«Ἰωάννην τόν Καλυβίτην, Πορφύριε, ζηλώσας, Ἄθωνι ἔδραμες ἀσκήσει βιώσας»
(στίχος συναξαρίου)
(Καθώς ζήλεψες,
Πορφύριε, τον Ιωάννη τον Καλυβίτη, έτρεξες στον Άθωνα να ζήσεις με άσκηση -
Στις 2 Δεκεμβρίου ο Πορφύριος μετάλλαξε τη γη με τον Παράδεισο).
«Αυτός ο όσιος πατέρας μας Πορφύριος ο Καυσοκαλυβίτης γεννήθηκε στο
χωριό Άγιος Ιωάννης της νήσου Ευβοίας από γονείς ευσεβείς, ονομαζόταν δε κατά
κόσμον Ευάγγελος. Από παιδί βόσκοντας τα λίγα πρόβατα του πτωχού πατέρα του
μελετούσε τακτικά τον βίο του αγίου Ιωάννη του Καλυβίτη. Γεννήθηκε έτσι στην
καρδιά του φλεγερός πόθος για να ανέβει στον Άθωνα και να μονάσει εκεί. Με την
ευδοκία και την πρόνοια του Θεού τα κατάφερε, καταφεύγοντας στην καλύβη του
αγίου Γεωργίου στα Καυσοκαλύβια. Εκεί ασκούμενος με άκρα εγκράτεια επέδειξε
χαρούμενη αδιάκριτη υπακοή στους Γέροντές του, Παντελεήμονα και Ιωαννίκιο, κι
αφού έζησε με άκρα ταπείνωση και καθάρισε τον εαυτό του, τόσο που να γίνει
θεοειδής, αξιώθηκε να λάβει νεότατος το χάρισμα της διοράσεως. Κατ’ οικονομία
του αγίου Θεού ασθένησε βαριά, ώστε να μην μπορεί να παραμείνει πια στον Άγιον
Όρος, οπότε και στάλθηκε από τους γέροντές του σε μοναστήρι έξω από το Όρος.
Στη συνέχεια αφού μόνασε σε διάφορες μονές της νήσου Ευβοίας και υπηρέτησε τον
λαό του Θεού ως άριστος λειτουργός και διακριτικός πνευματικός, ήλθε στην Αθήνα
υπηρετώντας πια στον μικρό ναό της Πολυκλινικής Αθηνών πολύ κοντά στην Ομόνοια.
Εκδαπανώντας ταπεινά τον εαυτό του για χάρη όσων έπασχαν σωματικά και ψυχικά,
αξιώθηκε μεγαλύτερης χάρης από τον Παράκλητο, γιατί δέχθηκε επιπλέον τα
χαρίσματα της ιάσεως των ασθενειών και της εκβολής των δαιμονίων με την ταπεινή
μυστική προσευχή και τη σημείωση του τιμίου Σταυρού. Για κάποιο χρόνο ασκήτευσε
και στην Ιερά Μονή του αγίου Νικολάου στα Καλλίσια Πεντέλης Αττικής. Στη δύση
του επιγείου βίου του αξιώθηκε από τον Κύριο να ανεγείρει ιερό γυναικείο
ησυχαστήριο, επ’ ονόματι της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος και περικαλή ναό αυτού
στο Μήλεσι Αττικής.
Καθ’
όλη τη διάρκεια της ιερατικής του διακονίας ευεργέτησε πολλαπλώς αμέτρητα πλήθη
ανθρώπων, θεραπεύοντας τις ψυχικές και σωματικές ασθένειές τους από κοντά και
από απόσταση, οδηγώντας τους σε μετάνοια και σωτηρία, προλέγοντας τα μέλλοντα
να γίνουν όσες φορές τους συνέφερε, και εκβάλλοντας δαιμόνια.
Αγρυπνούσε
δε προσευχόμενος υπέρ της σωτηρίας των πολλών χιλιάδων πνευματικών του τέκνων
οπουδήποτε στη γη. Κατά γενική ομολογία υπήρξε θαυματουργός άγιος. Δεχόταν
καθημερινά επισκέψεις αγίων της Εκκλησίας και συνομιλούσε μαζί τους. Αξιώθηκε
μάλιστα στην Πάτμο να δει, σαν άλλος Ιωάννης, σκηνές της θείας Αποκαλύψεως.
Τέλος,
αναμένοντας την επικείμενη κοίμησή του, επανήλθε στο άγιον Όρος, στην καλύβη
του αγίου Γεωργίου, όπου είχε καρεί μοναχός, και εν μέσω της μοναχικής του
συνοδείας παρέδωσε την αγία ψυχή του στον Κύριο, τη 2α Δεκεμβρίου
(19 Νοεμβρίου π.η.), δεόμενος στον Κύριο «ἵνα πάντες ἕν ὦσιν» (Ιω. ιζ΄ 21)».
