«Ο όσιος Ποιμήν καταγόταν από την Αίγυπτο. Αναχώρησε μαζί
με όλα τα αδέλφια του κι έγιναν όλοι μοναχοί. Η μητέρα τους, μετά από πολλούς
χρόνους, επειδή τους επιθύμησε πολύ, πήγε να τους δει, αλλά αυτοί έκλεισαν τη
θύρα και δεν της επέτρεψαν να συμβεί αυτό. Άρχισε τότε να κλαίει και φώναξε με
πολύ πόνο. Πλησίασε τότε ο αββάς Ανούβ, ο μεγάλος της γιος, και της λέγει:
Γιατί κλαις, γερόντισσα; Αυτή όταν άκουσε τη φωνή του (γιατί δεν τον έβλεπε, μια
και η θύρα ήταν κλεισμένη), είπε: Θέλω να σας δω, παιδί μου. Σε τι θα σας
βλάψω, αν σας δω λίγο; Δεν είμαι η μάνα σας, δεν είμαι σε βαθιά γεράματα; Πήρε
τον λόγο τότε ο όσιος Ποιμήν και της είπε: Θέλεις να μας δεις (για λίγο) σ᾽
αυτόν τον κόσμο ή (να μας βλέπεις διαρκώς) στον άλλον; Αυτή κατάλαβε τα λόγια
του και έφυγε παρηγορημένη. Θέλησε κάποτε ο άρχων της πόλεως να δει τον αββά
Ποιμένα. Συνέλαβε λοιπόν τον γιο της αδελφής του για κάποιο αδίκημα και τον
έκλεισε στη φυλακή. Ο γέροντας όμως δεν θέλησε να δει τον άρχοντα. Ήλθε και η
αδελφή του, αλλά και σ᾽αυτήν δεν έδωσε απόκριση. Αυτή τότε άρχισε να τον
κατηγορεί και να του λέει: άσπλαχνε, ελέησέ με, γιατί τον έχω μοναχοπαίδι.
Αυτός όμως της μηνύει με κάποιον: φύγε, αναχώρησε από εδώ. Ο Ποιμήν δεν γέννησε
παιδιά. Και ο άρχων του στέλνει μήνυμα: Έναν λόγο πες μου, κι αμέσως θα τον
ελευθερώσω. Απάντησε ο γέρων: Εξέτασέ τον κατά τους νόμους, και αν είναι άξιος
θανάτου, ας πεθάνει. Διαφορετικά, κάνε όπως θέλεις. Θαύμασε πολύ ο άρχων με την
απόκριση του γέροντα, και ελευθέρωσε το παιδί. Τον ρώτησε κάποτε κάποιος: Αν δω
τον αδελφό μου να αμαρτάνει, να τον σκεπάσω και να τον καλύψω; Λέγει ο γέρων: Την ώρα
που θα καλύψουμε το σφάλμα του αδελφού, και ο Θεός θα καλύψει τα δικά μας
σφάλματα. Αυτός ο μακάριος, αφού εξάσκησε κάθε αρετή, ώστε όλοι οι γέροντες
στην Αίγυπτο και τη Θηβαΐδα να τον έχουν ως πατέρα και από αυτόν να
καθοδηγούνται και να ρυθμίζουν τη ζωή τους, έφτασε στο τέλος του, σε βαθιά
γηρατειά και πλήρης ημερών».
Όλοι γνωρίζουμε τη μεγάλη αγάπη του πιστού λαού μας προς
τα διάφορα Γεροντικά, τα βιβλία δηλαδή που περιέχουν λόγια και περιστατικά από
την ασκητική ζωή
αγίων αββάδων και αμμάδων. Και τούτο γιατί μέσα από αυτά ο λαός έρχεται σε
άμεση επαφή με τον ίδιο τον λόγο του Θεού, τον οποίο βίωσαν στο ανώτερο δυνατό
οι όσιοι αυτοί και τον πρόσφεραν στους ανθρώπους που τους πλησίαζαν στην εποχή
τους άμεσα και ευκολοχώνευτα, αλλά συνεχίζουν να τον προσφέρουν με τον ίδιο
τρόπο και μέσα από τα γραμμένα βιβλία γι᾽ αυτούς. Δεν είναι τυχαίο ότι τα
Γεροντικά ῾βιωμένα ευαγγέλια᾽ τα έχουν χαρακτηρίσει, ενώ τα περισσότερα
περιστατικά ξεκινούν από αυτήν την αίσθηση σωτηρίας που νιώθει ο πιστός, όταν
προσεγγίζει τον ίδιο τον Θεό: «αββά, ειπέ λόγον, ίνα σωθώ», ή «είπε γέρων». Γι᾽ αυτό και η κατάνυξη και η
δημιουργία συνθηκών μετανοίας είναι το σύνηθες που διαπιστώνει κανείς από τη
μελέτη των Γεροντικών αυτών.
