύσεως τάξις». Ο υμνογράφος, ο άγιος Ιωσήφ, πράγματι δεν μπορεί να μην επισημάνει το θαυμαστό γεγονός: «Υπήρξε αθρόα η μεταβολή του Ερμογένη προς τον Κύριο με σαφή τρόπο. Διότι καθαρίζεται από την αμαρτία με το λουτρό του βαπτίσματος και με θεϊκή κρίση αναλαμβάνει το φως της αρχιερωσύνης, φωτίζοντας πια αυτούς που ζούσαν στη νύκτα των δεινών αμαρτιών». Θυμίζει η περίπτωσή του βεβαίως την κλήση του αγίου Ματθαίου του ευαγγελιστή από τον Κύριο ή την κλήση του αποστόλου Παύλου: κλήθηκαν την ώρα της αμαρτίας τους. Ο ένας απομυζούσε με τους φόρους τους συνανθρώπους του, ο άλλος δίωκε τους χριστιανούς!  

Και η επιβεβαίωση σε όλα αυτά τα παράδοξα και «ανάποδα», που η δική μας η λογική μπορεί να μη τα δέχεται, έρχεται στο τέλος του μαρτυρίου και των τριών: όχι κάποιοι ευλαβείς χριστιανοί, αλλά ο ίδιος ο Κύριος αναλαμβάνει τα λείψανά τους από το ποτάμι που ρίχτηκαν – πόσο άγια πράττουμε οι ορθόδοξοι που τιμούμε τόσο τα λείψανα των αγίων μας: «προσκυνώ τα λείψανα» που λέει και ο άγιος Ιωσήφ – για να τα εναποθέσει σε χώρο που θα τιμηθούν δεόντως από τους χριστιανούς. Οπότε ο συνειρμός του αγίου υμνογράφου είναι δεδομένος: ο Κύριος τα έσωσε, όπως παλαιότερα έσωσε από την κοιλιά του θαλασσίου κήτους τον προφήτη Ιωνά. Συνεπώς, όπως και ο Ιωνάς προτύπωσε την ταφή του Κυρίου, έτσι και λείψανα πια αυτά οδηγήθηκαν σε ταφή, άρα είναι έτοιμα και να προσφέρουν την χάρη στους πιστούς και να δεχτούν την ανάσταση κατά τη Δευτέρα Παρουσία του Κυρίου. «Σώζεις, παντοδύναμε Κύριε, τον Ιωνά από το θηρίο, ο οποίος προτύπωνε την ταφή σου. Τα δε σώματα των μαρτύρων που είχαν ριχτεί στο πέλαγος, τα οδηγείς σε γαληνότατο λιμάνι της ταφής τους, όπως είναι το θείο θέλημά Σου, για ευεργεσία ημών των πιστών».