Είναι σε όλους γνωστό
πλέον ότι με τον όσιο μεγάλο Πορφύριο τον Καυσοκαλυβίτη – γιατί μολονότι το
μεγαλύτερο μέρος της ζωής του το πέρασε στην Αττική και μάλιστα στο κέντρο της
Αθήνας την Ομόνοια, η καρδιά του δεν
έπαυε να χτυπάει στον ρυθμό της μοναχικής του καλύβας στα Καυσοκαλύβια, απ’
όπου και ξεκίνησε αλλά και τελειώθηκε – βρισκόμαστε ενώπιον τεραστίου
πνευματικού αναστήματος, τόσο που ακόμη και οι πιστοί που τον ακολουθούσαν λίγα
πράγματα ίσως είχαν καταλάβει για την αγιότητά του. Όταν ο άγιος Παῒσιος ο
αγιορείτης χαρακτήριζε τον μέγα Πορφύριο «καθηγητή» κι έλεγε ότι αυτό που
προτείνει ο ίδιος σε διαφόρους πιστούς ισχύει μέχρις ότου πει κάτι διαφορετικό «ο
Γέρων Πορφύριος»∙ όταν ο άλλος μέγας όσιος Γέρων Σωφρόνιος διεκήρυττε ότι δεν έχουν
καταλάβει οι περισσότεροι πιστοί το τι σημαίνει «Πορφύριος» και πόσο μεγάλος
είναι∙ ε, τότε, καταλαβαίνουμε ότι η εποχή μας πράγματι δέχτηκε εκ Θεού μέγα
θησαυρό και τρισμέγιστη ευλογία της χάρης Του! Γι’ αυτό και όλες οι ακολουθίες
που γράφτηκαν γι’ αυτόν επικεντρώνουν στην καθαρή και αγιασμένη του καρδιά που
έγινε το κάτοπτρο για να αντιφεγγίσει το τρισήλιο φως της Θεότητος – με τον
Πορφύριο γινόμαστε κι εμείς «θεατές» του Χριστού και Θεού μας, του Πατέρα και
του Αγίου Πνεύματος. Ο πόθος του μάλιστα για τον Χριστό και η αβυσσαλέα
ταπείνωσή του είναι τα στοιχεία που αποτελούν το ερμηνευτικό κλειδί της ευθείας
καρδίας του και η προϋπόθεση των άμετρων πνευματικών χαρισμάτων του προς χάρη
του λαού του Θεού. Δεν είναι τυχαίο γι’ αυτό ότι χαρακτηρίζεται «Γέρων Γερόντων» και «ἐγκαλλώπισμα τῶν ὁσίων», επί τον οποίον επέβλεπαν
θαυμαστώς και οι ίδιοι οι άγγελοι.
Αφήνοντας κατά μέρος τα
πάμπολλα στοιχεία της ζωής του που πυροδοτούν τη σκέψη και την καρδιά όλων των
πιστών, εμμένουμε σ’ ένα σημείο της ακολουθίας του, γραμμένης με μεγάλη
έμπνευση και θερμή αγάπη προς τον άγιο από τον θεολόγο-φιλόλογο Ευάγγελο Καραδήμο,
από την στ΄ ωδή του ορθρινού κανόνα που έχει ξεχωριστή σημασία για τη σημερινή
ιδίως εποχή που ταλαιπωρείται από την υγειονομική κρίση.
«Ὁρῶν ἀπόρρητα, ὅσιε, χαρίσματί σου τῷ διορατικῷ καί προορατικῷ, τά ὠφελοῦντα
προέλεγες, καί προσιόντας πάντας Χριστῷ ἐστήριζες» (Βλέποντας τα απόρρητα,
όσιε, με το διορατικό και προορατικό σου χάρισμα, προέλεγες σε όλους που
προσέρχονταν κοντά σου αυτά που τους ωφελούσαν και τους στήριζες στην πίστη του
Χριστού).
Διορατικός και προορατικός
ο όσιος, όπως ξέρουμε. Αλλά και για τον λόγο αυτόν εξαιρετικά διακριτικός.