Αν λοιπόν συμβαίνει αυτό – και πράγματι συμβαίνει – τότε
καταλαβαίνει κανείς πόση συγκίνηση και αγαλλίαση αισθάνεται ο πιστός, που
σήμερα εορτάζει ένα από τα κυριαρχούντα πρόσωπα του Γεροντικού, ο όσιος Ποιμήν.
Ένα τεράστιο τμήμα των ασκητικών αυτών κειμένων αναφέρεται σε λόγια και
περιστατικά εκείνου, φανερώνοντας και το μέγεθος της αγιότητάς του. Ήδη το
παραπάνω σύντομο συναξάρι περιέχει κάποια από αυτά τα λόγια και τις πράξεις
του, ενώ βεβαίως ο υμνογράφος της ακολουθίας του, έκθαμβος μπροστά στη
λαμπρότητα της προσωπικότητάς του δεν ξέρει τι να πρωτοαναφέρει σαν χάρισμα και
αρετή του: «Τι σε
νυν Ποιμήν ονομάσωμεν;» «Τι σε νυν Ποιμήν προσφθεγξώμεθα;» Ο όσιος, πράγματι, εξήσκησε κάθε αρετή και «γέγονε
φωστήρ τη οικουμένη λάμπων τοις θαύμασι», εκείνη όμως η αρετή που
κυριολεκτικά τον χαρακτήριζε και τον διαπερνούσε, γι᾽ αυτό και επανειλημμένως
έρχεται και επανέρχεται σ᾽ αυτήν ο ποιητής, ήταν η διάκριση. «Φωστήρ
διακρίσεως ακοίμητος» είναι ο όσιος, «λύχνος διακρίσεως γέγονε,
καταυγάζων τας ψυχάς των προσιόντων αυτώ πιστώς και την τρίβον της ζωής
υποδεικνύς αυτοίς». Λυχνάρι διακρίσεως έγινε ο όσιος, καταυγάζοντας τις
ψυχές αυτών που τον πλησιάζουν με πίστη, και υποδεικνύοντας σ᾽ αυτούς την
αληθινή οδό της ζωής.
Κι είναι γνωστό βεβαίως ότι μεγαλύτερη και σπουδαιότερη
αρετή από τη διάκριση δεν υπάρχει. «Πασών αρετών μείζων η διάκρισις» κατά τους αγίους. Κι είναι ευνόητο: η διάκριση αποτελεί
το επιστέγασμα όλων των αρετών και φανερώνει τον πλούτο της παρουσίας του αγίου
Πνεύματος στην ψυχή του ανθρώπου. Με άλλα λόγια, η διάκριση, ως φωτισμός
καταρχάς για να ξέρει κανείς κάθε φορά το θέλημα του Θεού, και ως φωτισμός
έπειτα για να διακρίνει τα διάφορα πνεύματα που προσεγγίζουν τον άνθρωπο, ακόμη
δε περισσότερο ως φωτισμός που φτάνει στην προόραση και τη διόραση, προϋποθέτει και την πίστη και την αγάπη και την
ταπείνωση. Η διάκριση αποτελεί, θα έλεγε κανείς, το τελικό συμπέρασμα όλων των
αρετών, την τελική σφραγίδα που θέτει το Πνεύμα του Θεού στον ενεργούμενο από
Αυτό άνθρωπο.
Ας απολαύσουμε - αλλά και ας ελεγχθούμε για τη μικρότητα
και την αμαρτωλότητά μας - μερικές αναφορές για τον γλυκύτατο αυτόν αββά και μεγάλο όσιο:
- Όταν κάποτε κάποιοι καλόγεροι τού παραπονέθηκαν για τις
φωνές κάποιων μικρών παιδιών που έρχονταν στο μοναστήρι τους και τους
ενοχλούσαν, εκείνος τους είπε: για τις φωνές των αγγέλων μού μιλάτε;
- Όταν πάλι σ᾽ ένα μοναστήρι παρουσιάστηκαν αδελφοί που
τον ρώτησαν ενοχλημένοι τι να κάνουν με κάποιους συμμοναστές τους που κοιμώνται
κατά την ώρα των αγρυπνιών, εκείνος τους ῾έλιωσε᾽ λέγοντας: εγώ στη θέση σας θα
έφερνα και μαξιλάρι να τους βάλω, για να κοιμηθούν πιο άνετα.
- Σε ερώτηση αδελφού προς αυτόν σχετικά με το πώς θα
πρέπει να χρησιμοποιεί τον λόγο, πότε δηλαδή να μιλάει και πότε να σιωπά,
εκείνος διακριτικά του υπέδειξε: «μίλα διά τον Θεόν, σιώπα διά τον Θεόν».
«Ποιμήν, Πατέρων το καύχημα, ασκητών εγκαλλώπισμα, ικέτευε του σωθήναι τας ψυχάς ημών».