Διότι η διόραση και η προόραση ως χαρίσματα του Πνεύματος του Θεού στον έχοντα
τις ανάλογες προϋποθέσεις λειτουργούν πάντοτε μέσα στο πλαίσιο της διάκρισης
για να ωφελούν τον κόσμο και να μην τον καταρρακώνουν! Τι θέλουμε να πούμε; Ο
άγιος έβλεπε και καταλάβαινε τα περισσότερα της ανθρώπινης καρδιάς, γιατί
χάριτι Θεού διείσδυε στο βάθος της ψυχής τους – δεν είναι τυχαίο ότι επεσήμαινε
ψυχολογικά προβλήματα που ανάγονταν στους πρώτους μήνες της κύησής τους μέσα
στην κοιλιά της μάνας τους! Κι ακόμη: έβλεπε με καθαρότητα χάριτι Θεού και
πολλά από τα μέλλοντα συμβαίνειν. Τι έκανε όμως; Δεν τα απεκάλυπτε όλα στους
ανθρώπους που τον προσέγγιζαν. Έκρινε τι πρέπει να τους αποκαλύψει, τι πρέπει
να τους κρύψει, ώστε αυτό που θα τους πει ή δεν θα τους πει να είναι προς
όφελός τους! Να φεύγουν οι άνθρωποι στηριγμένοι στην πίστη του Χριστού (που
έχει τη δύναμη να μετακινεί όρη και να αλλάζει συνειδήσεις επί τα βελτίω), και
όχι «φωτισμένοι» με μία γνώση, είτε για τον εαυτό τους είτε για δικούς τους
ανθρώπους, είτε για το παρόν είτε για το μέλλον τους, που τους οδηγεί στην
κατάθλιψη και στην απελπισία λόγω του σκοτεινού χαρακτήρα της! Πώς να έλεγε για
παράδειγμα – και δεν είπε – σε μία μάνα που τον εκλιπαρούσε για τον ναρκομανή
γιο της, την εξέλιξη των πραγμάτων, όταν ο άγιος, καθώς ομολόγησε αργότερα
ένδακρυς σε γνωστό του πρόσωπο, έβλεπε «την επαύριον» τον γιο να χτυπάει θολωμένος
από τα ναρκωτικά τη μάνα και να την αφήνει σχεδόν ημιθανή;
Ο άγιος δηλαδή επειδή
είχε τα χαρίσματα του Πνεύματος, τα έθετε προς ωφέλεια των ανθρώπων και προς
πνευματική τους προκοπή, που θα πει: δεν «λειτουργούσε» ως ένα είδος μέντιουμ
για να εισπράττει το «μπράβο» και τον θαυμασμό αυτών – έτσι λειτουργεί το
δαιμονικό στοιχείο! Τα χαρίσματά του τα είχε εμβαπτισμένα στο κατεξοχήν
χάρισμα, από την ύπαρξη του οποίου εξαρτάται και η αγιωσύνη του ανθρώπου: την
αγάπη. Ο απόστολος Παύλος, στοιχώντας στον λόγο του ίδιου του Χριστού, δεν λέει
ότι η αγάπη είναι η «καθ’ ὑπερβολήν ὁδός»;
Οτιδήποτε δεν προϋποθέτει και δεν εκφράζει την αγάπη του Χριστού δεν έχει νόημα
– το αντίθετο: μπορεί να είναι αρετή και να είναι προς κατάκριση! Λοιπόν, ο
άγιος Πορφύριος, έχοντας ανεπτυγμένες στο έπακρο την αγάπη και την ταπείνωση,
ό,τι έλεγε και έκανε ήταν προς το συμφέρον και την ωφέλεια του συνανθρώπου – «τά ὠφελοῦντα προέλεγε» και ό,τι στήριζε
στην πίστη του Χριστού.
Και γι’ αυτό λέμε ότι η επισήμανση του σοφού υμνογράφου είναι κατεξοχήν επίκαιρη: ζώντας τη δυσκολία της πανδημίας, ακούμε και διαβάζουμε και βλέπουμε ανθρώπους που ψάχνουν να βρουν οτιδήποτε συνωμοτικό και σκοτεινό και περίεργο και παράδοξο μπορεί να κρύβεται πίσω από τον θανατηφόρο ιό και τον περίγυρό του. Και θέλουν να διεισδύουν με τη σκέψη και το πνεύμα τους στα «υπόγεια» για να τα φέρουν σε φως, καθώς και επιστρατεύουν όλη τη φαντασία τους για να προβλέψουν το μέλλον, που πάντα γι’ αυτούς είναι τραγικό και καταστροφικό. Ό,τι πιο κινδυνώδες και φοβικό και τρομοκρατικό μπορεί να ειπωθεί, το λένε, ελαφρά τη καρδία. Γιατί; Με βάση τη στάση του αγίου Πορφυρίου, γιατί δεν διαπνέονται από την υπερβολή της αγάπης. Κι αληθινά που λέει ο λόγος να είναι ό,τι εκστομίζουν και γράφουν, θα πρέπει προηγουμένως να περνάει αυτό μέσα από την κρισάρα του χαρίσματος της αληθινής και γνήσιας αγάπης τους. Και να προβληματίζονται: ωφελεί αυτό που λέω και γράφω; Στηρίζει στην πίστη του Χριστού; Ανοίγει τον δρόμο της ελπίδας; Ή προκαλεί τον φόβο, την ανησυχία, την ανασφάλεια, το άγχος, δηλαδή όλα εκείνα που αποτελούν την «ατμόσφαιρα» του πονηρού διαβόλου; Γιατί είναι γνωστό από τους αγίους μας ότι ο διάβολος πάντοτε προσπαθεί να δημιουργήσει κλίμα φόβου και ανησυχίας και θλίψης – το κλίμα της δικής του ζωής. Με σκοπό να υποτάξει τους αδόκιμους και άπειρους στην πνευματική ζωή ανθρώπους. Λοιπόν, ο άγιος Πορφύριος έρχεται και δίνει με το άγιο ευαγγελικό θεοειδές ήθος του την απάντηση σε όλα τα ακούσματα και γραφόμενα της εποχής. Μας δείχνει τον δρόμο κι από κει και πέρα αρχίζει η δική μας ευθύνη!
